Fréttablaðið - 23.11.2007, Blaðsíða 26

26 23. nóvember 2007 FÖSTUDAGUR
Öryggismál þjóðarinnar taka til margra mismunandi þátta og
margar stofnanir sem koma við
sögu. Á undanförnum árum hefur
verið byggt upp eitt samræmt
stjórnstöðvarkerfi allra þeirra
aðila sem að málaflokknum koma.
Það skipulag er einstakt og eftir
því tekið hjá öðrum þjóðum. Í
upphafi voru margar mismunandi
skoðanir á samhæfingu en í dag
eru allir sem til málanna þekkja
sammála um að stórt framfara-
skref var stigið og skipulagning,
stjórnun og yfirsýn vegna björgun-
araðgerða hafi batnað til mikilla
muna.
Varnarliðið sinnti mikilvægu
hlutverki í björgunarmálum
landsins en var þó ekki hluti af
þessu fyrirkomulagi. Það, sökum
sérstöðu sinnar, rak eigin stjórn-
stöð á varnarstöðinni á Keflavíkur-
flugvelli. Þessi tilhögun hafði vissa
ókosti í aðgerðum þar sem öll
samskipti voru erfið. Þetta kom þó
ekki eins mikið að sök seinni árin
vegna minnkandi vægis varnarliðs-
ins gagnvart björgunarmálum.
Ratsjáreftirlitskerfið var hluti
af starfsemi varnarliðsins og hafði
m.a. með höndum eftirlit sem
sérstaklega beindist að hernaðar-
umsvifum óvinveittra þjóða í
lofthelgi Íslands. Í kjölfar
endurmats bandarískra hernaðar-
yfirvalda á hernaðarlegri ógn sem
stafaði af Íslandi var ákveðið að
loka herstöðinni á Keflavíkurflug-
velli. Það var mat þeirra að
viðbúnaður hér á Íslandi væri
ónauðsynlegur en ef til þess kæmi
að viðsjár breyttust yrði brugðist
við með færanlegum herliðsafla.
Samkomulag um varnir landsins
var endurnýjað og bandarísk
stjórnvöld eru skuldbundin til að
verja landið á ófriðartímum með
sama hætti og fyrr. Bandaríkjaher
teldi áframhaldandi rekstur
ratsjárkerfisins óþarfan.
Ratsjáreftirlitskerfið byggist á
fjórum ratsjárstöðvum auk öflugs
gagnaflutningakerfis. Kerfið
skiptist í svarratsjá sem nemur
merki sem flugför í borgaralegu
flugi senda frá sér og frumratsjá
sem nemur flugför þótt þau sendi
ekki frá sér merki. Í flestum til -
fellum er þar um her flugvélar að
ræða. Svarratsjáin gegnir mikil -
vægu hlutverki við flugleiðsögu-
þjónustu á íslenska flug stjórnar-
svæðinu. Ef þess kerfis nyti ekki
við þyrfti að setja upp nýtt kerfi
með nokkrum kostnaði en slíkt
væri þó vel framkvæmanlegt.
Í dag snýst rekstur ratsjáreftir-
litskerfisins um það að fylgjast
með merkjum frá flugvélum sem
ekki senda frá sér auðkennismerki
og koma í íslenska lofthelgi greina
þau og senda upplýsingarnar
áfram til hermálayfirvalda í
Bretlandi, Danmörku og Noregi
sem bregðast við með viðeigandi
hætti. Það er vandséð að Íslending-
ar geti tekið að sér hernaðarlegar
skuldbindingar enda stendur ekki
til að stofna hér her en við erum
eina herlausa landið innan NATÓ.
Bandaríkjamenn sáu um þau mál
er sneru að hernaðarlegum
verk efnum. Við munum því ekki
verða beinir þátttakendur í
viðbrögðum eða æfingum á
hernaðarlegum forsendum.
Sé það niðurstaða vinaþjóða
okkar innan NATÓ að nauðsynlegt
sé að fá þau radarmerki sem koma
frá íslenska kerfinu eru tvær leiðir
mögulegar í þeim efnum. Í fyrsta
lagi er vel mögulegt að senda
merkin beint til greiningar í
vaktstöðvum í áðurnefndum
samstarfslöndum okkar og hafa þá
lágmarksvakt hér á landi eða í
öðru lagi er hægt að hafa vöktun
og frumgreiningu merkjanna hér.
