Mánudagsblaðið - 22.11.1948, Blaðsíða 3

Mánudagur 22. ncv. 1948.
MÁNUDAGSBLADIÐ
3
UDAGSÞANKAR
Jóns Reykvíkings
Hermann GuCnmndsson
Maður síðastliðinnar viku var
án efa Hermann Guðmundsson,
Alþýðusambandsforseti. I aug-
um flokksbræðra sinna varð
hann markverður fyrir að ,,af-
henda atvinnurekendum Al-
þýðusambandið“, eins og Þjóð-
viljinn orðaði það, og í augum
andstæðinganna varð hann að
persónu, sem þeir eru ef til vill
ekki að fullu og öllu vissir um,
hvernig á að skilja. Hermann
Guðmundsson var á sínum tíma
erindreki Sjálfstæðismanna, en
þó fór illa um hann í flokknum
þeim, eins og marga unga menn,
sem ekki bera takmarkalausa
virðingu fyrir gráum, útistand-
andi höfuðhárum og drynjandi
ræðurödd. Hermann var upp-
rennandi verkalýðsforingi, og
það var vissulega illt, að hann
gat ekki orðið borgaralegur
verkalýðsleiðtogi, því slíkan
mann vantar okkur meinlega.
(Það er nefnilega hvergi nærri
sjálfsagt, að verkamenn dragi
endilega hinn sósíalistiska vagn
eins og rómverskir þrælar).
Leið Hermanns lá yfir í Sam-
einingarflokk alþýðu — Sósíal-
istaflokkinn. En ef til vill hefur
Hermann aðeins gengið í Sam-
einingarflokk alþýðu, en eklii
Sósíalistaflokkinn.
Það er vafalaust fyrst og
fremst verk Hermanns Guð-
mundssonar, að Alþýðusam-
bandið klofnaði ekki algerlega
formlega, á dögunum. Þó þessi
stofnun sé raunverulega klofin
innbyrðis, halda þó enn hin ytri
form, og það getur haft sína
miklu þýðingu. Hermann hefur
ekki viljað rjúfa hina formlegu
einingu, ef til vill í von um, að
hún gæti orðið síðar annað og
meira en formle'g.
Það er ekki ólíklegt, að Áér"-
mann Guðmundsson standi nú
á vegamótum. Hann er í ónáð
hjá sósíalistum, en hvaða stefnu
skyldi hann nú eiga að taka.
Hvort á nú heldur að halda
í hamarinn svarta inn,
ellegar út betur til þín,
Eggert, kunningi minn ?
kvað Jónas Hallgrímsson. Það
er trúlegt, að Hermann Guð-
mundsson spyrji sjálfan sig að
því þessa dagúna, hvort hann
eigi að gera yfirbót fyrir komm-
únistunum og taka rauðar
skriftir inn í hamraborg þess
flokks, eða leita áhrifa sem
sameiningarmaður fyrst og
fremst, en ekki sósíalisti á borg-
aralegum vettvangi. Það fer
eftir ,,karakter“ Hermanns
hvora leiðina hann velur, en
raunar er líklegast, að hann
hafi ef til vill alls ekki skilið,
að nú hefur hann eignast sitt
pólitíska „augnablik“.
„Luxus“
Það er ofur eðlilegt, að ekk-
ert orð skuli vera til á íslenzku
yfir útlenda orðið „luxus“, semí
fullkomlega feli x sér innihald
þessa margtuggna orðs. .Þetta
er eðlilegt vegna þess að raun-
verulega er enginn ,,luxus“ til
á íslandi. Það hafa nokkrar
tilraunir verið gerðar til þess af
fáum einstaklingum að skapa
hér „Iuxus“, en það hefur mis-
tekizt. Venjulegast hefur mönn-
um orðið á að hrúga saman
ýmsu óskyldu, sem á það oft
eitt algerlega sameiginlegt að
vera dýrt að peningaverðgildi,
en er án alls smekks. i
Fullkominn „luxus“
getur ekki orðið til án smekks
„Luxus“ er fullkomin raunhæf-
ing þess þægilega, en smekkinn,
þennan nauðsynlega, þriðja „in-
grediens“, vantar undantekn-
ingarlaust. Þessu til staðfest-
ingar mætti nefna ýmis dæmi,
en ég ætla aðeins að nefna eitt:
lúxus-villurnar. Þegar litið er
á sum nýju og dýru húsin okk-
ar, eru þau með lúxus-svip, það
er að segja sjálft húsið, en sé
litið á eignina í heild, sést að
lóðirnar eru langt of litlar, lúx-
ushúsin fá ekki umhverfi, sem
þeim hæfir, þarna vantar einn
nauðsynlegan þátt til þess að
liér sé raunverulega um lúxus
að ræða. Og þegar inn er kom-
ið vantar mjög oft mikið á, að
húsin séu eins þægileg og unnt
væri. En umfram allt skortir
þó það jafnvægi í liúsgögn og
aðra innanhúss-skreytingu og
tilliögun, sem er eftir kröfum
hins góða smekks.
