Fréttablaðið - 31.12.2006, Blaðsíða 58

Þ
að liggur beint við að
spyrja Þorstein að
því hvernig honum
hafi dottið í hug að
rækta býflugur á
Íslandi. “Það er
kannski nokkuð sem er sameigin-
legt með mér og Kjarval að vera
náttúrubörn, en ég trúi á náttúr-
una eins og hann,” segir Þorsteinn
og brosir. “Ég hef alltaf haft áhuga
á því fyrirbrigði og líður mjög vel
úti í náttúrunni,” bætir hann við
en hann kynntist býflugnarækt-
inni þegar nágranni hans flutti
heim frá Svíþjóð fyrir nokkrum
árum með býflugur með sér.
“Hann hafði lært býflugnarækt-
ina sem áhugamál meðan hann bjó
úti í tíu ár en ég kynntist honum
þegar hann flutti í nágrennið.
Síðan stofnuðum við Hið íslenska
býflugnaræktarfélag og nú erum
við um það bil tíu sem ræktum
flugur á landinu.”
Þorsteinn segir ræktunina hafa
gengið sæmilega en enn séu rækt-
endur að læra á aðstæðurnar sem
landið hefur upp á að bjóða. “Vet-
urinn er mjög sveiflukenndur og
við þurfum að læra hvernig best
sé að útbúa flugurnar fyrir vetur-
inn þannig að þeim líði vel en sum-
arið er ekki vandamál,” segir Þor-
steinn.
“Við erum að rækta hér upp
stofn sem er með minni árásar-
hneigð en gengur og gerist. Við
viljum hafa ljúfari flugur sem eru
ekki eins gjarnar á að stinga og
sumar eru,” segir Þorsteinn sem
var óvenju mikið stunginn síðast-
liðið sumar. “Það var reyndar bara
af kæruleysi í mér og það er að
vissu leyti mjög gott fyrir suma að
vera stungnir því það er mjög gott
við liðagigt. Víða í heiminum eru
býflugur notaðar sem lækninga-
ráð við slíku og sjálfur hef ég
aldrei verið betri í skrokknum.”
Hver fluga stingur þó bara einu
sinni og endar líf sitt á því. Þor-
steinn segir ákveðinn hóp flugna í
hverju búi sem séu eingöngu í því
að vernda búið og stingi bara ef
þær hafa hugboð um að verið sé að
ráðast á heimili þeirra.
Markmiðið hjá Þorsteini er að
þróa ræktunina áfram, fjölga
búunum og framleiða hunang. “Ég
held því í miklu hófi að taka frá
þeim hunangið af því ég er að
fjölga búunum og tek um tuttugu
kíló á ári. Þá pökkum við því og
seljum það beint úr búinu en
þannig eru gæðin mest,” segir
Þorsteinn en hann flutti flugurnar
hingað frá Noregi. “Það þarf að
vanda verulega til við innflutning-
inn á býflugunum til að fá ekki
með þeim sjúkdóma.”
Flugurnar eru í dvala yfir vet-
urinn og eru þá með forða í búun-
um, annað hvort hunang eða sykur
sem þær nota það til að nærast
yfir veturinn og halda uppi hita í
búinu. “Þær hnappa sig saman
inni í búinu og halda sérstaklega
hita á drottningunni því hún er
það mikilvægasta í búinu. Það má
ekki frjósa inni í búinu þannig að
flugurnar eru í einangruðum köss-
um yfir veturinn. Þær eru mjög
veðurglöggar og fara ekkert út úr
búinu ef þær sjá fram á að það
verði kalt, heldur bara ef það er
sól og hiti,” segir Þorsteinn og
bætir við að þær séu eiginlega
öruggari en veðurfræðingarnir
hvað varðar veðurspánna.
“Flugurnar eru félagsdýr og
hafa sitt samfélag eða þorp inni í
búinu. Það eru ákveðnar flugur í
hreingerningu, aðrar eru í því að
fara út með dauðar flugur og enn
aðrar eru ljósmæður og hugsa um
eggin og lirfurnar. Karlarnir geta
verið nokkuð margir yfir sumarið
en þeirra eini tilgangur er að
frjóvga drottninguna, sem þeir
gera bara einu sinni hver en
drottningin getur orðið allt að átta
ára gömul,” segir Þorsteinn og
heldur áfram: “Þegar flugurnar
undirbúa búið fyrir haustið þá
drepa þær karlana því þeir eru
óþarfir en skilja einhverja eftir til
öryggis ef illa skyldi fara.”
