Tíminn - 12.05.1981, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 12. mai 1981
7
erlent yfirlit
erlendar fréttir
Dregur Mitlerand
úr vígbúnaði?
Sigur hans getur haft mikil áhrif í Evrópu
■ Francois Mitterand
■ ÞAÐ er enn of snemmt að full-
yrða, hvaöa áhrif þaö hefur á
frönsk og evrópsk stjórnmál, aö
Francois Mitterand varö sigur-
vegari i forsetakosningunum i
Frakklandi. Miklar likur viröast
þó á þvi, aö þau geti oröiö mjög
veruleg.
Nokkuö mun þetta þó fara eftir
þvi, hver úrslit þingkosninganna
veröa, en eitt af fyrstu forseta-
verkum Mitterands veröur aö
rjúfa þing og efna til þingkosn-
inga, sem sennilega munu fara
fram um mánaöamótin júni-júli.
Hinn öruggi sigur Mitterands I
forsetakosningunum er lfklegur
til aö styrkja stööu hans I þing-
kosningunum. Engar lfkur eru þó
til þess, aö flokkur hans geti
fengiö meirihluta, þótt hann sé
liklegur til aö eflast.
Mestu skiptir fyrir Mitterand,
aö borgaralegu flokkarnir fái
ekki stöövunarvald á þingi, þvi aö
þaö myndi koma i veg fyrir
áætlun hans um þjóönýtingu
banka og vissra stórfyrirtækja,
og eins varöandi styttingu vinnu-
tlma en eitt af kosningaloforöum
hans var 35 klukkustunda vinnu-
vika.
1 þessum efnum getur hann
vænst stuönings kommúnista þótt
hann veröi þeim óháöur á ýmsum
öörum sviöum. Fyrir Mitterand
er þvi mikilvægt, aö vinstri flokk-
arnir svonefndu fái meirihluta á
þingi.
Takist Mitterand aö ná þvl tak-
marki, getur þaö haft veruleg
áhrif á frönsk stjórnmál og
■ Fyrir kosningarnar bentu
skoðanakannanir til þess, að
Michel Rocard nyti mest fylgis
sem forsætisráðherra, ef Mitter-
and yrði forseti. Rocard keppti
við Mitterand um framboð af
hálfu sosialista, en dró sig i hlé og
studdi Mitterand i kosninga-
baráttunni.
franskt stjórnarfar.
I þessu sambandi er vert aö
minnast þess, aö þjóönýting er
ekki eins óvinsæl i Frakklandi og
viöa annars staöar vestantjalds.
Rikisstjórn de Gaulle, sem fór
meö völd fyrst eftir síöari heims-
styrjöldina, beitti sér fyrir allvfö-
tækri þjóönýtingu á sviöi stóriön-
aöar og peningastofnana. Sú
þjóönýting hefur ekki gefist
Frökkum illa og hægri flokkarnir
hafa ekki reynt aö hrófla viö
henni.
Undir forsæti Mitterands mun
Frakkland veröa áfram i Nató og
Efnahagsbandalaginu. Hins
vegar hefur Mitterand lofaö aö
beita sér fyrir þvi aö dregiö veröi
úr húsbóndavaldi Bandarikjanna
I Nató og áhrif Evrópurikja auk-
in. Jafnframt hefur hann tekiö
fram, aö hann vilji sýna fulla
festu i skiptum viö Sovétrikin og
hefur hann m.a. fordæmt harö-
lega innrás þeirra og hersetu i Af-
ganistan.
A SVIÐI vigbúnaöarmála
veröur sennilega veruleg breyt-
ing á afstööu Frakka. Giscard
haföi undirbúiö áætlanir um
aukin framlög til vigbúnaöar,
m.a. til framleiöslu á nifteinda-
sprengjum. Liklegt er aö Mitter-
and beiti sér fyrir þvi aö þessi
framlög veröi lækkuö. Hann mun
og vafalaust leggja áherslu á, aö
alvöruviöræöur veröi hafnar um
afvopnunarmál.
Aö þessu leyti kann kosninga-
sigur Mitterands aö hafa mikil
áhrif á evrópsk stjórnmál. I
mörgum löndum Vestur-Evrópu
eykst andstaöa gegn ráöageröum
um aukinn vigbúnaö, og þó eink-
um gegn ráöageröum hinnar nýju
Bandarikjastjórnar i þeim efn-
um. I Vestur-Þýskalandi gætir
þessarar andstööu oröiö mikiö i
báöum stjórnarflokkunum, eink-
um i æskulýössamtökunum. Sigur
Mitterands er liklegur til aö gefa
þessum hreyfingum aukinn byr i
seglin.
