Tíminn - 27.10.1987, Page 13

Þriðjudagur 27. október 1987
Tíminn 13
LEIKLIST
Er veruleikinn skáldlegur?
Þjóöleikhúsið: BRÚÐARMYNDIN. Höf-
undur: Guðmundur Steinsson.
Tónlist: Gunnar Reynir Sveinsson.
Lýsing: Ásmundur Karlsson. Leik-
mynd og búningar: Þórunn S. Þor-
grímsdóttir. Leikstjórn: Stefán Bald-
ursson.
Bmðannvndin cr lcikrit scm er borið
upp af alvarlegri hugsun og húman-
ískum viðhorfum, um þaðerekki að
villast. Guðmundi Steinssyni er mik-
ið í mun að nálgast persónur sínar á
heimavelli, fjölskyldulífið er vett-
vangur hans. Hann bregður upp
myndum af því, hversu veikt það er
og varnarlaust. hversu berskjaldað-
ur sá maður er sem ekki á sér
bakstuðning í traustum tilfinninga-
böndum við þá sem næstir standa.
Stundarfriður, mesti sigur Guð-
mundar á leiksviði, er eftirminnilegt
fyrir það hversu skýrri mynd það
verk brá upp af fjölskyldulífi í ban-
vænni upplausn.
í Brúðarmyndinni heldur Guð-
mundur sig á svipuðum slóðum. En
nú er efnið nálgast á annan hátt:
spurt er um listamanninn andspænis
raunverulegu lífi. Kvikmyndaleik-
stjóri ákveður sem sé að festa „veru-
leikann sjálfan" á filmu, og leikurinn
lýsir áhrifum þess á fjölskylduna
sem fyrir verður - og um síðir á
kvikmyndastjórann sjálfan.
Fyrsta atriði leiksins er ágætt. í
Stundarfriði var borðhaldið í sjón-
armiðju, og hér er líka byrjað á
borðhaldi, fyrir augliti kvik-
myndavélarinnar. Raunar stálu
gömlu hjónin. Róbert Arnfinnsson
og Herdís Porvaldsdóttir, senunni
hér og jafnan síðan þar sem þau
komu við sögu. í sannleika sagt efast
ég um að mikið gaman hefði verið
að sýningunni án þeirra.
En sem sagt: inngangsatriðið er
gott, aðstæður settar áhorfendum
fyrir sjónir með vafningalausum
hætti. Síðan er sjónum beint aftur í
tímann, til tilhugalífs hjónanna sem
hér eru húsráðendur, Guðjóns og
Svanfríðar. Pau hafa vcrið gift í 24
ár. Og hvernig var þetta hjónaband
og hvernig byrjaði það?
Nú víkur leiknum að því, og þá er
ekki eins skemmtilegt. Allur fersk-
leiki hverfur út í veður og vind og
maður horfir á leik sem áhorfanda
hlýtur að finnast hann hafa séð ótal
sinnum áður. Gott og vel, ekkert er
nýtt undir sólinni, og svona sam-
dráttar- og hjúskaparsaga gæti auð-
vitað verið skemmtileg-ef höfundur
hefði til að bera skopgáfu og orðlist-
arfærni til að kveikja líf á sviðinu. Á
því reyndist misbrestur. í orðræðum
leiksins var víða undarlegur slaki og
sumt teygt langt fram yfir það sem
hóf er á. Nefni ég þar helst afkáralegt
kirkjubrúðkaup, að vísu nokkuð
haganlcga sviðsett, að öðru en fá-
dæma skrípagervi prests (Sigurður
Skúlason). En hugsanir brúðhjón-
anna voru teygðar í flatneskju.
Þannig heldur leikurinn áfram og
vegur einhvers konar salt á milli
hversdagsraunsæis og hátfðlegrar
stílfærslu sem stundum hverfist í
prédikunartón. Það er til dæmis
augljóst og auöheyrilegt að höf-
undurinn sjálfur er tekinn að tala
fyrir munn persóna sinna í því atriði
þegar samband hjónanna er að
bresta og þau veitast að kvikmynda-
stjóranum. Auga vélarinnar sér ekki
né skynjar mannlegar þjáningar, -
hluttekningarleysi listar andspænis
iífi: Þetta verður eins konar ræðu-
texti. - En þó: dauðinn sjálfur
yfirgengur kulda listamannsins, -
eftir að gamli maðurinn hefur gefið
upp andann í köldu skini sjón-
varpsvélanna vaknar kvikmynda-
stjórinn loks til vitundar um firringu
sína frá lífinu. - það atriði hlaut líf í
meðförum GuðrúnarS. Gísladóttur.