Þorsteinn er með fjögur bú núna
en myndi gjarnan vilja eiga tíu
eða tuttugu en það þarf ákveðin
tíma til að búa til ný bú. “Til þess
þarf góð sumur en sumarið á
Íslandi er náttúrlega mjög stutt.
Þetta er þónokkur vinna yfir sum-
arið ef maður ætlar að hugsa vel
um búin. Það þarf að fara einu
sinni í viku í búið, opna það og
fylgjast með því hvað flugurnar
eru að gera.” Meðal þess sem þarf
að fylgjast með segir Þorsteinn
vera hvort drottningin sé dugleg
að leggja og hvort búið sé að
stækka en þá eru flugurnar að
fjölga sér. “Þegar þeim fjölgar
mikið þá þrengist í búinu hjá þeim
og þær byrja að undirbúa að skipta
því upp. Þá leggja þær til og fram-
leiða aðra drottningu og á nokkr-
um tíma þroskast sú drottning og
ákveðinn hópur fer úr búinu með
henni að reyna að finna nýtt heim-
ili.” Þorsteinn segir að það þurfi
að fylgjast vel með þessu og
stækka rýmið jafn óðum. “Það
þarf að passa upp á að leyfa þeim
ekki að búa til nýja drottningu
nema maður vilji það,” segir
hann.
Þorsteinn segir flugurnar verka
hunangið sjálfar í búinu en þær
koma inn með blómasykurinn og
ná niður rakanum í hunanginu
með loftræstingu sem þær búa til
með vængjunum. “Þær eru mjög
ratvísar og geta farið allt að fimm
til átta kílómetra frá búunum og
koma svo til baka aftur. Ef ein
fluga finnur til dæmis góðan akur
þá kemur hún aftur og segir hinum
flugunum frá því hvar hann er en
það gefur hún til kynna með
ákveðnum dansi. Þá fer hópur úr
búinu á þennan akur að sækja
blómasykur, þannig að þetta er
heilmikið skipulag,” segir Þor-
steinn og bætir því við að það finn-
ist á lyktinni á hunanginu hvert
þær sækja blómasykurinn en það
er meðal annars í beitilyng og
fleira í umhverfinu. Þannig að
lyktin af íslenskri náttúru finnst í
hunanginu.
“Á haustin höldum við upp-
skeruhátíð í Húsdýragarðinum
þar sem allir býflugnabændurnir
koma með sitt hunang og hægt er
að smakka á öllum tegundunum.
Til dæmis er hunangið sem er
ræktað í Húsdýragarðinum mjög
sætt og svolítil blómalykt af því
enda er svo mikið af blómum í
laugardalnum. Hjá mér er það
sterkara af því þær sækja meira í
greni og furu og víði og ösp og
fleiri plöntur sem gera sterkari
lykt,” segir Þorsteinn sem sjálfur
fær um það bil tuttugu kíló af hun-
angi úr búunum sínum á ári. “Ég
hef yfirleitt látið mér nægja að
taka hunangið bara á haustin en
það má alveg taka það oftar. Best
er náttúrlega að taka hunangið
bara beint í lófann úr búinu og
stinga því upp í sig. Þá er það svo
volgt og gott. Maður ýtir bara
flugunum frá og setur það upp í
sig,” segir býflugnabóndinn og
hlær.
Víða í heim-
inum eru
býflugur
notaðar sem
lækningaráð
við slíku og
sjálfur hef
ég aldrei
verið betri í
skrokknum
Ræktar býflugur við Elliðavatn
Býflugnarækt er tiltölulega ný búgrein hér á landi
enda varla hægt að segja að hér séu kjöraðstæð-
ur fyrir slík skordýr. Þorsteinn Sigmundsson í
Elliðahvammi við Vatnsenda er einn þeirra sem
ræktar býflugur og sagði Sigríði Hjálmarsdóttur
frá ræktun sinni.