Fréttablaðið - 10.10.2007, Blaðsíða 16

greinar@frettabladid.is
Sjálfstæðismenn í borgarstjórn staðhæfa að réttast sé að selja hlut Orkuveitu Reykjavíkur í Reykjavík Energy Invest sem allra fyrst. Það er bráðræði. Þeir hlaupa að þeirri ákvörðun sökum þess að öll tildrög þessa vandræða-
máls eru á þeirra borðum og embættismanna sem þeir hafa borið
óskorað traust til um árabil.
Orkuveitan lagði í stofnun fyrirtækja til útrásar í orkuiðnaði.
Það var fagnaðarefni á sínum tíma og gert með allra samþykki.
Menn voru með opin augun og öruggir í fyrirætlunum, þótt það
væri í blóra við stefnu Sjálfstæðisflokksins um þátttöku opin-
berra aðila í samkeppnisrekstri. Menn á öllum bæjarhólum stjórn-
málanna sáu tækifæri til sóknar fyrir íslenskt fjármagn, íslenska
þekkingu og íslenska starfskrafta sem ekki var fyrir.
Leggjum til hliðar þau vanheilindi, sem við kjósum að kalla
hugsunarleysi, að á skömmum tíma fóru fram samningar sem
ekki voru með fullri vitund allra fulltrúa í borgarstjórn eða öðrum
sveitarstjórnum sem að málinu bar að koma. Hvort sem um var
að kenna stærilæti embættismanna eða ónákvæmni í samskiptum
forkólfa flokka í meirihluta borgarstjórnar og víðar. Bensínstífl-
ur í þeirri tvígengisvél sem virðist nú hafa keyrt borgarstjórnina
frá upphafi verður að blása út. Reykvíkingar kusu ekki tvímenn-
isstjórn – síður en svo. Í borgarstjórnarmeirihlutanum er gagn-
heilt traust fyrir bí hvað sem menn sverja: Fálætið stafar þar af
hverju fési.
Víst gátu menn fagnað sameiningu útrásarfyrirtækja á þessum
markaði. Það sljákkar í öllum fögnuðurinn ef sú sameining var í
raun til innrásar í sameiginlegar eignir landsmanna eins og for-
kaupsréttarsamningur á hlut í Hitaveitu Suðurnesja ber óneitan-
lega með sér. Á sveitarstjórnum bylur brátt sú krafa að það gerist
ekki. Almenningur vill ekki einkavæðingu orkufyrirtækja.
Atburðir síðustu daga hafa um margt verið grátbroslegir. Yfir-
breiðslu er svipt af bitlingum kosningasmala úr prófkjörum;
skjólstæðingar og fjármagnsvinir standa berstrípaðir á nöprum
opinberum vettvangi. Hulan er ekki lengur á ofsavon manna í
gróða. REI fékk í vöggugjöf glæstar vonir sem breyttust á sólar-
hringum í vansæmd. Grátbroslegt er að horfa upp á góða drengi
reyna að hreinsa af sér slyðruna. Ekki er hægt að kenna málið við
græsku. Þá væri það betur undirbúið og unnið af slægð en ekki
klaufagangi.
Komin er fram tillaga um að borgarstjórn láti taka saman á
hvíta bók öll gögn málsins til að hreinsa andrúmsloftið. Hvít bók
er ekki plagg sem dugar til að hreinsa þetta mál. Þess háttar rit
eru enda réttlæting á tilteknum framgangi – skrum fyrir almenn-
ing. Sú krafa er tekin að hljóma að valdamenn skuli víkja – en til
þess hafa flokkarnir ekki pólitískan styrk og næstráðendur virð-
ist skorta bæði þor og metnað til að hrinda Birni og Vilhjálmi úr
stólum.
Fróðlegt verður að sjá hvernig forstöðumenn Reykjavík Energy
Invest spila úr þessari gjöf: nú er hollast að hafa skýra og afdrátt-
arlausa stefnu. Þeir eiga að láta af forkaupsrétti, stilla kauprétt-
arkröfum í hóf og byrja á sjálfum sér. Þeir eiga að láta innlönd
vera og einbeita sér að útlöndum. Annars festast þeir á blöð sög-
unnar sem græðgisgrísir eins og feitar flugur á límspjaldi.