Stefán Baldursson og Þórunn S.
Þorgrímsdóttir hafa valið cðlilega
leið í umgjörð sýningarinnar. Sviðið
er kalt, eyðilegt gímald, litir ól'rjó-
samir. Mér þótti leikmyndin raunar
ljót, jafnvel stundum kauðaleg eins
og í stjörnufansinum yfir elskendun-
um ungu. Vel á minnst: það atriði
skorti tilfinnanlega skopgervingu,
varð eins og hallærislegt grín að
gömlum ástarsögum.
Brúðarmyndin cr þannig því
marki brennd að boðskapur höfund-
ar ber pcrsónusköpunina ofurliði.
Fólkið í leiknum cr tegundarein-
tök. Varla fær nokkur persóna að
njóta sín með sérkennum. Hið
venjulega fólk sem hér er leitt frarn
á sviðið og gengur í gegnum reynslu
sem er sammannleg, - þaö veröur
nánast „allir og enginn". Að þessum
fyrirvara gcrðum er Ijúlt að viður-
kenna að áhöfn leiksins, cinvalalið
Þjóðlcikhússins, lagði alla alúö við
verk sitt og nýtti vel þau takmörkuðu
tækifæri sem höfundur veitti.
Erlingur Gíslason og Kristbjörg
Kjeld skiluðu þannig óaðfinnanlegu
starfi í hlutverkum hjónanna, nema
hvað? Kristbjörg lagði reyndarmeiri
tilfinningadýpt í sitt hlutverk og var
best í átakasenunni milli hjónanna,
- einnig sýndi hún næmlegan leik í
Gömlu hjónin, Herdís og Róbert.
hef ég áður nefnt. Eitt viðkvæmasta
atriði leiksins, dauði Sigmundar
gamla, hefði gctað náö föstum tök-
um á áhorfendum því að mcðfcrð
Röberts, og þeirra beggja, hans og
Hcrdísar, var meö ágætum. En sjálf
andlátsræðan var ekki nógu vel*
skriluð, svo mikil alúð sem þó var
auðheyrilega við hana lögð. Ræðan
var einfaldlega of löng og hin viö-
kvæma spcnna glutraðist niður.
Tveir ungir leikarar komu hér
prýðilega fyrir, með öllum ákjósan-
legum æskuþokka, Guðný Ragnars-
dóttir (Fríða, ung. og Didda) og
Halldór Björnsson (Gaui, ungur, og
Þorgrímur). Það var ckki þeim að
kenna þótt ungmenni þessi skorti
bagalega sérkenni. - Þá er ógetið
Guðrúnar S. Gísladóttur í hlutverki
kvikmyndastjórans, fas hennar,
limaburður og framganga öll hæfðu
hlutverkinu sem best mátti verða.
Arnór Benónýsson er þögull hljóð-
maöur, fumlaus með öllu.
l’aö er leitt að ekki skuli vera unnt
að fagna leiksýningu sem svo alvar-
leg vinna hefur verið lögð í eins og
hér. En því miður: leiksviðið spyr
um líl cða dauða þá stund scm
sýningin varir. Þrátt fyrir nokkur
góð atriði náði sýningin sér aldrei á
þaö flug sem maður hefði vænst.
Slakinn í texta hölundar l'clldi hana
til jaröar. Gunnar Stefánsson.
lokaatriðinu. Erlingur var öruggur
mótleikari hennar í hvívetna.
Hcrdís Þorvaldsdóttir og Róbert Arnfinnsson í hlutverkum sínum.

