Tíminn - 21.03.1978, Blaðsíða 6

6
Þriðjudagur 21. marz 1978
Tillögur Seðlabankans um
fækkun ríkisbankanna
Eins og getið er um á fyrstu
siðu Timans i dag, hafa banka-
stjórar Seðlabankans nýlega
skilað áliti um stjórnarfrum-
varpið, sem fjallar um við-
skiptabanka i eigu rikisins. i álit
þeirra kemur fram, að þeir vilja
leggjaniður einn af þremur við-
skiptabönkum rikisins. Aliti
þeirra fylgir sérstök greinar-
gerð um „nauðsyn breytinga á
skipulagi rikisviðskiptabanka-
kerfisins og tiltækar leiðir i
þeim efnum.” Þar er fyrst
minnt á, að sérstök bankamála-
nefnd hafi starfað á árinu 1972
og hafi hún skilað itarlegu áliti i
ársbyrjun 1973. 1 framhaldi af
þvi hafi þáv. rikisstjorn lagt
fram frumvarp sem stefndi að
þvi að Búnaðarbankinn og Út-
vegsbankinn yrðu sameinaðir
ogyrðu rikisviðskiptabankarnir
ekki nema tveir eftir það.
Siðar segir i greinagerð
bankastjoranna:
„t fljótu bragði kann svo að
virðast, að viðhorfin i skipu-
lagsmálum rikisviðskiptabank-
anna hafi li'tið breyzt frá þvi, að
bankamálanefnd lagði fram til-
lögur sinar og hugmyndir. Nán-
ari skoðun leiðir þó fljótt i ljós,
að þróun i' rekstri og fjárhags-
stöðu þessara banka hefur verið
með þeim hætti siðustu fjögur
árin , að röksemdir fyrir fækkun
þeirra úr þremur i tvo eru orðn-
ar mun sterkari en áður. Raun-
ar er þessum málum nú svo
komið að mati bankastjórnar
Seðlabankans, að alls ekki má
draga lengur að gera raunhæfar
aðgerðirtil að leiðrétta misvæg-
ið i rekstri og fjárhagsstöðu
rikisviöskiptabanka nna
Fjárhagsstaða
Ú tvegsbankans:
„Það, sem gerzt hefur i þessu
efni er það, að fjárhagsvanda-
mál Útvegsbankans hafa aukizt
ár frá ári, m .a. vegna einhæfrar
viðskiptadreifingar hans. Þrátt
fyrir ýmsar ráðstafanir til úr-
bóta og umfangsmikla sérstaka
fyrirgreiðslu Seðlabankans á
undanförnum árum, er lausa-
fjárstaða Útvegsbankans nú
orðin neikvæð um nálægt 3
milljarða króna. Við þær að-
stæður fær bankinn ekki starfað
eðlilega og áfallalaust, þannig
að gera verður án tafar viðtæk-
ar ráðstafanir til að endurskipu-
leggja fjárhag hans. Ekki
verður séð, að þar sé um aðra
kosti að ræða, en gagngera
breytingu á skipulagi rikisvið-
skiptabankakerfisins.”
t framhaldi af þessu er birt
skýrsla um fjárhagsþróun Út-
vegsbankans siðan 1973 en siðan
segir:
„Yfirlitið sýnir, hvernig
lausafjárstaðan við Seðlabank-
ann hefur stöðugt versnað þessi
ári og var i lok janúar sl. nei-
kvæð um rúma þrjá milljarða
kr. I því sambandi má benda á,
að i janúarlok sl. stóðu óum-
samdar lausaskuldir við Seðla-
bankann undir um 26% af útlán
um Útvegsbankans að frá-
dregnum endurseldum lánum
en i árslok 1973 stóðu óumsamd-
ar skuldirvið Seðlabankann og
erlenda banka undir um 18% af
útlánunum. t þessum saman-
burði hefur þó ekki ver ð tekið
tillit til þeirrar umfangsmiklu
fyrirgreiðslu, sem Seðlabankinn
veitti á árunum 1974 og 1975
bæði með skuldabréfalánum og
með fjármögnun á lánabreyt-
ingu i sjávarútvegi en þær ráð-
stafanir bættu lausafjárstöðu
Útvegsbankans um 2.100 millj.
kr. eins og fram kemur i yfirlit-
inu.
