Tíminn - 24.07.1977, Blaðsíða 2

2
Sunnudagur 24. júli 1977.
Kolviðarhóll 1877-1977, fyrsta gisti- og veitingahúsið á Hellisheiði
ÞAR VAR AVALLT-
OPIÐ
UM
NÆT-
Fvrsta gestgjafahúsið á Kolviöarhúli rcist 1877. Hér voru hvorki „alpahundar”, né blásið í
lúðra a þriggja tima frestiog ljós logandi i turni til bjargar, villtum feröamönnum, eins og Sig-
urður málari vildi, en gestgjafahús var það samt.
matur og
drykkur veitt-
ur, og hestur
og fylgdar-
maður til taks
sem forfeður okkar háðu hér i
vetrarferðum. Mannskaðar
voru tíðirá þessum slóðum, þótt
engar tölur séu til um hversu
margir hafa látið þar lif sitt.
Trúlegt er aö flestir hafi orðið
úti á þessum slóðum á 18. öld,
einkum eftir móðuharðindin
1784. Fólk flúðu heimili sin og
reikaði allslaust undan
hörmungunum i vesturátt.
Skjalfestar heimildir eru um
manntjón á Hellisheiði á 130 ára
timabili frá 1792-1922. í bók sinni
Sögu Kolviðarhóls greinir Skúli
Helgason frá 24, sem urðu úti á
heiðinni á þessu tímabili, en
getur þess að ekki sé vist að þar
séu allir upp taldir.
Einn þeirra fyrstu sem vakti
máls á að reist skyldi veitinga-
hús á Kolviðarhóli var Sigurður
Guðmundsson málari á fundi i
„Kveldfélaginu” svonefnda
sem var e.k. leynifélag i
Reykjavik árið 1871.
„Þar mætti hafa hvers kyns
veitingar. Þar þyrfti að blása i
lúðra svo sem þriðja hvern tima
til að leiðbeina villtum ferða-
mönnum, sömuleiðis hafa alpa-
hunda og fl.”
í fundargerðinni, sem virðist
rituð afSiguröi sjálfum, er riss-
mynd af þessu fyrirhugaða húsi.
Erámiðjuþakiþess turn mikill
með gluggum, sem ætlazt var til
að ljós logaði i, þá er dimma
tæki, en upp af honum var stöng
með flaggi. Þar sem Sigurður
talar um „alpahunda”, á hann
við aðþeir gætuorðið til bjargar
villtum ferðamöinum, er úti
lægju i illviðrum og ekki næðu
til mannabyggöa. Hugmynd
Sigurðar málara um veitinga-
húsbyggingu á Kolviðarhóli
viröist þó hafa þótt ærið loft-
kastalakennd, eins og flest
annað hjá honum á þeim tfma,
og var henni vist litill gaumur
gefinn. Þegar hann lézt þrem
árum siðar sá hann ekki votta
fyrir framkvæmdum á þessari
Draugatjörn fyrir framan Hús-
múlann, og var það eina vistar-
veran railli byggða fram til 1844,
að sæluhús var reist á Kolviðar-
hóli. Sumariö 1877 sama ár og
fyrsta gistihúsið var reist að
Kolviðarhólihófst vegagerð yfir
Svinahraun sem var lokiö
sumarið effir.
Hellisheiði var um aldir og er
enn einn fjölfarnasti fjallvegur
landsins. Við sem ökum þessa
leið i upphituðum bilum höfum
litla hugmynd um þá baráttu
Kolviöarhóll um 1910
1 byrjun júlí siðastliðins var
gamla gistihúsið að Kolviðar-
hóli, sem nú er eign Reykja-
vikurborgar rifiö til grunna.
Fyrsta gistihúsið á þessum stað
var reist 1877, en áður var sælu-
hús á Kolviðarhóli og var þaö
oröið léleg vistarvera þeim,
sem þangaö leituðu i vondum
veðrum. Þetta fyrsta gistihús
var lengi eina húsið á staðnum.
Oft var þröngt setinn bekkurinn
og þúsundir manna munu hafa
gist þar. Matthfas Jochumson,
þá prestur i Odda, kom þar i
janúar 1884 og hitti 40 feröa-
menn, sem voru veðurtepptir.
Og á loftinu I þessu húsi gisti i
rúmi með mosadyngju sr.
Bjarni Jónsson vigslubiskup,
litill drengur i fyrstu ferð sinni
til sumardvalar austur í ölfus.
Þriðja og siðasta gistihúsiö að
Kolviðarhóli, sem nú er horfiö,
reisti Sigurður Danielsson gest-
gjafi 1929 og var það meö öllu
nýtizku þægindum, sem þá
þekktust hérá landi, m.a. ljósa-
vél og raflýsingu.
Þjóðvegurinn forni milli Ar-
nessýslu og Mosfellssveitar lá
nokkru noröar en nú er farið og
skammtfrá Kolviöarhóli. Sælu-
hús var fyrst reist á þessum
slóðum 1703 viö svonefnda
Kolviðarhóll um 1930, húsið sem þau Sigurður og Valgeröur reisa 1929 og nú fyrir skömmu var
jafnað viö jörðu.