Morgunblaðið - 12.08.2005, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. ÁGÚST 2005 45
MENNING
Einhvern tíma á sjötta ára-tugnum eftir fund í rit-stjórn Birtings fengum við
Thor Vilhjálmsson næði til að
ræða sameiginlegt áhugamál, suð-
rænan skáldskap, einkum spænsk-
an og ítalskan. Thor fór með ljóð
eftir Antonio Machado sem hann
kunni og dáðist að og umræðurnar
snerust líka um Salvatore Quasi-
modo og bók hans Lífið er ekki
draumur.
Fyrstu bók sína, Maðurinn er
alltaf einn (1950), skrifaði Thor að
mestu í París. Einkunnarorð sækir
hann til T.S. Eliots og frá honum
fær hann titilinn.
Fyrsta sagan eða þátturinn
nefnist Hin veglausa ferð og er frá
1949:
„Þeir eru tveir að ganga. Það er
ýmist dagur eða nótt, þó er aldrei
sól en ljósgrá birta um daga lík
nýju blikki en um nætur tungl með
hrjúfari steinlitan gráma en það
skiptir engu máli. Annar er á und-
an hinum, hinn á eftir. Stundum
ganga þeir hratt, stundum ganga
þeir hægt. Það dregur ýmist sund-
ur með þeim eða saman og það er
eins og þeir séu að reyna að ná
saman en háðir einhverju hindr-
andi lögmáli, einhverjum álögum
sem banna.“
Undir lokin er sagt að menn-
irnir tveir fari stöðugt um „hina
veglausu landslagslausu auðn
tveir menn á tilgangslausri ferð:
þú og líf þitt“.
Eru þetta í raun tveir menn eða
maðurinn og skuggi hans? Því
verður lesandinn að svara.
  
Nú þegar Thor Vilhjálmsson erorðinn áttræður eru margar
bækur að baki og viðburðaríkur
ferill.
Frá hinum einmanalega og
firrta heimi sem Thor lýsti oft lá
leið hans frá hinu sjálfhverfa til
örlaga þess fólks sem hann segir
frá í Grámosinn glóir (1986) og
hann nær enn nýrri hæð með
Morgunþulu í stráum (1998) en
þar tileinkar hann sér forn minni.
Thor var stundum undir áhrif-
um nýskáldsögunnar frönsku í
bókum sínum. Kostir hans voru
hve athugull hann var, skyggn á
fólk og myndríkur stíllinn sem
stundum minnir á kvikmyndir.
Það sem hann hefur skrifað um
listir, ferðalög og málefni dagsins
er stór hluti æviverks hans, minni
ég sérstaklega á Regn á rykið
(1960).
Ákafamaður eins og Thor er
sést ekki alltaf fyrir og það er auð-
velt að vera ósammála honum á
köflum en það sem hann hefur
fram að færa vekur eftirtekt, ekki
síst vegna fjörlegs stílsins.
Thor var einn þeirra sem beittu
sér fyrir Bókmenntahátíð á Ís-
landi og hann hefur látið fé-
lagsmál rithöfunda til sín taka.
Hann er formaður PEN-félagsins
hér heima.
Án efa mun Thor njóta þess að
hann var brautryðjandi í íslensk-
um prósa og hefur farið sínar eig-
in leiðir í þeim efnum. Seiður stíls-
ins er þegar best lætur svo mikill
hjá honum að lesandinn fyrirgefur
honum hve stundum reynist erfitt
að fylgja efnisþræðinum eftir.
Stíllinn lifir sínu eigin lífi.
  
Nefna má Fljótt fljótt sagðifuglinn (1968) og Óp bjöll-
unnar (1970) í þessu samhengi en
einnig margar fleiri bækur.
Andlit í spegli dropans (1957) er
meðal aðgengilegri bóka Thors,
sögur og þættir. Þetta eru nokkr-
ar litlar myndir af manneskjunni í
þeim stóra heimi eins og Thor
kemst að orði í undirtitli einnar
sögunnar.
Í bókum sínum hefur Thor Vil-
hjálmsson blandað saman ýmsum
stíltegundum, ljóði og frásögn
meðal annars, einnig verið ófeim-
inn að nýta sér aðrar listgreinar
með góðum árangri.
Til hamingju, Thor.
Andlit
í spegli
’Án efa mun Thor njóta þess að hann var
brautryðjandi í íslensk-
um prósa og hefur
farið sínar eigin leiðir
í þeim efnum. ‘AF LISTUM
Jóhann Hjálmarsson
Ljósmynd/Kristinn Ingvarsson
Thor Vilhjálmsson rithöfundur er áttræður í dag.
johj@mbl.is
FJÓRIR fyrrverandi verðlaunahafar
og þrír nýir skáldsagnahöfundar eru
meðal annarra á lista yfir sautján til-
nefningar til Man
Booker-verðlaun-
anna að þessu
sinni en listinn var
gerður heyr-
inkunnur í fyrra-
dag. Að mati dóm-
nefndar hefur
sjaldan eða aldrei
verið um auðugri
garð að gresja frá
því verðlaununum var komið á fót
fyrir 36 árum. Árið hafi verið „ein-
staklega gott“.
Tilnefningu hlutu: Tash Aw fyrir
bókina The Harmony Silk Factory,
John Banville fyrir bókina The Sea,
Julian Barnes fyrir bókina Arthur &
George, Sebastian Barry fyrir bókina
A Long Long Way, J.M. Coetzee fyr-
ir bókina Slow Man, Rachel Cusk fyr-
ir bókina In the Fold, Kazuo Izhiguro
fyrir bókina Never Let Me Go, Dan
Jacobson fyrir bókina All For Love,
Marina Lewycka fyrir bókina A
Short History of Tractors in Ukrain-
ian, Hilary Mantel fyrir bókina
Beyond Black, Ian McEwan fyrir
bókina Saturday, James Meek fyrir
bókina The People’s Act of Love,
Salman Rushdie fyrir bókina Shalim-
ar the Clown, Ali Smith fyrir bókina
The Accidental, Zadie Smith fyrir
bókina On Beauty, Harry Thompson
fyrir bókina The Thing Of Darkness
og William Hall fyrir bókina This Is
the Country.
Alls voru 109 bækur lagðar fram.
Tilkynnt verður hver hlýtur verð-
launin 10. október næstkomandi.
Tilnefning-
ar til Man
Booker
Kazuo Ishiguro