Flónaveður
Samfylkingin ræðir í kvöld á opnum fundi orkumálin, enda sýna atburðir síðustu
mánaða að boðskapur okkar jafnaðarmanna
um opinbera eign veitukerfa og almanna-
eign auðlinda var framsýnn og er réttur.
Hættuástand hefur nú skapast þegar borg-
arstjórnarmeirihlutinn reynir í örvæntingu
að klóra yfir klúður sitt í Reykjavík Energy
Invest með því að efna til hraðsölu á hlut
almennings í fyrirtækinu.
Þó rétt sé að selja hlutinn og hætta að koma óorði
á útrásina er ekki sama hvernig og hvenær. Í fyrsta
lagi er fráleitt að selja einkaaðilum meira en orðið
er fyrr en Alþingi hefur afgreitt lög sem tryggja
almannahagsmuni varðandi veitustarfsemi og eign-
arhald orkuauðlinda en þess er að vænta í vetur. Í
öðru lagi er rangt að veita litlum hópi fjárfesta for-
kaupsrétt að þekkingu OR og viðskiptatækifærum
erlendis. Í þriðja lagi er hætt við að í hraðsölu fái
almenningur ekki sannvirði fyrir eignir sínar eins
og varð við sölu bankanna, enda ekkert óháð verð-
mat farið fram.
Ef sátt á að takast um málið er nauðsyn-
legt að bíða lagasetningar og þess að for-
kaupsréttur falli úr gildi. Þegar því er náð
þarf svo að tryggja aðkomu eigendanna,
almennings, að sölunni. Það mætti gera
með því að tryggja forkaupsrétt almenn-
ings. Eða einfaldlega með því að senda
íbúum Reykjavíkur, Akraness og Borgar-
byggðar sín hlutabréf sem fólk getur þá
sjálft selt eða haldið. Eða efna mætti til
atkvæðagreiðslu meðfram kosningum um
ráðstöfun sölutekna til góðra verkefna.
Með svipuðum hætti mætti einnig fara
með Gagnaveituna, ef vilji er til að selja hana.
Það hefur verið eftirtektarvert að í umróti síð-
ustu daga hefur það verið minnihlutinn í borgar-
stjórn sem haldið hefur ró sinni, meðan meirihlut-
inn hefur hoppað um af hræðslu við eigin mistök.
Vonandi tekst minnihlutanum með festu sinni að
varna því að meirihlutinn fórni frekar en orðið er
almannahagsmunum í angist sinni og innbyrðis
átökum.
Höfundur er alþingismaður Samfylkingar og fv.
forseti borgarstjórnar Reykjavíkur.
Hraðsala á almannaeign
Ég var á ferð í neðanjarðarlest nokkuð seint um kvöld á leið
þvert í gegnum París. Á einni
stöðinni vatt ungur maður sér inn
í vagninn og slettist niður í sæti.
Ég fann að það tók að fara um
ýmsa og fáeinar stúlkur skiptu um
sæti. Innan skamms heyrði ég af
tali fólks hvað var á seyði:
maðurinn var í þess konar vímu að
menn urðu smeykir.
Mér varð hugsað til þess að
þarna hafa mikil umskipti orðið.
Þegar ég kom fyrst til Parísar
sögðu mér Íslendingar sem þar
voru fyrir, og ég sannreyndi það
fljótlega sjálfur, að í borginni
sæjust menn aldrei ofurölvi, sem
svo væri kallað á Íslandi. Þetta var
nýtt fyrir mann sem var kominn
frá Reykjavík og ýmsu vanur á
götum borgarinnar, þar sem
stórhertogar og erkijarlar
Bakkusar konungs sýndu gjarnan
ægiveldi sitt þegar líða tók á
vikuna.
Á götum Parísar voru drukknir
menn stöku sinnum á ferli, en þeir
létu þá aldrei neitt á því bera, voru
í háttum eins og hverjir aðrir, og
enginn tók eftir þeim. Það var
einna helst, að menn sem væru
nokkuð við skál yrðu hæglátari og
virðulegri en ella. Því var aldrei
neitt að óttast, og hvergi neitt
ónæði. Svo voru það að sjálfsögðu
flækingarnir, sem sátu kannske á
torgum og supu kannske ódýrt
rauðvín af stút. En þeir voru ekki
útigangsmenn af því að þeir
drykkju rauðvín, heldur hölluðu
þeir sér að flöskunni af því að þeir
voru útigangsmenn og höfðu þess
vegna fátt annað fyrir stafni.
