Fréttablaðið - 13.04.2008, Blaðsíða 16

16 13. apríl 2008 SUNNUDAGUR
Björgólfur
er að verða
einhvers
konar Móðir
Teresa, hann
læknar og
líknar en
hvaðan eru
peningarnir
fengnir?
Þ
eirri víðtæku sátt sem
skapaðist um miðbik
síðustu aldar um mikil-
vægi samtakamáttar og
almennrar velferðar
stendur ógn af gömlum
og nýjum sérhyggjulausnum. Þetta
er mat Ögmundar Jónassonar, for-
manns BSRB og þingmanns Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs,
sem óttast að íslenska samfélags-
gerðin skaðist af auknum völdum
auðmanna.
Hið opinbera hefur veitt fólki
frelsi til að athafna sig á sífellt fleiri
sviðum samfélagsins. Ögmundur
telur viðsjárvert að halda áfram á
þeirri braut, einkum í heilbrigðis-
þjónustu.
„Í mínum huga er ekki verið að
stíga framfaraspor heldur hvefa
aftur til liðins tíma. Og mér finnst
sorglegt að við séum að afsala okkur
ávinningi 20. aldarinnar,“ segir
Ögmundur.
Uppskera frjálshyggjunnar
Við spjöllum saman á skrifstofu hans
í Vonarstræti 12 þar sem skjöl og
skýrslur fylla marga hillumetra.
Ögmundur þarf þó hvorki að fletta
upp í þeim né sjálfum sér þegar hann
talar um hver skuli hafa forræðið í
samfélaginu. Hann kann þetta utan-
bókar.
„Á 20. öldinni uppgötvaðist mikil-
vægi samtakamáttarins og hve miklu
má fá áorkað með samstilltu átaki og
samvinnu. Við hefðum aldrei náð
þeim árangri sem náðist á sviði vís-
inda og mennta eða við uppbyggingu
velferðarsamfélagsins ef það hefði
ekki verið gert með þessum hætti.
Um þennan grunn myndaðist merki-
leg víðtæk sátt og það var ekki fyrr
en undir aldarlokin, undir verkstjórn
Thatchers og Reagans og vaxandi
hirðar þeirra, sem þetta breyttist. Nú
uppskera þeir sem sáðu sínum pólit-
ísku fræjum þá. Við sjáum það í auk-
inni einkavæðingu og í gömlu sér-
hyggjulausnunum.“
Sjúklingar orðnir viðskiptavinir
Ögmundi svíður að horfa upp á stjórn-
völd leyfa einkaaðilum að veita þjón-
ustu á sífellt fleiri sviðum heilsu-
gæslu og lækninga og berst
hatrammri baráttu gegn því í þinginu.
„Um alllangt skeið hafa fjármála-
menn verið þess vel meðvitaðir að
innan heilbrigð-
isgeirans eru
miklir pening-
ar. Þeir vilja ná
í þessa peninga
og þeir hafa
notið fulltingis
pólitískra hand-
langara við að
undirbúa jarð-
veg markaðs-
væðingar. Menn
hefur greint á
um notkun hug-
taka og umræð-
unni er stund-
um drepið á
dreif með útúr-
snúningi um
hvaða orð eigi
að nota en mér
finnst mjög
mikilvægt að
þjóðin átti sig á
því að mark-
visst eru stigin
skref til að færa
heilbrigðis-
þjónustuna út á markaðstorgið.“ Í
takt við þetta sé nú talað um sjúklinga
sem viðskiptavini og innan einkarek-
innar heilbrigðisþjónustu er farið að
tala um vöruúrval.
Að mati Ögmundar sýnir reynslan
að lausnir markaðarins eru ekki allt-
af hagfelldar neytendum. Hann segir
til dæmis banka og olíufélög ekki
keppa á grundvelli lægri vaxta og
lægra bensínverðs.
„Það er keppt um hver sé dugleg-
astur við að gróðursetja tré og hver
gefur mest til bæklaðra. Þessi fyrir-
tæki eru horfin frá því ætlunarverki
sem þau sögðust ætla að sinna; að
veita vöru og þjónustu á góðu verði.“
Launafólk forsenda útrásar
Það er kunnara en frá þurfi að segja
að á síðustu árum hafa nokkrir
Íslendingar efnast gríðarlega. Til
hefur orðið stétt auðmanna, Ögmundi
til lítillar gleði. „Ég vil jöfnuð í sam-
félaginu og þess vegna er mér illa við
misskiptingu fjár og misrétti,“ segir
hann.
En er honum illa við að menn hagn-
ist af rekstri sínum? „Margir hafa
hagnast geysilega á undanförnum
árum en það hefur ekki gerst af
sjálfu sér. Lífeyrissjóðirnir, sem
launafólk greiðir í, hafa gegnt lykil-
hlutverki í útrásarverkefnum undan-
genginna ára. Áður runnu peningarn-
ir til uppbyggingar á íslensku
velferðarsamfélagi en nú er búið að
færa þessa fjármuni yfir í allt annan
farveg, yfir í heim fjármagnsins.“
Hinir ríku hafi því hagnast fyrir til-
stuðlan lífeyrissparnaðar íslensks
almennings. Fólki mislíki þegar
þessir peningar séu notaðir til þess
að reisa hallir og kaupa einkaþotur.
Nýverið lét Ögmundur svo um
mælt að auðmenn hefðu sagt sig úr
lögum við samfélagið. Hann segist
eiga við að margir, með sínu fram-
ferði, bruðli og bílífi, séu komnir á
annan bát en hinir. Þeir lifi öðru lífi
og axli ekki félagslega ábyrgð með
ráðstöfun fjármuna. Þannig hafi þeir
sagt sig úr lögum við okkur hin.