lllllllllllllllllllll MINNING liillllllllllliílllllllllll llllllllllllllllllllllllllllllllllllllll ," T ^ '
Rebekka
Guðmundsdóttir
Fædd. 6. maí 1911
Dáin 18. október 1987
Mennirnir álykta, en Guð einn
ræður. Fyrir það megum við vera
þakklát. Það var bjartur október-
morgunn eins og hann best getur
orðið. Rebekka, tengdamóðir mín,
kom á laugardegi í heimsókn og
hugðist dvelja lijá dóttur sinni og
fjölskyldu hennar í mánaðartíma,
eins og hún hafði gert mörg undan-
farin haust. Á sunnudagskvöldi eftir
þennan sólskinsdag og glaðværar
umræður vildi hún ganga óvenju
snemma til náða, sagðist vera þreytt
í höfði. Litlu síðar kallaði hún til
dóttur sinnar og bað hana að finna
sig. Örstuttu síðar kom ég inn til
þeirra. Mæðgurnar sátu saman á
rúminu, dóttirin hélt utan um móður
sína, strauk vangann og spurði hvort
henni Jiði illa. „Nei“, var svarið,
„mér líður vel,“ og bros lék um
varirnar. Örfáum mínútum síðar var
hún látin. Þannig sátu mæðgurnar
þegar læknirinn kom. Þá var allt um
garð gengið.
Þetta var mikil lífsreynsla, sem
mun seint úr minni líða. En þessi
Eskiholti 21, Garðabæ
dauðdagi átti við þessa höfðinglegu
konu. Það var birta yfir, ef hægt er
að tala um slíkt þegar dauðinn er
annars vegar.
Rebekka var fædd 6. maí 1911 að
Sólvangi í Vestmannaeyjum. For-
eldrar hennar voru Guðmundur
Bjarnason frá Tjarnarhúsum á Sel-
tjarnarnesi og Ingibjörg Ólafsdóttir
frá Landamótum í Seyðisfirði. Fárra
vikna gömul fór hún með foreldrum
sínum til Seyðisfjarðar, en þar
bjuggu þau öll sín búskaparár. Barn
að aldri fór Rebekka til Vestmanna-
eyja, til ömmu sinnar, sem einnig
hét Rebekka, og dvaldist hjá henni
í nokkur ár.
Þegar Rebekka var orðin upp-
komin stúlka fór hún til Akureyrar í
atvinnuleit. Þar kynntist hún Bryn-
jólfi Eiríkssyni, sem síðar varð mað-
ur hennar, en þau gengu í hjónaband
1932. Þau eignuðust tvær dætur,
Ólöfu, konu þess er þessar línur
ritar, og Ragnheiði, sem er gift
Engilbert Engilbertssyni skipstjóra.
Rebekka og Brynjólfur slitu sam vist-
um, en hann lést 1972. Sambýlis-
maður Rebekku varð síðar Jóhann
Þorsteinsson málarameistari. Sam-
búð þeirra var farsæl í þrjá áratugi
eða þar til hann lést 1979. Jóhann
var traustur og góður drengur. Þau
eignuðust eina dóttur, sem fæddist
andvana.
Rebekka var mikil höfðingskona,
heilsteypt og greind. Eins og áður er
getið dvaldist hún á Heiði hjá okkur
hjónunum nokkurn tíma á hverju
hausti. Svo var líka fyrir tveimur
árum. Þá var móðir mín einnig hér
með henni. Sá tími var lærdómsrík-
ur. Þær voru báðar fjársjóðir af
fróðleik. Móðir mín var þá hrcss og
kát og það voru þær báðar. Þær voru
ljóðelskar, þó sér í lagi móðir mín.
Þær rifjuðu upp ógrynni af vísum,
fóru með sálma, dáðust að textanum
og laginu og sungu saman hvern
sálminn á fætur öðrum. Allt var
þetta svo fádæma skemmtilegt að
ógleymanlegt er. Slíkar konur sem
þessar eru persónur sem hver og
einn getur verið stoltur af.
Ég bar alla tíð virðingu fyrir
Rebekku, glæsileik hennar og allri
persónu. Já, enginn veit sína æfi fyrr
en öll er. Það er merkilegt að fyrir
átta árum dvaldist móðir Rebekku,
Ingibjörg, hér sem oftar á Hciði.
Einmitt í október að kvcldi 18. okt.
varð hún helsjúk og lést skömmu
síðar. Sú kona er mér cnn í fersku
minni sem virðuleg og góð kona.