Kunningi minn sem var öllum
hnútum kunnugur taldi að margir
þeirra væru menn sem hefðu
misst allt í stríðinu og ekki haft
kjark til að byrja upp á nýtt.
Þessir menn voru hluti af lands-
lagi Parísar, þeir voru yfirleitt
kyrrlátir, og menn gáfu þeim aura.
Einn sólríkan sunnudagsmorgun
fyrir löngu sá ég tvo skælbrosandi
útigangsmenn sem gengu eftir
götu og leiddust, annar þeirra var
klæddur í slitnar kvenmannsflíkur
og hélt á blómum, þeir ýttu á
undan sér barnakerru en í henni lá
þriðji útigangsmaðurinn og reyndi
að koma sér þar fyrir sem best
hann gat, veifandi hálftómri
rauðvínsflösku með hlátrum og
hjali. Þetta var sem sé „sunnu-
dagsgönguferðin“, mjög í anda
þeirra lýsingar sem Hans Scherfig
gaf á hinni eilífu Parísarborg í
skáldsögunni „Den døde Mand“.
En á þessum tíma var þetta
hámark drykkjuláta á Signubökk-
um, eða því sem næst.
Þannig voru þá skilin milli
Norður- og Suður-Evrópu, og hefði
kannske einhver fræðimaður
getað merkt þau á korti með línu,
einhvers konar ölæðismörkum:
þegar komið var suður fyrir hana
voru menn staddir í öðrum heimi.
En þegar árin liðu tók andinn í
París að breytast, hin litríka
lýsing Hans Scherfigs varð smám
saman sögulegt plagg. Stundum
fannst mér eins og Frakkland væri
fleki á hægri norðurleið, ég varð
að fara til Ítalíu til að finna sama
anda og ég fann í París í fyrstu.
Þessi breyting fannst mér vera
bæði til ills og góðs, sumt gerði
lífið auðveldara, að öðru var
nokkur eftirsjá. Allt var þó í
sómanum.
Svo urðu skyndilega þáttaskil; á
götum borgarinnar, og þó kannske
einkum í ýmsum samgöngutækj-
um, fóru að birtast menn sem
höfðu ekki áður sést. Þeir voru
ekki slagandi og litu ekki alltaf illa
út, en þeir voru stjarfir, með
ruglaða andlitsdrætti og galtóm
augu, greinilega úr öllum tengsl-
um við veruleikann. Oft óðu þeir
beint fram, ruddu öðrum hrana-
lega til hliðar og létu kannske
nokkur þvogluleg ókvæðisorð
fylgja með í kaupbæti. Þarna lá
einhver víma í loftinu, og mönnum
stóð ógn af þessu nýmæli. Það var
kannske vörn að geta nefnt
fyrirbærið: í umferð komust nú
alls kyns orð sem annað hvort
voru nýyrði, eða höfðu a.m.k. farið
lágt til þessa, og lýstu ýmsum
stigum þessara ferðalaga út úr
raunveruleikanum. En þróunin
hélt enn áfram: í kjölfar þessa
komu fram á sjónarsviðið
hirðmenn Bakkusar konungs
nýslegnir til riddara, það voru
unglingar sem höfðu uppgötvað
gósenland bjórsins eftir einhverj-
ar krókaleiðir yfir í eiturlyf, þeir
fóru um í stórum hópum með
miklum skarkala. Þá var mynd-
breytingin orðin alger. Kunnugir
segja mér, að þannig sé staðan nú í
stórborgum um víða veröld, jafnt í
suðri sem norðri og lítill munur.
Kannske má einmitt segja, að
þetta sé angi út úr hinni rómuðu
alþjóðavæðingu.
Sunnudagsgönguferðin
Þannig voru þá skilin milli
Norður- og Suður-Evrópu, og
hefði kannske einhver fræði-
maður getað merkt þau á
korti með línu, einhvers konar
ölæðismörkum: þegar komið
var suður fyrir hana voru
menn staddir í öðrum heimi.
En þegar árin liðu tók andinn í
París að breytast.