Vikublaðið - 29.10.1993, Blaðsíða 2

2
VIKUBLAÐIÐ 29. OKTOBER 1993
Útgefandi: Alþýðubandalagið
iíitstjóri og ábm.: Hildur Jónsdóttir
Blaðam ?nn: Páll Vilhjálmsson og Ólafur Pórðarson
! Auglýsingar: Ólafur Þórðarson
Ritstjórn og afgreiðsla:
Laugavegur 3 (4. hæð) 101 Reykjavík
Sími á ritstjórn: (91)-17500
Myndsendir: (91)-17599
Útlit og umbrot: Leturval
Prentvinna: Prentsmiðjan Oddi hf.
Fordæmi að
norðan
Vikublaðið vekur sérstaka athygli á grein Sigríðar Stef-
ánsdóttur, formanns bæjarráðs á Akureyri, um samein-
ingu sveitarfélaga í blaðinu. Þar veltir hún því fyrir sér
hvort sameiningin sé gönuhlaup eða gæfuspor og kemst
að þeirri niðurstöðu að svarið sé fólgið í framkvæmdinni
og framhaldinu.
Hún tekur líka í eyrað á Alþýðubandalaginu og telur að
það hafi verið of neikvætt í málinu þó að það í hinu orð-
inu leggi áherslu á að um brýnt hagsmunamál sé að ræða
fyrir byggðina í landinu. Alþýðubandalagið hefur gegnt
mikilvægu hlutverki í að tryggja það að ekki verði vaðið
yfir smærri byggðarlög með sameiningu sveitarfélaga.
Það var ekki síst fyrir tilstilli fulltrúaráðs Sambands sveit-
arfélaga og Kristins H. Gunnarssonar alþingismanns í
sveitarfélaganefnd að horfið var frá því að stærri sveitar-
félög gætu neytt þau minni til sameiningar. Nú ræður
vilji hvers og eins sveitarfélags og enginn getur neytt það
til sameiningar gegn vilja sínum, nema það sé undir til-
skildum mörkum um fjölda íbúa.
Alþýðubandalagsmenn sem eru í forystu bæjarmála á
Akureyri og sveitarstjórnarmenn á vegum flokksins í
Norðurlandskjördæmi eystra hafa gert sér far um að setja
lýðræðisþáttinn á oddinn í umræðum um sameiningu
sveitarfélaga. Bæði í Eyjafirði og í Suður-Þingeyjarsýslu
hefur málflutningur Alþýðubandalagsmanna fengið góð-
ar undirtektir. Sigríður Stefánsdóttir víkur að lýð-
ræðiskjarna málsins í grein sinni:
„A vegum héraðsnefhdar Eyjafjarðar hefur að und-
anfömu verið unnið að tillögugerð um hvemig
stjómkerfið geti litið út eftir sameiningu. Þar er
meðal annars gert ráð fyrir kosningu sérstakra svæð-
isbundinna nefhda, sem væm ráðgefandi fyrir sveit-
arstjóm auk þess sem hugsanlegt væri að fela þeim á-
kvarðanir og vald í tilteknum málum í umboði sveit-
arstjómar. Einnig hafa verið settar firam hugmyndir
um að skipta firðinum í nokkur þjónustusvæði, þar
sem tryggt væri að íbúar ættu aðgang að starfsmönn-
um og þjónustu.“
Vikublaðið biður landsmenn að taka eftir því að hér
kveður við annan tón heldur en á höfuðborgarsvæðinu
þar sem Sjálfstæðisflokkurinn forðast sem heitan eldinn
að taka á dagskrá lýðræðismálin í sambandi við samein-
ingu sveitarfélaga. Af hálfu Alþýðuflokksins hefur heldur
ekki verið lögð áhersla á annað en að ræða sameiningu
sveitarfélaga út ffá þröngum hagkvæmnis- og hagræð-
ingarsjónarmiðum.
Héraðsnefnd Eyjafjarðar er greinilega komin hvað
lengst í að ræða mál sem skipta íbúana miklu þegar sam-
eina skal sveitarfélög, eins og t.d. meðferð eigna og
skulda, viðskiptd við orkufyrirtæki og ýmis málefni land-
búnaðarsvæðanna. Líklegt er að þar sem svo vel er staðið
að málum eins og í Eyjafirði fái sameining verulegan
hljómgrunn. Þar er einfaldlega verið að svara þeim
spurningum sem ahnenningur spyr.
Alþýðubandalagið þarf að halda áfram að leggja áherslu
á lýðræðismálin við sameiningu sveitarfélaga og sýna í
verki að það hafi hug á að efla sveitarstjórnarstigið. Þar er
ekki síst um það að ræða að tryggja sveitarfélögum tekjur
til þess að standa undir nýjum verkefnum og að berjast
fyrir því að fólk eigi kost á velferðarþjónustu hvar sem
það býr. Fordæmið að norðan er leiðarljós í umræðunni
um sameiningu sveitarfélaga.
