Tíminn - 17.08.1996, Blaðsíða 4

4
Útgáfufélag:
Ritstjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Fréttastjóri:
Tímamót hf.
Jón Kristjánsson
Oddur Olafsson
Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar:
Sími:
Símbréf:
Pósthólf 5210,
Brautarholti 1, 105 Reykjavík
5651600
55 16270
125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Toppnum náð
Allt stefnir í mesta fiskveiðiár íslandssögunnar. Um það
bil helmingur heildaraflans er loðna sem skýrir það hve
mikið fæst upp úr sjó þrátt fyrir miklar takmarkanir á
veiðikvótum. En loðnukvótinn er ríflegri en flestar aðr-
ar veiðiheimildir. Mörgum þykir naumt skammtað þeg-
ar verið er að ákvarða fiskveiðiheimildir, en samt hefur
aldrei fiskast eins mikið magn og nú. Hluti skýringar-
innar á því er síaukin sókn á úthafið og góð aflabrögð á
þeim alþjóðlegu veiðisvæðum sem íslensk skip sækja á.
En þegar er farið að takmarka mjög veiði á miðum út-
hafsins og eru íslendingar þáttakendur í alþjóðlegu
samstarfi um verndun og skipulag veiða á alþjóðlegum
hafssvæðum. Af þeim sökum og öðrum geta útgerðir
ekki leyft sér að stunda sjóræningjaveiðar utan íslenskr-
ar auðlindalögsögu.
Rögnvaldur Hannesson, prófessor í Bergen og sérfræð-
ingur í hagfræði sem lýtur að fiskafla og markaði sjávar-
afurða, flutti nýlega erindi sem vakið hefur verðskuld-
aða athygli. Þar benti hann á að fiskistofnar séu þegar
fullnýttir og margir ofveiddir og sé ekki hægt að auka
sókn því veiðigetan takmarkast af stærð fiskistofnana en
ekki stærð flota eða skilvirkni veiðarfæranna.
Toppnum í fiskveiðum er því náð og metið í ár verður
aldrei slegið, nema með óttalegum afleiðingum. Því er
ekki að vænta að fiskveiðar standi undir frekari hagvexti
og verður að leita annarra leiða til að mæta þörf á auk-
inni atvinnu og arðbærra verkefna.
Þeir sem stunda útgerð, fiskvinnslu og sölu fiskafurða
verða að læra að þekkja sinn vitjunartíma og gera sér
grein fyrir að magniö vex ekki þótt ef til vill sé hægt að
auka verðmæti á einhverjum sviðum. En hafa verður í
huga að því ferskari sem sjávarafurðir eru á markaði,
þeim mun verðmætari eru þær. Geymsluaðferðir eru
ekki fullvinnsla.
Nú þegar hæstu mögulegum afköstum er náð í sjávar-
útvegi er ráð að fara að huga að því hvernig gera má
veiðarnar hagkvæmari og draga úr kostnaði. Það er vit-
að og viðurkennt af flestum að offjárfesting í sjávarút-
vegi og vinnslu fiskafurða er langt ofar allra hóflegra
marka. Umtalsverður hluti sjávarfangs fer í að greiða of-
fjárfestinguna og dregur því mjög úr hagnaði af mikil-
vægustu atvinnugreinum landsmanna. Kostnaðurinn
við að halda úti óþarflega stórum og dýrum flota og illa
nýttum fiskvinnslufyrirtækjum gleypir arðinn af veið-
um og vinnslu og á sinn þátt í að halda íslandi sem lág-
launalandi.
Nú þegar tekist hefur að mestu að stýra sókninni í við-
kvæma stofna og kvótaskerðingar eru á næsta leiti á út-
hafsmiðum verða menn með góðu eða illu að koma
böndum á illa grundaðar fjárfestingar í sjávarútvegi, svo
að hann geti orðið lyftistöng fyrir aðrar atvinnugreinar,
eins og hingað til, en ekki byrði á heilbrigðri efnahags-
þróun.
Þótt toppnum sé náð þarf það ekki endilega að þýða
að engar leiðir séu til nema niður á við, ef skynsamlega
veröur á málum haldið.
Um leið væri ekki úr vegi að líta til annarra offjárfest-
inga og gæludýra þeirra sem trúað er fyrir stjórn efna-
hagsmála. Þótt bruðl og óforsjálni geti aukið hagvöxt
um sinn hefnir það sín með lélegum kjörum og niður-
drepandi skuldasöfnun.