Sigur Mitterands er einnig lik-
legur til að hafa áfrif á flokka
sósialdemókrata I Vestur-Ev-
rópu. Hann mun styrkja vinstri
öflin innan þeirra. Hann getur
óbeint styrkt vinstri öflin innan
Verkamannaflokksins breska
ásamt hinni óbilgjörnu hægri
stefnu Thatchers.
En jafnframt er sigur Mitter-
ands liklegur til aö draga úr
vaxtarmöguleikum kommúnista-
flokkanna. Hann er liklegur til aö
styrkja flokka sósialista og
sósialdemókrata á kostnað
kommúnista. Þó getur þetta haft
minni áhrif, ef kommúnistaflokk-
arnir sýna aukna sveigju og leysa
sig úr tengslum viö kommúnista-
flokka Sovétrikjanna og Kína.
FRANCOIS Mitterand veröur
65ára á þessu ári. Hann haföi ný-
lokiö lögfræöiprófi, þegar siöari
heimsstyrjöldin hófst, og gekk
strax I herinn. Hann var tekinn til
fanga af Þjóöverjum 1940, en
tókst aö strjúka á næsta ári og
gekk þá strax I mótspyrnuhreyf-
ingu de Gaulles. I fyrstu kosning-
unum eftir styrjöldina var hann
kosinn á þing sem fulltrúi litils
flokks, sem var aöallega skipaöur
ungum mönnum úr mótspyrnu-
hreyfingunni. Hann hefur veriö
endurskosinn I sama kjördæmi
jafnan siöan. De Gaulle skipaöi
hann ráöherra 1946 en hann var
þá rétt þrltugur. Alls átti Mitter-
and sæti I ellefu rikisstjórnum á
árunum 1946—1958 og gegndi
ýmsum ráöherraembættum.
Eftir að de Gaulle hófst til
valda 1958, hóf Mitterand aö sam-
eina ýmis vinstrisinnuö flokks-
brot Sósialistaflokknum og gekk
jafnframt I flokkinn. Hann gat ýtt
hinni hægrisinnuðu forustu
flokksins til hliöar og náöi sjálfur
forustunni.
Mitterand hófst siöan handa um
aö ná samstarfi viö kommúnista.
Hann var frambjóöandi vinstri
flokkanna I forsetakosningunum
1965 og 1974. Eftir þaö rofnaöi
samstarf flokkanna. m.a. vegna
þess, aö Sósialistaflokkurinn var
oröinn stærri en Kommúnista-
flokkurinn. Þó treystu kommún-
istar sér ekki til annars en aö
styöja Mitterand I siöari umferö
forsetakosninganna nú.
Mitterand er sagöur heldur ein-
rænn maöur, sem les mikiö I tóm-
stundum sinum, einkum ýms
bókmenntaverk. Hann hefur
reynst þrautseigur og markviss i
störfum sinum og þakkar þaö
m.a. þvi, aö hann hafi lært listina
aö biöa.
Sigur sinn nú getur Mitterand
þakkaö stefnufestu sinni, en jafn-
framt þvi, aö Giscard fylgdi undir
leiösögu Barre forsætisráöherra
svokallaöri markaösstefnu, sem
leiddi til samdráttar og atvinnu-
leysis. Það spáir ekki góðu fyrir
Thatcher.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar
Haig traustur
í sessi að nýju
■ Ronald Reagan, forseti
Bandarikjanna, fagnaöi opin-
berlega árangri Alexander
Haig, utanrikisráöherra
Bandarikjanna, á fundi utan-
rikisráðherra NATO-rikja i
Róm i siðustu viku, og á blaða-
mannafundi, sem forsetinn og
utanrikisráðherrann efndu til,
sagði Reagan aö Haig „sneri
heim sem sigurvegari”.
Þykja viðtökur þær sem
Haig hefur fengiö i Washing-
ton benda til að hann hafi nú
að nýju tryggt stöðu sina i
rikisstjórn Reagans, en
undanfarnar vikur hefur mik-
ill styr staöið um Haig og þess
jafnvel verið krafist að hann
léti af ráðherraembætti. Hefur
hann verið gagnrýndur fyrir
„valdafikn”.
1 grein i Washington Post á
föstudag, er þvi haldið fram,
að Haig hafi tekist að snúa
taflinu sér i vil með þvi að fá
opinberlega fram þann vilja
stjórnvalda i bandalagsrikj-
um i Evrópu, að hann haldi
ráðherrastöðu sinni. Hafi
leiðtogar i Evrópu i raun kom-
iö boðum til Reagans, þess
efnis að þeir vilji halda Haig i
embætti sinu.
