Tíminn - 07.07.1974, Blaðsíða 11

Tíminn - 07.07.1974, Blaðsíða 11
Sunnudagur 7. júli 1974 TlMl'NN n , ý.—■&&&& ■■sSí 'Ct* ‘ oc §«r * .. jóiv IS^ a1< Rcfilssaumuð altarisklæði með sögu heilags Marteins. Sagt er að það sé frá Grenjaðarstað i S-Þingeyjarsýslu. Postulaklæðið frá Hrafnagili. 97x105 sm. Sagt vera úr Hrafnagilskirkju i Eyjafirði. Lánað úr þjóðminjasafninu i Kaupmannahöfn. Sirena heillar með söng. Marteinn vekur til lífs þrælinn sem hafði hengt sig. 6. Marteinn vigður til biskups I Turonsborg 7. Marteinn biskup og beininga- maðurinn. 8. Marteinn biskup gefur beiningamanninum kyrtil sinn i kirkjuskotinu. 9. Marteinn biskup vekur upp nýandaðan svon fátækra hjóna. 10. Marteinn flæmir djöfulinn úr kúnni hjá Treverisborg 11. Marteinn biskup flæmir burt djöfla I skarfalíki. 12. Andlát heilags Marteins. tjr Musée de Cluny, Parls. Farast af sællifi sinu No 21 er skemmtileg mynd úr trúarlegri náttúrufræði frá þvi um 1200. Sirena og sæfarendurog I textanum stendur á þessa leið: „Sírena jarteinir I fegurð radd- ar sinnar (og) sæti krása þeirra er menn hafa til sælu i heimi hér, og gá þess eins og sofna svo frá góðum verkum, en dýrið tekur menn og fyrirfer þeim, þá er þeir sofna af fagurri röddu. Svo farast margir af sællífi sinu, ef það eitt vilja gera I heimi hér”. Bókin og myndir er I Arnasafni. Reyndar var þetta aðeins eitt blað, sem notað var I kornsáld, en var „náð handa Árna Magnús- syni”. Klykkt er út með Mariu með barnið no 25lþessari deild, ásamt kynjadýri, er bruðningar heita. Frá lokum 13. aldar. Sýningin bezt til endanna? Næsta skref sýningarinnar er FRA LOKUM 13. ALDAR TIL SIÐASKIPTA — GOTNESKUR STILL. Þar byrjar nokkuð að halla undan fæti. Viss væmni tekur við, og maður fær það á tilfinninguna, að sýningin sé bezt til endanna, sem sé — fremst og aftast. Þessi röð hefst á handriti af sögu ólafs helga, teikningu. Teikningin hefur fjarlægzt þetta frumlega, kraftinn 1 þeim tvíbur- um, Þór og Baldursheims — guði og erlent táknmál, eins og rikis- epli hefur tekið við, (epli vaxa ekki á Islandi sem kunnugt er). Þetta táknmál skilst ekki leng- ur I Reykjavik a.m.k. Síðan hillir aftur undir sól. Postulínsklæðið frá Hrafnagili no 31. Þar kemur þessi viðkunnan- legi, næstum barnslegi hugur listamannsins til viðfangsefnisins einnig til þín. Þetta skilja allir. Sama er að segja um Húsavikur- Krist þótt orningin á frelsaranum sé eftir bókinni. Sama er að segja um Ufsa-Krist, sem er íslenzkari en flestir aðrir. Þessi Kristtýpa er einnig hjá Jóni I Möðrudal, þótt ekki sæi ég neitt eftir hann á sýn- ingunni. Friður sé með yður — i einkaeign Smáhlutur úr hvalbeini, ber heitið Paxaspjald frá Stað i Stein- grímsfirði. Slik spjöld eru fáein á sýningunni. Um þau er svipað að segja og margt annað, að fullyrðing sker úr um þjóðernið, ásamt við- vaningsbrag, sem er innfluttur. Það vekur athygli okkar, að spjaldið er i einkaeign, sem er fremur sjaldgæft með svo gamla muni. Um þetta segir i sýningar- skrá: 48. „Pax vobixcum”. Hvalbeinsspjald, liklega svo- nefnt paxspjald, sem kirkjugestir kysstu á með ávarpinu Pax Björn Th. Björnsson, listfræðing- ur. Sat I sýningarnefnd. vobiscum — Friður sé með yður. A það er skorin krossfestingar- mynd, ásamt Mariu og Jó- hannesi, en umhverfis og jafnhár myndunum er tvlstrikaður rammi, skorinn úr sömu flögunni. Skurðurinn er viðvangingsleg al- múgasmið, en samt eru öll likindi til að spjaldið sé frá lokum kaþólsks siðar. Komið úr Hruna- mannahreppi, en upprunastaður ókunnur. Einkaeign. Grundarstólar I númerum, fram á 16. öld, fer landið að rlsa. Inni er viðféldið hálfrökkur og munir og myndir tendrast með ljóskösturum.Hin vondu ljós hússins eru myrkvuð og köld. Það er vitanlega óhugs- andi að geta talið upp alla skapaða hluti I vestursal Kjar- valsstaða, og er það sjálfsagt bezta umsögn þessarar greinar, svo stórfenglegt er hér allt og vel fyrir komið. Þó langar mig aðeins til að minnast á fáeina hluti til viðbótar, af þvi að