Hvernig sem litið er á þetta mál er
vandséð að allan þann umbúnað
þurfi sem lagt er upp með í dag.
Mannvirki Ratsjárstofnunar á
Keflavíkurflugvelli, eru mjög
vönduð en jafnframt dýr í rekstri
og nauðsynlegt að skoða hvort ekki
séu til hagkvæmari lausnir.
Eins og áður sagði starfrækja
íslensk stjórnvöld samræmt vakt-
og stjórnstöðvarkerfi í björgunar-
miðstöðinni í Skógarhlíð. Líklegt
er að hægt sé að bæta þeirri
starf semi sem fylgir vöktun á
frumratsjá íslenska ratsjárkerfis-
ins við þann rekstur. Þar starfa
eins og hjá Ratsjárstofnun
borgara legir starfsmenn Vakt-
stöðvar siglinga, lögreglu og
Landhelgisgæslunnar sem vanir
eru vöktun, fjarskiptaþjónustu,
eftirliti og samskiptum við
hernaðarlegar stofnanir vinaþjóða
okkar.
Aðrir hagnýtir möguleikar geta
einnig opnast við slíka samþætt-
ingu s.s. frekari nýting á ratsjár-
stöðvunum og á einhverju
öflugasta gagnaflutningskerfi sem
til er í landinu. Skoða þarf frekar
nýtingu á því vegna ýmissa
annarra þátta öryggismála okkar.
Við stöndum á tímamótum og
höfum sögulegt tækifæri á að
marka nýja stefnu sem hefur það
að leiðarljósi að Ísland verði
herlaust land sem á eigin forsend-
um tekur að sér þau verkefni sem
nauðsynleg eru til að verja land og
þjóð. Það eru verkefni sem snúa
flest að lögreglu og Landhelgis-
gæslu og skyldum stofnunum. Það
er sögulegt tækifæri á að hér verði
ein stjórnstöð fyrir alla viðbragðs-
aðila sem er eina leiðin til að ná
fram faglegum markmiðum og ná
mestri fjárhagslegri hagræðingu
og nýtingu fjármagns. Öryggi
þjóðarinnar er best borgið ef allir
aðilar sem koma að öryggismálum
hérlendis starfa saman.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Á tímamótum
Á
verðbólguárunum voru fjárlögin fremur vísbending
um útgjöld en ákvörðun. Raunverulegar ákvarðanir
um framkvæmdakostnað og þjónustustig voru
teknar eftir á í fjáraukalögum. Hraðar launa- og verð-
breytingar buðu ekki upp á annað vinnulag.
Þessi vandi er að miklu leyti úr sögunni. En það voru fleiri
þættir sem ýttu undir þessa aðferðafræði. Þannig getur stundum
verið auðveldara að fá raunverulegan kostnað viðurkenndan
þegar ekki verður til baka snúið. Þessi hugsunarháttur er ekki
með öllu úr sögunni.
Afgreiðsla Alþingis á fjáraukalögum fyrir þetta ár varpar ljósi
á þennan vanda. Landspítalinn er gott dæmi þar um. Framlög til
hans eru aukin um 1,8 milljarða króna. Annað verður ekki ráðið
en að það eigi að duga til að viðhalda núverandi þjónustustigi
með viðráðanlegri skuldastöðu spítalans.
Ganga verður út frá því sem vísu að stjórnendur spítalans
hafi í tæka tíð upplýst þá tvo heilbrigðisráðherra sem hlut eiga
að máli um að samræmi væri ekki á milli þjónustustigs spítalans
og fjárveitinga. Að því gefnu hafa ráðherrarnir axlað þá pólit-
ísku ábyrgð að afla nægilegra fjármuna eftir á til þess að halda
uppi tilteknu þjónustustigi sem fjárveitingavaldið hafði ekki
heimilað. Það hefur nú verið gert. Góð málalok en vont verklag.
Þegar rýnt er í fjárlagafrumvarpið fyrir næsta ár með hlið-
sjón af nýsamþykktum fjáraukalögum fyrir þetta ár kemur í
ljós að einn milljarð króna vantar til þess að unnt sé að rökstyðja
óbreytt þjónustustig á Landspítalanum. Engin ákvörðun fylgir
þó um niður skurð á þjónustu.
