Réttur - 01.01.1964, Blaðsíða 25

ít É T T U R
25
hefur söguskoðun marxista staðist. Fjölda margt, sem áður var hul-
ið og ýtti undir trú og hughyggju, hefur nú verið skýrt og skilið
jarðneskum skilningi.
Vér íslendingar eigum nú álitlegan hóp manna, sem tekizt hefur
að samhæfa vinnuaðferð marxismans daglegu lífi sínu og störfum,
gera hann að lífsskoðun sinni. Ymsir þeirra eru óþreytandi að skýra
og skilgreina, fræða og kenna alþýðu manna. Vér eigum ágæt rit,
þar sem þessari aðferð er beitt við athugun á sögu, heimspeki, bók-
menntum og atvinnulífi. Eitt þessara rita er bók Einars Olgeirsson-
ar „Ættasamfélag og ríkisvald í þjóðveldi Islendinga“, sem kom
út í bókaflokki Máls og Menningar árið 1954.
Þar má sjá glöggt dæmi um það, hvernig marxisminn, hin djúp-
sæju og þrautreyndu þjóðfélagsvísindi, gefa öðrum vísindagreinum
tilgang og fyllingu. Aðeins með því að beita rannsóknaraðferð
hans er hægt að finna sannleikskjarnann, komast að rótum við-
fangsefnisins.
Vér vitum, að mannkynið öðlaðist ekki fullan skilning á lögmáls-
bundinni og óhj ákvæmilegri þróun mannlegs samfélags fyrr en hin-
ir miklu hugsjónasnillingar Marx og Engels beindu kastljósi vísinda-
legrar skilgreiningar á farinn og ófarinn veg. Hið sama verður uppi
í teningnum, þegar um sögu lslands er að ræða.
Þessi fáu orð eru rituð til að vekja meiri athygli á bók Einars,
sem á aðdáunarverðan hátt tengir arf þjóðveldisins við frelsis-
og menningarbaráttu þjóðarinnar nú, og sýnir ljóslega innra sam-
hengi og hreyfiöfl sögunnar. Vér sjáum hvernig ýmsir þættir erfða
vorra frá hinu ríkisvaldslausa þjóðveldi, hafa mótað íslenzka sér-
stöðu. Vér sjáum, að íslenzk alþýða býr enn að hugsunarhætti og
anda þjóðveldisins. Hún á enn friðarvilja og samheldni, stoll og
réttlætiskennd feðranna.
Því miður er ekki hægt í þessum línum að gera neina viðhlít-
andi grein fyrir hinu yfirgripsmikla efni þessarar bókar. Sérhver
stytting eða útdráttur yrði limlesting á hinni lifandi framsetningu
höfundar, því að í raun og veru er bókin að springa utan af efn-
mu, þegar lesið er ofan í kjölinn.
1 jöldamargar tilvitnanir og neðanmálsgreinar gefa snögga stund-
arsýn til forvitnilegra viðfangsefna, sem gaman hefði verið að fá
meira að heyra um. Mörgu verður að sleppa alveg, öðru er aðeins
tæpt á. Við lestur bókarinnar er sem lesandinn aki með höfundi
beina þjóðbraut um fagurt hérað. Stöðugt gefur nýja útsýn, inn