Laugardagur 1 7. ágúst 1996
Birgir Cuömundsson:
Tiltrú útvarpsráðs
I
tímans
rás
Enn á ný ræba menn um útvarpsráb og hlutverk
þess og hvort þab eigi einhvern rétt á sér. Tilefnib
ab þessu sinni er atkvæbagreibsla rábsins um um-
sóknir dagskrárstjóra Rásar 2 þar sem meirihluti út-
varpsrábs lagbist gegn umsókn sitjandi dagskrár-
stjóra Sigurbar G. Tómassonar. Sá umsækjandi sem
hlaut náb fyrir augum meirihlutans var hins vegar
Lilja Á. Gubmundsdóttir fjöl-
miblafræbingur og kennari, fyrr-
um dagskrárgerbarmabur og vara-
dagskrárstjóri á Rás 1 og varaþing-
mabur Þjóbvaka. Þab sem vekur
athygli í þessu máli öllu er hib
pólitíska upplegg þess því engum
virbist blandast hugur um ab and-
staban vib Sigurb G. Tómasson er
ab verulegu leyti pólitísk, hann sé
vinstrimabur sem látib hafi skob- ___________
anir sínar og stubning vib stjórn-
málaöfl í ljósi á opinberum vett-
vangi. Hafa menn verib ab rifja
upp atribi frá því fyrir síbustu sveitarstjórnarkosn-
ingar þegar Sigurbur skrifabi nafn sitt á einhvern
stubningslista fyrir Reykjavíkurlistann og ab hann
lét Illuga Jökulsson ekki hætta meb þjóbmálapistla
þrátt fyrir ab kosningar væru í nánd. Þessar ávirb-
ingar hafa hins vegar aldrei fundib sér neinn form-
legan farveg innan RÚV og dagskrárstjórinn var
aldrei áminntur fyrir eitt eba neitt. Enda hefbi þab
nú raunar verib nánast
broslegt, svo léttvægar og
móbursýkislegar eru þess-
ar abfinnslur.
Allt eru þetta
vinstrimenn
Þetta pólitíska inntak
umsagnar og afstöbu út-
varpsrábs verbur jafnvel
enn einkennilegra þegar
haft er í huga ab sá abili
sem mælt er meb er
stjórnmálamabur, vara-
þingmabur, og hugsana-
lega ekki síbur „vinstri"
mabur en Sigurbur G.
Tómasson. í ljósi þess ab sjálfstæbismenn almennt
hafa haft þab grundvallarsjónarmib í hávegum,
m.a. á landsfundum, ab hlutverk ríkisins ætti ab
vera mjög takmarkab á svibi fjölmiblunar og sér-
staklega í útvarpsrekstri á Rás 2 kemur á óvart ab
þeir skuli fylkja sér um þann kandídat sem er
þekktur fyrir ab vilja mikil afskipti ríkisins af fjöl-
miblarekstri. Lilja Á. Gubmundsdóttir komst í frétt-
irnar í fyrra þegar hún lagbi fram á þingi þings-
ályktunartillögu um ab skipub yrbi nefnd til ab
setja nibur og móta opinbera fjölmiblastefnu. Slík
opinber fjölmiblastefna átti ab verba eins konar
rammi utan um starf og efnistök fjölmibla. í tillög-
unni er talab um ab slík opinber stefna eigi ab
tryggja tjáningarfrelsib, og tryggja almenningi ab-
gang ab málefnalegum og faglegum upplýsingum
og síbast en ekki síst ab efla íslenska tungu, enda sé
þab „verkefni hins opinbera ab tryggja ab fjölmibl-
ar bjóbi upp á fjölbreytt efni," eins og segir í grein-
argerb.
Umdeild tillaga
Þingsályktun Lilju (og Ástu R. Jóhannesdóttur
samflutningsmanns) vakti upp nokkra umræbu í
þjóbfélaginu um fjölmibla og þá öru þróun sem þar
er ab verba, þó svo ab flestir blabamenn hafi brugb-
ist vib tillögunni um opinbera stýringu meb tals-
verbri tortryggni. Margt af því sem í þingsályktun-
inni var reifab var og er full ástæba til ab íhuga og
halda á lofti í opinberri umræbu. Sá undirtónn til-
lögunnar ab stjórnvöld eigi ab koma ab ákvörbun-
um í þróun og rekstri fjölmibla meb formlegum
hætti er hins vegar síbur en svo sjálfgefinn enda
kom á daginn ab blabamenn og samtök þeirra,
Blabamannafélagib, lýstu meb afgerandi hætti
þeirri skobun sinni ab stjórnvöld ættu sem allra
minnst ab koma meb formlegum hætti ab þessum
málum. Félagib fagnabi hins vegar því ab ýmsu
öbm í þessari tillögu var hreyft á Alþingi.
Út af fyrir sig má því segja ab Lilja Gubmunds-
dóttir hafi sett mark sitt á fjölmiblaumræbuna á
síbastlibnum vetri og ég man ekki betur en sjálfur
menntamálarábherra Sjálfstæbisflokksins hafi lýst
vanþóknun á þessum hugmyndum hennar á sín-
um tíma. Þess vegna kemur á óvart ab Lilja skuli
verba sérstakur skjólstæbingur sjálfstæbismanna í
útvarpsrábi.