Ég minnist þessara þriggja kvenna
mcð mikilli þökk og virðingu. Þakka
fyrir að hafa fengið að njóta leið-
sagnar og gæsku þeirra. Síðari ár bjó
Rcbekka í sama húsi og Ragnheiður
dóttir hennar og tengdasonur. Hafi
þau bcstu þökk fyrir umönnun Re-
bekku.
Þessi bjarti sunnudagur í októ-
bcrmánuði fannst okkur hjónunum
enda æði dimmur, en þó dimmt sé
þá er birta sú að hafa fengið sem
fullorðinn maður að ávarpa tengda-
móður og mömmu, jú sagt orðið
pabbi fram yfir miðjan aldur. Hugs-
um til þeirra sem fá jafnvcl aldrei að
segja þau orð.
Hafðu þök fyrir gjöfina sem þú
gafst mér og samvcrustundirnar
allar. Blessuð sé minning þín.
Sigurður Þorsteinssun.
Pú Guð scm stýrir stjurna hcr
og stjórnar veröldinni
í straumi lífsins stýr j>ú mcr
með stcrkri hcndi þinni.
Stýr minu hjurta'ad hugsa gott
og hyggja’að vilja þínum,
og má þú hvcrn þann blett í brott,
cr býr í huga mínum.
Stýr minni tungu'að tala gott
og tignar þinnar minnast,
lát aldrei baktal, agg nc spott
í orðum mínum finnast.
Stýr minni hönd að gjöra gott,
að glcði ég öðrum vciti,
svo brcytni mín þess beri vott,
að barn þitt gott ég hciti.
Stýr mínum fæti á friðar vcg
svo fótspor þín cg rcki
og sátt og cining semji cg,
cn sundrung aldrei veki.
Stýr mínum hag til hciUa mér
og hjálpar öðrum mönnum,
en helst og frcmst til heiðurs þér
í hcilagleika sönnum.
Stýr mínu fari heilu hcim
í höfn á friðarlandi,
þar mig í þinni gæslu geym,
ó, Guð minn allsvaldandi.
(V a/d. Bríem)
Kveðja frá barnabömum.
Árni Guðmundsson
Kveðjuorð frá gömlum Þróttarfé-
laga
Þeim fækkar óðum. gömlu fé-
lögunum í Þrótti, sem hófu akstur
vörubifreiða um eða cftir 1930. Einn
þeirra var Árni Guðmundsson frá
Kambi í Holtum. sem verður jarð-
settur í dag.
Þegar horft er til baka og rifjuð
upp atburðarásin við uppbyggingu
samtaka vörubifreiðastjóra hér í bæ,
þá tengist hún nafni Árna Guð-
mundssonar all mjög. Ég sem þessar
línur rita átti þess kost að starfa all-
náið með Árna að félagsmálum
Þróttar um nokkurra ára skeið og var
það mér ungum að árum og lítt
reyndum mikill skóli. Það hlýtur að
vera mikils virði fyrir öll félagsmála-
samtök þegar til forystu velst maöur
eins og Árni, gæddur háttprýði,
góðri greind og hafði til að bera gott
lag á að setja sitt mál fram á einfald-
an og ljósan hátt. Árni var kjörinn
einn af fyrstu hciðursfélögum
Þróttar.
Mikil reglusemi einkenndi allt líf
Árna Guðmundssonar, hann var
mikill starfsmaður og víst cr um það
að harðar voru margar vctrarfcrðir
sem hann fór og var þá ekki alltaf
mulið undir farkostinn.
Af eigin raun hafði Árni kynnst
kjörum og aðbúnaði launamanna á
þessum árum. Honum var það
manna Ijósast að sameinuð og heil-
steypt verkalýðshreyfing var og er
cina leiðin til aö sporna við ofurvaldi
atvinnurckenda og þar mcð að rétta
viö kjör þcirra verst settu.
Árni var glaður í góðra vina hópi
og voru ófáar vísur sem frá Árna
flugu, cnda hagmæltur vcl. Árni var
giftur Valgerði Bjarnadóttur. hinni
mætustu konu og eignuðust þau
fimrn mannvænleg börn. Árni missti
konu sína árið 1973. Síðustu árin
dvaldist Árni á Hrafnistu í Reykja-
vík og naut þar góðrar aðhlynningar.
Ég kveð þennan ágæta vin minn og
fyrrum starfsfélaga með virðingu og
þakklæti.
Einar Ögmundsson.