Til frekari upplysinga um
stöðu’ Útvegsbankans gagnvart
Seðlabankanum skal tekið
fram, að i lok janúar sl. námu
Davíð ólafsson
Bankastjórar Seðlabankans vilja
heildarskuldir bankans i
Seðlbankanum að endurseldum
lánum meðtöldum, 8.464 millj.
kr., en á sama tima nam inn-
stæða hansábundnum reikningi
2.573 millj. kr. Nettóskuld nam
þvi 5.891 millj. kr. eða 37% af
heildarútlánum bankans.
Framangreint yfirlit sýnir, að
lausafjárstaða bankans versn-
aði mjög mikið á árinu 1977 eða
um 1.439 millj. kr. Astæðan er
sú, að útlánaaukning bankans,
að frádregnum endurseldum
lánum, þe. aukning svokallaðra
þaklána, varð á árinu verulega
umfram aukningu ráðstöfunar-
fjár. Fór Útvegsbankinn lang
lengst allra bankanna fram úr
þvi útlánahámarki, sem samið
hafði verið um á grundvelli
lánsjáráætlunar rikisstjórnar-
innar. Til samanburðar skal
þess getið, að lausafjárstaða
Landsbankans batnaði verulega
á árinu 1977 eða um 1.304 millj.
kr. og sama er að segja um
lausaf járstöðu Búnaðarbank-
ans, sem batnaði um 1.640 millj.
kr.
A undanförnum árum hefur
Seðlabankinn veitt Útvegsbank-
anum fyrirgreiðslu og við-
skiptakjör langt umfram það,
sem aðrir bankar hafa átt kost
á. Skal sú fyrirgreiðsla ekki
rakin hér i einstökum atriðum,
enljóster, að Seðlabankinn get-
ur ekki gengið lengra i þessu
efni en þegar er orðið.
Á árinu 1976 óskaði Útvegs-
bankinn eftir þvi við rikisstjórn-
ina, að létt yrði af bankanum út-
lánum i sjávarútvegi með þvi að
flytja þau yfir til hinna rikisvið-
skiptabankanna. Fól viðskipta-
ráðherra Seðlbankanum að
beita sér fyrir viðræðum, sem
stefndu að þessu marki. Mikil
vinna var lögð i könnun þessara
mála á árinu 1977, en enn sem
komið er, hetur enginn tilflutn-
ingur viðskipta átt sér stað.
Hefur þessi leið til úrbóta á
stöðu Útvegsbankans af ýmsum
ástæðum reynzt mu erfiðari i
framkvæmd en vonazt hafði
verið til. 1 þvi samb. skal þess
sérstaklega getið, að i lok sl. árs
hafði yfirtaka Landsbankans á
útibúiútvegsbankans iKeflavik
verið vandlega undirbúin, en þá
kom i ljós, að veruleg vand-
kvæði yrðu á samningum um
yfirtökuna vegna erfiðrar fjár-
leggja Útvegs bankann niður.
hagsstöðu nokkurra stærstu við-
skiptaaðila útibúsins. Er enn i
óvissu hvort af þessum samn-
ingum getur orðið.
Eins og málum er komið i
upphafi þessa árs, hlaut Seðla-
bankinn að leita allra tiltækra
ráða til að koma i veg fyrir
áframhaldandi aukningu óum-
saminna skulda Útvegsbankans
á viðskiptareikningi i Seðla-
bankanum.Hefur nú verið gert
sérstakt samkomulag milli
bankanna um hámark útlána-
aukningar Útvegsbankans á
þessu ári, sem er i samræmi við
heildarstefnu i útlánamálum
bankanna. Jafnframt skal sér-
stöku skipulagi komið á útlána-
starfsemi bankans ásamt nánu
samráði víð Seðlabankann um
iramkvæmd þess. A móti þessu
samþykkir Seðlabankinn að
veita útvegsbankanum lán i
vixilformi til ákveðins tima.