þeir eru dálitið frægir og teljast húsgögn, fremur en myndir. Það er Grundarstóll- inn, en handbragðið er óvenju fágað og þar fer skurðlist saman við glæsilega hannað húsgagn, en lltið er um innlendan glaðning i mublum, sem kunnugt er. Stóll- inn er talinn vera frá 1550. Ef til vill gætu húsgagnasmiðir okkar, sem nú eru á höttunum eftir nýj- um hugmyndum sér til hagsbóta, fundið eitthvað sérislenzkt við þennan stól og bróður hans úti i Kaupmannahöfn, sem einnig er sýndur hér með myndum. (no 59 og 69), en það er stóll Ara lög-' manns. Sama þyrfti að athuga I mynd- vefnaði okkar, eða og handritum. Píningarsagan kemur að visu illa heim við margt, sem samtíman- um viðkemur, en ef við leitum að einhverju „sér-Islenzku” til að grundvalla almenna vöruhönnun á íslandi, þá má eins sækja hug- myndir þangað, eins og I dönsk „hasablöð”. Frá siðaskiptum til 17. aldar Næst tekur við kafli FRA SIÐA- SKIPTUM TIL 17. ALDARog þá fer maður að segja minna, enda ekki um úttekt að ræða. Þarna eru útskornar vindskeið- ar úr Múlakirkju i Aðaldal og fleira. Mönnum er að fara fram I handverki á Islandi, en aftur I sálinni og sköpunarþunga. Undantekning er þó útskorin rúmfjöl frá Þingeyjarsýslu af krossfestingunni og hún er að þvi leyti til sérkennileg, að burstabær er I baksýn, og Maria og Jó- hannes eru sinn til hvorrar hand- ar. Þessi mynd er með þeim öfugu formerkjum, er alla gamla Islenzka list einkenna, að þvi minna, sem maðurinn kunni að smíða, þvi áhrifameiri urðu myndir hans. Fuglinn á no 97 er svoleiðis lika. Áhrif barokks og rókókó á almúgalist á 18. og 19. öld. Þessi deild endar á Innreið Krists I Jerúsalem. Það fer strax að verða vanda- samara að finna gripi, þegar kemur fram á 18. og 19. öld. Handbragðið fer batnandi en list- in þverrandi. Þessi sér-islenzki kraftur er horfinn fyrir tækni og heimsmenníngu. Makalaus undantekning er þó heilög kvöld- máltið úr Þverárkirkju I Laxár- dal. Um hana segir I sýningarskrá: Heiiög kvöldmálttð vors Herra Jesú Krists. Altaristafla eftir Hallgrim Jónsson bildhöggvara og málara (1717-1785). Kristur og postularnir sitja allir sömu megin við dúkað borð meðkaleikog disk- um á, nema Júdas einn, sem him- ir með pyngju slna við borðend- ann yzt til vinstri. Myndin er sögð hafa verið I Þverárkirkju I Laxárdal og er þvi sennilega ekki máluð siðar en 1769, en það ár fluttist Hallgrimur frá Haildórs- stöðum að Ufsum I Svarfaðardal. Úr Þjóðminjasafni tslands, Vldalínssafni. Þetta er hin viðfelldnasta mynd, máluð, sem til er af þess- ari kvöldmáltíð. Listaverk sem standa fyrir sinu Það skal viðurkennt, að ekki mun auðvelt að smala saman myndlistarsögu frá landnámstlð og setja upp á Kjarvalsstöðum. Hvort Birni Th. Björnssyni og þeim hinum hefur tekizt það skal ósagt látið, en þeim hefur tekizt að setja upp frambærilega og ágæta sýningu á þessum munum. Bæði hvað varðar val og fyrir- komulag allt og þá ekki sizt lýs- inguna, sem hjálpar mikið. Þetta. hefði ekki þolað birtuna, sem boð- ið er upp á i húsinu dags daglega. Það kemur á daginn, að ekki þarf neina sérstaka þjóðernis- kennd, eða sögulega þekkingu til þess að hafa mikla og sjaldgæfa ánægju af þessari sýningu. Þetta eru þvi listaverk, sem standa fyr- ir sinu, án hjálpar frá stjórn- málaviðburðum og þekkingar á kirkjusögu. Þessi deild er þvi myndlistarsýning og fyrir það hljóta allir að þakka. Eiga aðstandendur þvi mikla þökk skilið fyrir þetta mikla framlag til þjóðhátiðarinnar i til- efni af 11 alda afmælinu. JG. Um það bil, sem komið er, talið Húsavikur — Kristur. Myndin er af róðukrossi úr Húsavlkurkirkju. Sýning á vegum Listahátíðar í Reykjavík með stuðningi þjóðhátíðarnefndar »------- r r I UTILEGUNA ★ íslenzk tjöld ★ Frönsk tjöld ^ ★ Vindsængur ★ islenzkir svefnpokar ★ Belgískir svefnpokar ★ Franskir dúnsvefnpokt ★ Golfsett og golfkúlur HVERGI AAEIRA ÚRVAL Ax Látið okkur aðstoða yður Hvergi betra verð S SPORT&4L ! ^HEEMMTORGi

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.