Ráðherra á þar af leiðandi þrjá kosti þegar kemur að annarri
umræðu í næstu viku: Í fyrsta lagi að auka framlagið sem nemur
mismuninum á þjónustustigi fjárlagafrumvarpsins og veruleik-
ans á spítalanum í dag. Í annan stað að sýna með raunhæfum
dæmum fram á hagræðingu sem tryggt geti óbreytta þjónustu
fyrir færri krónur. Í þriðja lagi að greina frá og rökstyðja pólit-
íska ákvörðun um samdrátt í þjónustu.
Engir af þessum kostum eru auðveldir. Allra versti kosturinn
í stöðunni er þó gamla aðferðin, að loka augunum og viðurkenna
raunverulegt þjónustustig fyrst að ári liðnu. Í þessu ljósi verður
afgreiðsla Alþingis á þessu máli nokkur prófsteinn á nútímaleg
eða úrelt vinnubrögð í þessum efnum.
Ráðherra gerði nýlega opinber áform sín um skipulags breyt-
ingar í heilbrigðiskerfinu. Ætlun hans er að framkvæmdavaldið
semji um kaup á skilgreindri þjónustu af einstökum heilbrigðis-
stofnunum eins og Landspítalanum.
Helsti kosturinn við þessa aðferðafræði er sá að fram-
kvæmdavaldið og fjárveitingavaldið verða fyrir fram að skil-
greina þjónustu stigið og ákveða fjárveitingar til kaupa á þeirri
þjónustu. Fyrr takast samningar ekki.
Þetta setur meiri ábyrgð í fangið á ráðherra og fjárveitinga-
valdinu. Útlifuð vinnubrögð af því tagi sem fjáraukalaga-
afgreiðslan nú vitnar um ættu með þessu að heyra sögunni til.
Vandinn er sá að þessi skynsamlegu áform heilbrigðisráð-
herrans eru ekki komin til framkvæmda. Í því ljósi er rétt að
gera þá kröfu áður en fjárlög næsta árs verða samþykkt að ráð-
herrann sýni fram á og rökstyðji að fullt samræmi sé milli fjár-
veitinga og þess þjónustu stigs sem hann og ríkisstjórnin ætla að
taka pólitíska ábyrgð á. Blindingsleiknum þarf að ljúka.
Landspítalinn og fjárlög fyrir 2008:
Prófsteinn
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
UMRÆÐAN
Sjálfstæðisflokkurinn í Suðurkjördæmi
Þegar Þorgerður K. Gunnarsdóttir varð varaformaður Sjálfstæðisflokksins var
orðið lítið pláss fyrir Árna Mathiesen í Krag-
anum. Hann varð því að fara eitthvert annað.
Í Suðurkjördæmi var fyrsta sætið laust eftir
fráfall Árna R. Árnasonar á síðasta kjörtíma-
bili, en stóra spurning var hvað ætlaði Árni
Sigfússon að gera? Hann var ótvíræður leið-
togi sjálfstæðismanna á Suðurnesjunum og hafði
unnið hreinan meirihluta í annað sinn í sveitarstjórnar-
kosningunum í Reykjanesbæ.
Þegar Árni Mathiesen tilkynnti um framboð sitt í
Suðurkjördæmi hinn 7. september 2006 stóð Árni
Sigfússon hins vegar bak við hann, afslappaður með
kaffibolla. Skilaboðin voru skýr – menn höfðu náð
samkomulagi. En um hvað?
Eftir að samkomulag náðist milli Árnanna í
Suðurkjördæmi ákvað fjármálaráðherrann að sölu
ríkisins á hlut í Hitaveitu Suðurnesja yrði háttað
þannig að aðrar opinberar orkuveitur mættu ekki
kaupa. Þar með voru t.d. Landsvirkjun, OR og Rarik
útlokuð frá kaupunum.
Á sama tíma lá fyrir að fjárhagsleg staða
sveitarfélaganna á starfssvæði HS væri
slæm, og þá sérstaklega Reykjanesbæjar. Í
kjölfar sölu ríkisins á hlut sínum til Geysis
Green og Glitnis keyptu fyrirtækin upp
hluti nokkurra sveitarfélaga í HS, meðal
annars hluta af eignarhlut Reykjanesbæjar.
Það var dýrmæt innspýting í reikninga
bæjarins og plástur á stanslausan halla-
rekstur hans.
Árni Mathiesen náði naumlega fyrsta
sætinu í prófkjörinu og eftir kosningar
settist hann aftur í fjármálaráðuneytið. Böðvar
Jónsson, sveitarstjórnarmaður í Reykjanesbæ og
hægri hönd Árna Sigfússonar, varð aðstoðarmaður
ráðherrans og nú þurfti að selja nokkur þúsund
fermetra af húsnæði á Keflavíkurflugvelli.