Þrátt fyrir framangreindar
ráðstafanir er bankastjórn
Seðlabankans þeirrar skoðunar
að fjárhagsvandamál Útvegs-
bankans séu þess eðlis að lausn
á þeim fáist ekki nema með
gagngerum skipulagsbreyting-
um, þannig að rikisviðskipta-
bönkunum fækki úr þremur i
tvo. Verður hér á eftir fjallað
um þr jár leiðir sem fara má að
þvi marki.
Leiðir til að
fækka viðskipta-
bönkunum úr
þremur í tvo
Ef ná á fram samruna i rikis-
viðskiptabankakerfinu á þann
hátt að bönkunum fækki úr
þremur i' tvo og út komi tveir
1) Sameining Búnaðarbanka og
Útvegsbanka þó þannig að
Landsbankinn taki hugsan-
lega við einhverju af við-
skiptum Útvegsbankans.
2) útvegsbankanum sé skipt á
milli Búnaðarbanka og
Landsbanka.
3) Sameining Landsbanka og
Útvegsbanka þó þannig að
Búnaðarbankinn taki
hugsanlega við einhverju af
viðskiptum Útvegsbankans.
fjárhagslega sterkir bankar
virðist um þr jár leiðir að velja :
Að visu má til viðbótar þessu
hugsa sér einhvers konar upp-
stokkun á eignum og skuldum
allra bankanna þannig að út úr
þvi kæmu tveir bankar. En telja
verður að hér sé um fræðilegan
möeuleika að ræða en ekki
framkvæmanlega leið.
Nánari skilgreining á þeim
leiðum, sem hérermiðað við er
sem hér segir:
Leið 1:
a) Sameining Búnaðarbanka og
Útvegsbanka en án Suður-
nesjaviðskipta útvegsbank-
ans.
b) Landsbanki yfirtaki Suður-
nesjaviðskipti Útvegsbank-
ans, þ.m.t. útibúið i Keflavik.
Leið 2:
a) Búnaðarbanki yfirtaki öll
viðskipti Útvegsbankans i
Rvk., en hvorki útibúið i
Kópavogi né Suðurnesja-
viðskipti aðalbankans.
Einnig yfirtaki Búnaðar-
banki útibúin i Vestm.eyjum
og á ísafirði.
. b) Landsbanki yfirtaki önnur
útibú Útvegsbankans ásamt
Suðurnesjaviðskiptum aðal-
bankans.
Leið 3
a) Engin yfirtaki viðskipta af
hálfu Búnaðarbanka.
b) Sameining Landsbanka og
Útvegsbanka.”
Mat banka-
stjórnar Seðla-
bankans
Eftir að hafa gert nokkru
nánari grein fyrir þessum þrem-
ur leiðum er gerð grein fyrir mati
bankastjóranna á þeim á eftirfar-
andi hátt:
„Tvimælalaust verður að telja
að leið 1) þ.e. sameining
Búnaðarbanka og Útvegsbanka
sé æskilegasta leiðin að þvi marki
að byggja upp tvo trausta og
starfhæfa rikisviðskiptabanka.
Hvernig sem á málið er litið
stendur þessi leið framar hinum
tveimur. Helztu kostir hennar eru
þessir:
DMinnstur munur er á stærí
bankanna tveggja sem verða
til við skipulagsbreytinguna
2) Eðlilegustdreifing útlána á at
vinnuvegi og aðra lánþega
3) Minnstur munur á fjárhags
styrk bankanna bæði varðand
lausafjárstöðu og eiginfjár
stöðu.
4) Jafnræði i fjölda afgreiðslu
staða.
Ennfremur skal á það bent að
sé þessi leið farin, hefur hvor
banki um sig starfandi gjald-
eyrisdeild frá upphafi með
reyndu starfsliði. Tæknilega séð
ætti þessi leið að vera tiltölulega
auðveld i framkvæmd. •
Sameining Búnaðarbanka og
Útvegsbanka var sú leið sem
bankamálanefnd benti á i áliti
sinu á árinu 1973 og eins og hér
kemur fram er þessi leið ennþá i
fullu gildi. Hún er tvimælalaust
hagkvæmasta og æskilegasta
leiðin til að breyta skipulagi rikis-
viðskiptabankanna.
Skipting Útvegsbankans milli
Landsbanka og Búnaðarbanka
með þeim hætti sem gert er ráð
fyrir i leið 2) er mjög frambærileg
leið að þvi marki sem stefnt er að
eins og meðfylgjandi töflur sýna.