Sameining sveitarfélaga - gönuhlaup eða gæfuspor?
Með eða móti? Illa undirbúið
valdboð að ofan eða vand-
lega undirbúnar tíllögur í
samvinnu ríkis og sveitarfélaga?
Gönuhlaup eða gæfuspor? Um þetta
snýst m.a. umræðan um sameiningu
sveitarfélaga þessa dagana. Þessi um-
ræða og umræða um íeiðir til að færa
aukin völd út í héruð er ekki ný af nál-
inni, - og sú lota sem nú stendur yfir
er orðin býsna löng.
Afstaða fólks til sameiningar fer
ekki eftir stjómmálaflokkum og hún
fer heldur ekki eftir búsetu þótt
greinilegt virðist að andstaðan sé
meiri í minnstu sveitarfélögunum.
Ymsir stjómmálamenn og heilir
stjómmálaflokkar virðast líka eiga
býsna erfitt með að ákveða stefnu sína
og lýsa skoðunum sínum í þessu mik-
ilvæga máli.
Að mínu mati er þetta mál ekld
spuming um hvítt eða svart. Samein-
ing sveitarfélaga gemr haft í för með
sér bæði kosti og galla og til sanns
vegar má færa að ýmislegt hefði mátt
vera betur undirbúið nú þegar komið
er nálægt kjördegi. Það breytir ekki
því að afstöðu þarf að taka og mín
niðurstaða er sú að vera fylgjandi. 1
því felst að ég er fylgjandi hugmynd-
imii í heild, og þótt ég geti ekla og
vilji ekki taka afstöðu til allra þeirra
tillagna sem fram hafa komið víðs-
vegar mn landið - þá er ég örugglega
fylgjandi hugmyndinni sem ég sjálf
kýs um, þ.e. að gera Eyjafjörð að einu
sveitarfélagi.
Rök með
Astæðumar fyrir þvf að ég er fylgj-
andi hugmyndinni em fyrst og fremst
eftirfarandi:
- Sameining getur og hlýtur að
skapa gmndvöll til að draga úr mið-
stjómarvaldi ríkisins og fera meira
vald heim í hémð. Einn þáttur er að
flytja verkefni frá ríki til sveitarfélaga,
verkefni sem þau sinna nú þegar í
flestum nágrannaríkjum. Annar þátt-
ur er að með færri og öflugri sveitar-
félögum aukast líkumar á að í sam-
sldpmm ríkis og sveitarfélaga verði
meira jafhræði en nú er og lengi hef-
ur verið.
- Með stærri og öflugri sveitarfé-
lögum mun vonandi ríkja meira jafh-
rétti milli þegna landsins varðandi þá
þjónustu sem þeim stendur til boða
og eiga rétt á. Þettta á ekki síst við
ýmsa félagsþjónustu, þar með talda
þjónustu eins og fjárhagsaðstoð þegar
kreppir að og ráðgjöf og aðstoð t.d.
vegna erfiðleika í fjölskyldulífi. Svo að
ekki sé minnst á bamavemdarmálin.
- Stærri sveitarfélög og fleiri verk-
efni ættu líka að geta tryggt betur
skipulagða og aðgengilegri þjónustu
fyrir ýmsa sem nú þurfa að leita á
marga staði. Nægir í þessu sambandi
að benda á fadaða einstaklinga og þá
sem em atvinnulausir.
- Núverandi mörk sveitarfélaga
em sett við allt aðrar aðstæður en nú
ríkja, t.d. í atvinnuháttum og sam-
göngum. Lögum samkvæmt er lág-
marksíbúatala sveitarfélaga 50. Af
rúmlega 190 hafa aðeins 33 sveitarfé-
lög yfir 1000 íl)úa og helmingur
þeirra 200 íbúa eða minna.
- og á móti
Alörg rök hafa líka verið sett ffarn
gegn sameiningu. A þau þarf að
hlusta og taka tillit dl, og haga sam-
einingu og ýinsum nauðsynleguin
hliðaraðgerðum þannig að úr ókost-
unum dragi. Af rökum sem fram hafa
verið sett gegn sameiningu má nefna :
- Um leið og dregið er úr mið-
stjómarvaldi ríkisins eykst hætta á
miðstýringu innan sveitarfélags og
menn óttast áhrifáleysi minni byggða
og „jaðarbyggða“.
- Um leið og settar em fram hug-
myndir um meiri þjónustu gæti
einnig - í nafni hagræðingar - dregið
úr þjónustu sem nú er til staðar eða
hún fjarlægst. Hér óttast menn ekki
síst um hag fámennra skóla.
- Hætta er á að nýjum verkefhum
fylgi ekki nýjar tekjur.