Og hvert er leitað nema til vina og ættingja sem
reynst höfðu vel? Skítt með einhverjar EES-kvaðir
um útboð og umsjón Ríkiskaupa.
Er nema von að maður spyrji; á fjármálaráðherra
eitthvað fleira uppi í erminni fyrir nafna sinn í
Reykjanesbæ?
Höfundur er varaþingmaður
Framsóknarflokksins í Suðurkjördæmi.
Vildarvinir á Suðurnesjum
EYGLÓ
HARÐARDÓTTIR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
JÓN GUNNARSSON
Í DAG | Varnarmál
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Björn Þór Sigbjörnsson, Kristján Hjálmarsson og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
issn 1670-3871
Evrópu-Atli
Atli Gíslason, lögmaður og þingmaður
Vinstri grænna, hefur vakið athygli
á fasteignakaupum fyrirtækisins
Háskólavalla á íbúðum á Keflavík-
urflugvelli á vildarkjörum. Atli telur
kaupin ekki standast lög um sölu á
eignum ríkisins og spyr hvort fyrirtæki
kaupenda njóti sérstaks velvilja hjá
ríkisvaldinu – en bróðir fjármálaráð-
herra er einn kaupenda. Rök Atla
eru á þá leið að brotið sé á evr-
ópskum lögum sem eiga að treysta
samkeppni, tryggja gagnsæi og
jafna aðkomu allra til kaupa á
eignum ríkisins. Enn leita Vinstri
grænir fanga í reglugerðum
Evrópusambandsins, sem
hafa orðið að lögum
hér á landi í krafti
EES-samningsins. Stór
hluti umhverfislöggjafarinnar kemur
líka frá ESB og því spurning hvar VG
stæðu ef EES-samningurinn væri ekki
fyrir hendi.
Pukur
REI-farsinn tók nýja stefnu í fyrradag
þegar ljóst varð að REI og GGE gerðu
ekki tilboð í orkuveitu Filippseyja eins
og ráðgert var. Talsmenn fyrirtækj-
anna vörðust allra frétta, sem hefði
sjálfsagt verið eðlilegt ef þau ætluðu
að gera tilboð. En hefur pukrið ekki
náð nýjum hæðum þegar menn fara
með það eins og mannsmorð hvað
þeir ætla ekki að gera?
Anna annað
Anna Kristinsdóttir er hætt
í Framsóknarflokknum.
Anna laut í lægra haldi
í prófkjöri fyrir Birni Inga Hrafnssyni og
tók ekki sæti á lista fyrir síðustu sveit-
arstjórnarkosningar. Hún hefur aldrei
dregið fjöður yfir að henni hugnist
ekki oddviti flokksins í borginni og
ekki er nema rúmur mánuður síðan
hún ásakaði hann fyrir spillingu. Anna
hefur fundið sér annan vettvang í
stjórnmálum, það er þjóðmálafélagið
Akur sem hún stofnaði sjálf. Félags-
starf þess hefur lengst af verið óreglu-
legt en Anna boðar mánaðarlega
fundi á nýju ári og ekki loku fyrir það
skotið að hún hyggi á sérframboð
í næstu kosningum. Til að kynda
undir kjörþokkanum væri ef
til vill spaklegt að breyta nafni
þjóðmálafélagsins. Hver
myndi til dæmis ekki kjósa
Önnu í Grænuhlíð?
bergsteinn@frettabladid.is
„HRYÐJUVERKASTRÍÐIГ
HVAÐ ER AÐ GERAST Í ÍRAK OG AFGANISTAN?
Munu tilraunir Vesturlanda til
uppbyggingar í Afganistan skila
árangri og tryggja að landið
verði aldrei aftur gróðrarstía
alþjóðlegra hryðjuverka?
Hafa Bandaríkjamenn gert
ægileg mistök með framgöngu
sinni í Írak?
Hvaða áhrif hefur rekstur
fangabúðanna í Guantanamo
á orðspor Bandaríkjanna?
Hvað verður um þau hundruð
þúsunda Íraka sem flúið hafa
blóðbaðið í heimalandi sínu?
SKRUDDA
Eyjarslóð 9 - 101 Reykjavík
s. 552 8866 - skrudda@skrudda.is
www.skrudda.is