Margir hæfir
Rétt er ab halda því til haga ab auk Lilju og Sig-
urbar sóttu um þetta starf talsvert margir abrir mjög
hæfir einstaklingar sem eflaust geta leyst af hendi
þetta starf meb miklum sóma. Atvikin hafa hins
vegar hagab málinu þannig ab spurningin snýst
fyrst og fremst um þessa tvo um-
sækjendur og þá kannski fyrst og
fremst um Sigurb G. Tómasson
sem meirihluti útvarpsrábs er ab
hafna eftir fjögurra ára starf í þess-
ari stöbu.
Yfirgnæfandi líkur benda til
þess ab andstaban vib Sigurb ráb-
ist af pólitískum smásálarskap hjá
fulltrúum Sjálfstæbisflokks og þab
er því engin ástæba til ab ætla ab
..... þegar fram í sækir megi ekki búast
vib sama pólitíska smásálarskpn-
um gagnvart vinstrimanninum
Lilju.
Reglur um endurnýjun
Hitt er svo alveg jafn fráleitt ab stjórnendur í
menningarstofnun eins og Rás 2 á ab vera séu ævi-
rábnir og þurfi aldrei ab undirgangast einhvers
konar endurmat. En þab er ekki sama hvernig slíkt
endurmat fer fram eba hvernig ab málum er stabib.
Dagskrárstjórastaban á Rás
2 er fjögurra ára staba og
engar leibbeinandi reglur
raunverulega til um þab
hvab er eblilegt ab menn
sitji þar lengi. Hjá ríkinu
almennt hefur allur gang-
ur verib á svona málum
þannig ab misvísindandi
skilabob koma fram hvab
þetta varbar úr þeim her-
búbum. Þab er því ekki
óeblilegt ab dagskrárstjóri
sem hefur almennt séb
stabib sig vel og ekki feng-
ib neinar abfinnslur eba
áminningar eigi nokkra
heimtingu á skýringu ef
útvarpsráb hafnar því ab endurrába hann. Lág-
markskrafan hlýtur í þab minnsta ab vera ab fram
komi rökstubningur fyrir ákvörbun meirihluta út-
varpssrábs og fyrir okkur útvarpshlustendur kallar
umdeild ákvörbun eins og meirihluti útvarpsrábs
hefur nú tekib beinlínis á skýringar. Sigurbur G.
Tómasson hefur e.t.v. verib eitthvab umdeildur en
þab hefur sá valkostur sem útvarpsráb velur líka
verib. Bæbi hafa þau pólitíska fortíb þannig ab
varla getur þab gert gæfumuninn. Niburstaba af
þessu tagi beinlínis kallar á tortryggni gangvart út-
varpsrábi úti í þjóbfélaginu og eina leibin til ab
losna undan slíkri tortryggni er ab móta ákvebnari
stefnu í þessum starfsmannamálum. Útvarpsráb
getur t.d. aubveldlega gefib út þá almennu stefnu
ab yfirmenn skuli yfirleitt ekki starfa nema fjögur
eba átta ár samfleytt í sama stjórnunarstarfi hjá
stofnuninni. Þá vita menn ab þeirra tími er kominn
eftir annab hvort fjögur eba átta ár eftir því hver
stefnan er og sérstaklega þyrfti ab rökstybja þab ef
menn sætu lengur. En á meban engin slík stefna er
fyrir hendi gildir hib gagnstæba, ab menn þurfa ab
rökstybja sérstaklega ab endurrába ekki sitjandi
stjórnendur.
Tiltrú minnkar
Útvarpsráb hefur viljab taka alvarlega þab hlut-
verk sitt ab mæla meb starfsmannaumsóloium hjá
RÚV. Hins vegar hafa þessi mebmæli rábsins oftast
þótt mótast af pólitískum flokkadráttum og þab
réttilega. Sú staba sem nú er komin upp vegna
rábningarinnar í dagskrárstjórastöbuna hefur enn
veikt tiltrú almennings á afgreibslur útvarpsrábs.
Þab í sjálfu sér er slæmt mál, því þó þetta umsagn-
arhlutverk sé ekki þýbingarmikib þá skabar svona
nokkub þab mikilvæga hlutverk útvarpsrábs ab
vera kjörin rödd þjóbarinninnar inni í þessari
stofnun.
Þab er því tímabært, ef útvarpsráb ætlar ab halda
áfram ab vera umsagnarabili um verbandi starfs-
menn hjá stofnuninni, ab rábib gefi út opinberan
rökstubning fyrir ákvörbunum sínum og móti jafn-
framt og geri heyrinkunnar þær grundvallarreglur
sem notabar eru vib mat á umsækjendum um störf
hjá stofnuninni. Ein slík regla ætti einmitt ab snú-
ast um æskilega lengd rábningartíma yfirmanna
hjá stofnuninni. ■