Björgólfur eins og Móðir Theresa
Ögmundur gefur lítið fyrir rausnar-
legar gjafir sem sumir auðmannanna
hafa látið af hendi rakna til samfé-
lagslegra verkefna og setur við þær
spurningarmerki. „Þetta er svona
Rockefeller-stíll. Nálgun amerísku
milljarðamæringanna. Það er dásam-
að þegar auðmennirnir gefa fátæk-
um, sjúkum, hrjáðum og listamönn-
um. Jafnvel Þjóðminjasafnið er orðið
háð svona framlögum. Björgólfur er
að verða einhvers konar Móðir Ter-
esa, hann læknar og líknar en hvaðan
eru peningarnir fengnir? Þeir koma
frá samfélaginu og pólitíska spurn-
ingin sem við stöndum frammi fyrir
er hvort við viljum að auðæfi sam-
félagsins séu til ráðstöfunar af hálfu
þessara aðila í staðinn fyrir að vera
undir lýðræðislegri stjórn. Völdin
hafa verið færð til auðmannanna og
þeir reyna að kaupa sér velvild með
aflausnarbréfum.“
Ögmundur velkist ekki í vafa um
að hann vilji hækka skatta á fyrir-
tæki, hækka fjármagnstekjuskatt og
koma á hátekjuskatti á ný. „Ég vil
snúa aftur til jöfnuðar og gera um
leið hroka, bruðl og misskiptingu
útlæg.“
Andvígur farrýmaskiptingu Icelandair
Ögmundur hefur gagnrýnt marg-
fræga Búkarestför forsætis- og utan-
ríkisráðherra á leiguflugvél. Hann
segir þá gagnrýni byggjast á sömu
forsendum og gagnrýnina á flott-
ræfilshátt auðmannanna. „Þetta er
táknrænt um hvert menn vilja halda.
Þjóðinni er ögrað,“ segir hann.
En það þarf ekki leiguflugvélar til
svo Ögmundur gagnrýni ferðavenj-
ur. Hann er á móti farrýmaskiptingu
Icelandair í venjulegu áætlunarflugi.
„Sú aðgreining sem gerð er í íslensk-
um farþegaflugvélum pirrar mig. Og
hvað er sammerkt með öllum þeim
sem sitja á fyrsta farrými? Enginn
borgar fyrir sig sjálfur. Ekki nokkur
maður. Allir eru á framfæri annarra,
annað hvort fyrirtækja eða hins opin-
bera, og fá heit handklæði til að þvo
sér með og ókeypis kampavín að
drekka.“ Ögmundur veit allt um þjón-
ustuna því í vinnuferðum fljúga
alþingismenn oft á fyrsta farrými.
„Ég sit iðulega þarna, einfaldlega
vegna þess að ég á ekki annarra kosta
völ ef miðinn er þannig,“ segir hann.
Völdin hafa færst til auðmanna
ÖGMUNDUR JÓNASSON, FORMAÐUR BSRB OG ÞINGMAÐUR VG Þótt farrýmaskipting Icelandair pirri hann situr hann iðulega á fyrsta farrými því þannig eru miðar alþingis-
manna oft í vinnuferðum. Hann segir þá sem þar sitja eiga það sammerkt að borga ekki sjálfir fyrir miðana sína. Á fyrsta farrými er kampavínið ókeypis. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
➜ FERILLINN
Fæddur í Reykjavík 1948.
Stúdent frá MR 1969.
MA-próf í sagnfræði og stjórnmálafræði frá Edinborgarháskóla
1974.
Rannsóknir við Edinborgarháskóla, auk ýmissa hlutastarfa, til
1978.
Fréttamaður Útvarps og Sjónvarps til 1988.
Formaður BSRB síðan 1988.
Alþingismaður í Reykjavík og í Suðvesturkjördæmi fyrir Alþýðu-
bandalagið og óháða, Óháða og VG síðan 1995.
Ég er frjálslyndur, sósíalískur anarkisti
Pólitísk skilgreining Ögmundar á sjálfum sér.
Þeir straumar sem búa til þann pólitíska
kokkteil sem heitir Ögmundur Jónasson eru
í fyrsta lagi frjálslyndisstefna af því tagi sem
John Stuart Mill boðaði, í öðru lagi sósíalismi
og í þriðja lagi anarkismi.
Ég hef alltaf verið hrifinn af skilgreiningu
Johns Stuarts Mills sem sagði að einstakling-
urinn eigi að vera frjáls að því marki sem ekki
skaðar annað fólk.
Oscar Wilde sagði að sósíalisminn væri
einstaklingshyggja fyrir alla. Ég vil virkja kraft
einstaklinga en um leið nýta kosti samstöðu
og samvinnu. Hugsun í anda anarkismans er
síðan bráðnauðsynleg því að hún hamlar gegn
ofríki og ofstjórn. Það fólk sem vill ráðskast
með aðra hefur alla tíð þvælst fyrir mér.
Efnahags- og félagslegum
ávinningi 20. aldarinnar
er ógnað, að mati Ög-
mundar Jónassonar.
Auðmenn deili og drottni
á eigin forsendum en ekki
samfélagsins og ásælist
sífellt fleiri svið til að
athafna sig á. Í samtali
við Björn Þór Sigbjörnsson
kveðst Ögmundur vilja
hækka við þá skattana og
fela samfélaginu sjálfu að
styðja þurfandi.
Völdin hafa
verið færð
til auð-
manna og
þeir reyna
að kaupa sér
velvild með
aflausnar-
bréfum.