Út úr þeirri uppstokkun kæmu
tveir stórir og alhliða bankar.
þótt nokkuð vantaði á það jafn-
ræði sem leið 1) býður upp á
Skiptingu Útvegsbankans mundu
fylgja nokkur taácnileg vandamál
sem þó ætti að verða auðvelt að
ráða fram út. Hættara er einnig
við ágreiningi um framkvæmd
þessarar leiðar i einstökum at-
riðum en vissulega ætti að vera
unnt að greiða úr honum.
Leið 3) þ.e. sameining Lands-
banka og Útvegsbanka er langsizt
þeirra úrræða sem hér eru til
skoðunar. Mikill munur yrði á
stærð viðskiptadreifingu og fjár-
hagslegri uppbyggingu samein-
aðs Landsbanka og Útvegsbanka
annars vegarog Búnaðarbankans
hins vegar. Auk þess yrði
Búnaðarbankinn þá að byggja
upp gjaldeyrisdeild frá grunni að
fengnum rétti til gjaldeyris-
viðskipta. Alvarlegast er að
Landsbankinn hefði þá einn svo
til öll viðskipti við sjávarútveg,
auk meginhluta innflutnings-
verzlunar. Allar likur eru á að
misvægi bankanna tveggja
mundi leiða til ýmiss konar
vandamála i starfsemi banka-
kerfisins og koma i veg fyrir eðli
lega og heilbrigða þróun þess
Telja verður þvi að ekki komi ti)
álitaað breyta skipulagi rikisvið-
skiptabankanna með þessum
hætti.”
Jóhannes Nordal Guðmundur Hjartarson
Leiklistarráðunauturinn:
Einn fékk 3 atkvæði, annar 4
Endurskoðun BSRB
JH— Verið er að stofna stöðu
leiklistarráðunauts hjá sjon-
varpinu, og var fyrir nokkru
auglýst eftir umsækjendum.
úrðu þeir sex: Ágúst
Guðmundsson, sem lokið hef-
ur leiklistarnámi og kvik-
myndanámi, Erlingur E.
llalldórsson, sem stundað hef-
ur nám i leiklistarfræðum og
samið átta leikrit. Eyvindur
Erlendsson, sem stundað hef-
ur nám i leiklistarfræðum og
myndlist, Ilrafn Gunnlaugs-
son, sem stundað hefur nám i
leiklista rf ræðu m og kvik-
myndagerð, Þorsteinn Jóns-
son, sem lokið hefur námi i
kvikmyndas tjórn og fékk
nýlega verðlaun fyrir kvik-
mynd, sem hann tók, og Þrá-
inn Bertelsson, sem stundað
hefur nám i leikstjórn og k vik-
myndaframleiðslu.
Útvarpsráð fjallaði um
þessar umsóknir á fundi sin-
um sl. föstudag, og mæltu þrír
útvarpsráðsm anna með
Agústi Guðmundssyni, en
fjórir með Hrafni Gunnlaugs-
syni. Útvarpsstjóri fjallar
endanlega um ráðningu i þetta
nýja starf.
samninga
JB — Akveðið hefur verið af hálfu
fjármálaráðherra annars vegar
og BSRB hins vegar, að boða
samninganefndir aðila til við-
ræðna fimmtudaginn 30. marz
n.k. A fundinum verður endur-
skoðun á kaupliðum aðalkjara-
samnings BSRB við rikið tekið til
umræðu en af hálfu BSRB er þess
krafizt að fullar verðbtur skv.
kjarasamningunum eða jafngildi
þeirra verði greiddar félags-
mönnum frá 1. marz 1978 til loka
samningstimabils.
Er þetta i framhaldi af þvi, að
nú fyrir nokkru ákvað stjórn og
samninganefnd BSRB að krefjast
endurskoðunar á kaupliðum
kjarasamninganna, sbr. heimild i
nefndum samningi. Hljóðar það
ákvæði á þá leið, að verði röskum
á umsaminni visitölutryggingu
launa frá þvi sem þessi samning-
ur gerir ráð fyrir, geti hvor aðili
um sig krafizt endurskoðunar á
kaupliðum samningsins.