Reagan hrósaði á blaða-
mannafundinum einmitt ráð-
herra sinum fyrir frábæra
frammistöðu, „i aðstöðu sem
gat valdið úrslitum i sam-
skiptum okkar við bandamenn
okkar”.
Segir i grein Washington
Post að það sem gerðist i Róm
hafi ekki verið jafn mikilvægt
og orð forsetans gefi tilefni til
að ætla. Hins vegar hafi verið
þörf á að lyfta Haig upp, eftir
að hann hafði virst vera aö
missa tökin á stöðu sinni.
Bfifiífl fiffiflir Telja fréttaskýrendur að
® Habib ætli að ganga erfiðlega
ekki lanean aðfinnaleiðtilsáttaoglikurn-
ar á styrjöld milli Israela og
Sýrlendinga, fari vaxandi dag
frá degi.
■ Begin, forsætisráðherra
Israel, sagði i gær, að ekki
væri langur timi til stefnu, til
að leita friðsamlegrar lausnar
á deilu tsraela og Sýrlendinga.
Sagði forsætisráðherrann að
tilraunir þær sem fulltrúar
stórveldanna og þá aðallega
Philip Habib, sérstakur sátta-
umleitafulltrúi Bandarikja-
stjórnar i deilunni, væru að
gera til að leita diplómatiskr-
ar lausnar, yrðu að bera
árangur innan skamms tima,
ef niðurstaða þeirra ætti að
verða jákvæð.
Habib hefur undanfarið
staðið i viðræðum við
sýrlenska ráðamenn. Talið er
aö umleitanir hans hafi ekki
fengið neinn verulegan hljóm-
grunn meðal þeirra. Israelar,
með Begin forsætisráðherra i
broddi fylkingar, hafa heldur
ekki sýnt sáttfýsi, i samskipt-
um sinum við sendimann
Bandarikjanna.
Israelar hótuðu nú um helg-
ina að þeir myndu hefja loft-
árásir á eldflaugastöðvar
Sýrlendinga i Libanon. Þeir
hafa hvað eftir annað lýst þvi
yfir, að þeir gætu aldrei sætt
sig við staðsetningu loftvarna-
eldflauga I Libanon.
SPANN: Þjóðvaröliðar á Spáni skutu á sunnudag á bifreiö
þriggja manna, með þeim afleiðingum að I henni kviknaöi og
mennirnir brunnu til bana. Mennirnir þrir höföu áöur veriö yfir-
heyrðir i tengslum við ofbeldisaðgeröir skæruliöa aö undan-
förnu. Þjóðvarðliðar héldu þvi fram i gær aö mennirnir heföu
verið vopnaðir.
BRETLAND:Þrátt fyrir úrskuröi dómstóla, bæöi i Bretlandi og
V-Þýskalandi, þess efnis að birting fjölmiðla á simtölum Karls
'Bretaprins við unnustu sina, Diönu Spencer, sé meö öllu óheimil,
voru simtölin birt bæöi i þýsku blaði, svo og breskum blööum, nú
um helgina.
BERLIN: Sósíaldemókratar uröu að sætta sig viö mikinn ósigur
i borgarstjórnarkosningum i V-Berlin á sunnudag. Talíö er aö
samvinnu þeirra og frjálslyndra sé þar meö lokiö i borginni, en
sigurvegarar kosninganna voru kristilegir demókratar, sem
Mitterand
næsti forseti
Frakka
■ Francois Mitterand,
frambjóðandi sósialista i
frönsku forsetakosningunum,
bar sigurorð af Giscard
D’Estaing forseta i siðari
umferð kosninganna á sunnu-
dag, og verður hann þvi næsti
forseti Frakklands.
Niðurstöðutölur kosn-
inganna urðu þær, að hann
fékk um 52% greiddra
atkvæða, en D’Estaing um
48%.
Mikill fögnuður rikti meðal
vinstri manna i Frakklandi,
þegar niöurstöðutölur lágu
fyrir og ljóst var að lokið var
tuttugu og þriggja ára
stjórnartimabili mið- og
hægriflokka i landinu.
Hvort raunveruleg vinstri
sveifla hefur átt sér stað i
frönskum stjórnmálum, telja
fréttaskýrendur hins vegar
ekki að komi i ljós fyrr en i
þingkosningum þeim sem
Mitterand hefur heitið að efna
til.
frest til
sáttaumleitana