- Núverandi skipting byggist á
gamalli hefð og sögu og er hluti af
sjálfsmynd okkar og vitund íbúanna.
Fólki þylár vænt um sitt sveitarfélag.
Allar þessar ábcndingar og spum-
ingar þeim tengdar eiga rétt á sér og
við mörgum þyrftu að vera skýrari
svör. Sumt er þó erfitt að ákveða og
gefa svör við fyrr en niðurstaða er
fengin úr þeirri kosningu sem
ffamundan er og séð verður hvaða
breytingar verða í kjölfarið.
Það er hlutverk sveitarstjómar-
manna og annarra stjómmálamanna
að leitast við að svara þessum spum-
ingum og setja fram sjónannið um
hvemig draga má úr eða koma í veg
fyrir hættur sem þama er bent á.
Eyjafjörður
Þau atriði sem hér hafa verið
nefhd, bæði kostir og gallar, koma
mjög skýrt ffam í umræðunni um þá
tillögu að gera Eyjafjörð að einu
sveitarfélagi ineð rúmlega 20.000
ibúa. Sameina 15 sveitarfélög þar sem
í því stærsta em uin 15.000 íbúar en
rétt rúmlega 40 í því minnsta.
A vegum héraðsnefndar Etjafjarð-
ar hefur að undanfömu verið unnið
að tillögugerð um hvemig stjómkerf-
ið geti litið út efdr sameiningu. Þar er
m.a. gert ráð fyrir kosningu sérstakra
svæðisbundinna nefnda, sem væm
ráðgefandi fyrir sveitarstjórn auk þess
sem hugsanlegt væri að fela þeim á-
kvarðanir og vald í tilteknum málurn í
uinboði sveitarstjómar. Settar hafa
verið ffam huginyndir um að skipta
firðinuin í nokkur þjónustusvæði, þar
sem tryggt væri að íbúar ættu aðgang
að starfsmönnum og þjónustu.
Fleira kemur ffam í þessum ttillög-
um, t.d. um meðferð eigna og skulda
núverandi sveitarfélaga, viðskipti við
orkufyrirtækin og um hvemig háttað
yrði ýmsum málum sem t.d. varða
íandbúnaðarsvæðin, s.s. fjallskilamál.
I þessari grein er ekki hægt að fara
út í þessar hugmyndir í smáatriðum,
en fyrsta kynning þeirra hefur vakið
athygli, spumingar og jákvæð við-
brögð.
Alpýðubandalagið
Eins og sagt var í upphafi fer af-
staða fólks í þessu máli ekki efttir
stjómmálaflokkum og afstaða þeirra
flestra því varfæmisleg. Því er ekki að
neita að mér finnst afstaða Alþýðu-
bandalagsins eins og hún hefur t.d.
birst í ijölmiðlum vera of neikvæð.
Þótt sagt sé í öðm orðinu að hér sé
um mikilvægt hagsmunamál fyrir
byggðina í landinu að ræða, hefur
mest farið fyrir neikvæðum atltuga-
semdum og gagnrýni á slælegan und-
irbúning. Eg hefði kosið að sjá og
heyra meira af uppbyggilegum tillög-
um og skoðunum á því hvemig flokk-
urinn muni beita sér, t.d. í ýmsmn
þeim málum sem óhjákvæmilega eiga
eftir að koma til kasta alþingis. Það á
ekki síst við hvemig sveitarfélögun-
um verða tryggðar tekjur til að standa
undir nýjum verkelhum og hvemig
tryggt verður að fólk búi við sem
mest jafhrétti til þjónustu hvar sem
það býr. Einnig er mjög líklegt að
breyta þurfi ákveðnum atriðum í
kosninga- og sveitarstjómarlögum.
Það má vera að ekki verði stórkost-
legar breytingar eftir kosningamar
20. nóvember. Umræðan sem farið
hefur fram yrði samt ekki til einskis
og verður ekki stöðvuð. Þá, og reynd-
ar nú, held ég að það sé nauðsynlegt
fyrir flokksfélaga að spyrja sig ákveð-
inna gmndvallarspurninga, t.d. um
hver eigi að vera lágmarksíbúatala í
sveitarfélagi og hvort þeir vilji í raun
og vem efla sveitarstjómarstigið og
þá hvemig.
Þótt Alþýðubandalagið sé í stjóm-
arandstöðu nú verður þess sennilega
ekld langt að bíða að það verði í ríkis-
stjóm. Þá verður flokkurinn að vera
tilbúinn með skýra stefnu og tillögur,
sem mótast af tveim gmndvallaratrið-
um í stefiiu flokksins - lýðræði og
jöfnuði.
Höfundur er formaður bæjar-
ráðs Akureyrar, á sæti í stjóm
Sambands íslenskra sveitarfé-
Iaga og í umdæmanefnd um
sameiningu sveitarfélaga í
Norðurlandskjördæmi eystra.