Fals-„luxus“
Margir- glæpir hafa verið
drýgðir í nafni sannleikans,
sagði einhver. Margt er það,
sem gengur undir nafninu „lux-
us“, sem er boðið fólki til kaups,
en er enginn „luxus“, heldur ó-
dýrt skran, líkt og forgylltur
liringur úr járni. Eitt af því er
til dæmis ,,lúxus“-útgáfa Helga
fells á Pilti og stúlku Jóns
Thoroddsen. Það -er bókstaflega
ekkert við þessa bók, sem kemst i
í námunda við „luxus", nema1
• |
verðið. Bókin er illa prentuð,
illa bundin • og myndirnar mis-
heppnaðar.
Einu sinni sýndi íslenzkur
rithöfundur þýzkum stórfor-
leggjara bók eftir sig, sem var
prentuð hér heima. Forleggjar-
inn skoðaði bókina og sagði svo
ósköp góðlátlega:
„Dic Islánder sind ein liebes j
Völkchen, aber drucken können
sie nicht.“ (íslendingar eru!
elskuleg smáþjóð, en ekki kunna
þeir að prenta).
Prentið á Pilti og stúlku er
gróft og ójafnt. Þó prentararn-j
ir okkar hafi fengið splunku-
nýjar vélar, er sá gallinn á, að
þeir kunna ekki með þær að,
fara. Bandið á bókinni er blátt
áfram óskaplegt. Síðurnar eru
alla vega skakkar og í miðri
bókinni svo skornar, að þar fer
hnífurinn allt að letrinu. Ekki|
standast leturfletir blaðsíð-,
anna á, heldur eru sumar síð-
ur einni línu lengri en aðrar.
Sjálf spjöldin og kjölurinn eru
illa gerð, gyllingin klesst, og
Iímingin á pappírnum og spjöld
unum hefur ollið út við sam-
skeytin og safnast þar saman
í hrúgur .Ef til vill eru eintök-
in misjöfn, en svona var ein-
takið mitt. Myndirnar eru mis-
lieppnaðar að því leyti, að þær
eru ekki í þeim stíl, sem hæfir
sveitasögu frá miðri síðastlið-
inni öld. Sumar eru hreint og
beint vanhugsaðar. Ein myndin
heitir t. d.: „þarna áttu lag-
lega stelpu, Bjarni bróðir.“ Það
sem sést á myndinni ,erú þó
fyrst og fremst hestar, sem
fylla út forgrunn myndarinnar,
„fallega stelpan“ er aðeins
nokkur strik, sem enga hug-
mynd gefa, teiknarinn sýnir
ekki einu sinni framan á þessa
fallegu stelpu, sem myndin á að
snúast um, heldur sést hún frá
hlið að aftan. Andlitið á gömlu
konunni, sem segir þau orð,
sem tilfærð eru og standa neð-
an við myndina, er fáein strik,
sem munu eiga að gefa til
kynna, að hún sé liýr á svip, en
er aðeins leiðinleg ,,karikatur“.
Þetta var nú bara ein mynd, en
margar eru svipaðar þessari.
Áður en Ilalldór Pétursson
teiknaði í þessa bók, hefði hann
átt að kynna sér myndateikn-
ingar 19. aldar manna i svipuð-
um bókum erlendum og Piltur
og stúllta er, það hefði getað
orðið til leiðbeiningar.
En eitt er víst, og það er,
að „luxus“-útgáfan af Pilti og
stúlku er enginn ,,luxus“. Eg
veit eiginlega ekki, hvað hún
er, ég gefst upp á að skilgreina
það nánar .Ef til vill gæti hún
kallazt fals-„luxus.“
Barnadauði og rómantísk
fjóslykt
„Ekkert er að frétta nema
hvað börnin deyja, eins og
venjulega‘„ skrifaði Jónas
Hallgrímsson kunningja sín-
um erlendis í bréfi héðan að
heiman.
Það mátti segja hér fyrr
meir, að börnin dóu, þau
hrundu niður, og eru frásagn i
irnar um barnadauðann hérj
á landi og orsakir hans ein-í
hver hroðalegasti kaflinn í.|
allri sögu þjóðarinnar, og er|
þá langt til jafnað. Þessi kafli!
er lítt kunnur almenningi nú,
miklu þekktari er mannfækk-
un sú, sem varð af hallærum
í landinu, og er þó barnadauð-
inn enn óskaplegri.'
Um þetta þarf ekki að fara
mörgum orðum.
Það vnntaði ekki, að á. ís-
lenzkum heimilum væri mik-
ill barnafjöldi, það var alls
ekki fátítt, að hjón ættu milli
10 og 20 börn, og það þótti
alls ekki nema skaplegt, að
svo komið, að barnadauðinn
6 eða 8 börn væru í heimili.
En það þótti jafn sjálfsagt að
reikna með því, að eitthvað
af þessum börnum dæi. í.
æsku.. Slíkt kom foreldrumj
ekki á óvart, og algengastj
var, að börn ' dóu á fyrstu!
Rita Hayworth hefur nú í
nokkra daga verið að
skemmta sér með AR Kahn,
prins, en verður' að byrja að
vinna eftir nokkra daga.
Það segja skæðar tungur, að
hún muni giftast honum, en
ennþá er hún ekki löglega
skilin við Orson welles. Ali
Kahn er líka í skilnaðará-
standi. Það er nú talið full-
víst, að Linda Christian og
Tyrone Power gifti sig í
haust. Astæðan er sú, að sé
athöfninni frestað til vors,
þá verði brúðarkjóll Lindu
kominn úr móð. Ákveðið
hefur verið að kvikmynda líf
Joseps Petrosino, lögreglu-
manns í New York, sem lát-
inn er fyrir nokkru. Þessi
Augnagaman
Susan Hayward í nýjustu
sundfötum.
lögreglumaður útrýmdi al-
ræmdum glæpahring, sem
einu sinni ætlaði jafnvel að
myrða Caruso, söngvarann
heimsfræga. Jósep náði þeim,
sem falið var að myrða
Caruso, og upprætti síðan
hringinn. Nokkrir meðlimir
hringsins flúðu til Ítalíu, og
þegar Jósep ætlaði að ná
þeim, var hann sjálfur drep-
inn. Myndin um allt þetta á
að heita „Giant Killer“. Elyse
Knox og maður hennar búast
ef það verður stúlka. Ginny
Simms, leik- og söngkona, og
við erfingja — og er þegar
ákveðið, að hann skuli verða
knattleikari — hvernig fer
maður hennar hafa nú sætzt
að fullu, og eru farin að búa
saman aftur.... John Payne
íhiefur upp á síðkastið boðið
einhverri Ruth Gunning
upp á mat og dryikk á kvöld-
in... búizt við romance úr
því horni..... Nú stendur
fyrir dyrum að kvikmynda
sögu 4,cowboy-myndanna“,.
og verður John Wayne í að-
alhlutverkinu — einnig
verða hlutar úr gömlu cow-
boy-myndunum sýndir með
m. a. Tom Mix, Broncho
Billy, Gene Autry o. fl. Veð-
mál eru uppi um það, hvort
John Brimfield og Corinne
Calvet gifti sig fyrir jól....
Jack Carson er aftur byrjað-
ur á að eltast við Chili Willi-
ams, en verður að fljúga til
San Francisco í hverri viku
til þess að sjó hana... Est-
er Williams hefur nú keypt
sér bensínstöð og hélt geysi-
legt partý þar, þegar stöðin
var opnuð. Þvd er hvíslað, að
verið geti, að John Payne og
Gloria de Haven reyni að
sættast.
mimiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiimiiiiiiiimiiiimiiiiiimiiiiiiin
| Leigjendafélag Reykjavíkur 1
= Leigjendafélag Reykjavíkur heldur fund þriðju- =
= daginn 23. nóv. 1948 í Breiðfirðingabúð kl. 8,30. |
~ Fundaref ni: =
| 1. Skýrt frá starfi stjórnarinnar.
= 2. Sigvaldi Thordarson, arkitekt, flytur =
erindi um húsnæðismál. E
= 3. Álmennar umræður. =
1 STJÓRNIN |
...................................................
var auðvitað vankunnátta og
um fram allt sóðaskapurinn
á heimilunum, sem var svo
takmarkalaus að slíkt cr svip
aðast stórlygi-sögum í eyrum
nútímamanná, sem eru óvan-
ir frásögnum af daglegu lífi
forfeðra okkar. Farsóttirn-
ar hjuggu líka ægileg skorð
í barnahópana. Á síðari tíma
varð barnaveikin mjög skæð,
og eru þær skýru frásagnir,
mánuðunum. Aðalorsökin i sem til eru af barnadauða af
völdum hennar svo átakan-
legar að ekki tekur tali.
Fyrir þá, sem þekkja þenn-
an ljóta og sorglega kafla í
sögu okkar, er það gleðilegt
að lesa skýrslurnar um barna
dauðann í landinu nú. Það er
er nú minni á íslandi en í
nokkru landi sem til þekkist
á öllum hnettinum.
Samkvæmt opinberum
skýrslum dóu 98 börri innan
Framhald á S. síðu