Morgunblaðið - 03.08.2006, Blaðsíða 6

6 FIMMTUDAGUR 3. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Berg Ebba Benediktsson
bergur@mbl.is
AÐ MATI Ingibjargar R. Guðmundsdóttur, vara-
forseta Alþýðusambands Íslands, hafa orðar mikl-
ar breytingar á launamálum í samfélaginu síðustu
ár. Hún telur jafnframt að skammtímahugsun og
gróðahyggja ráði miklu um ákvarðanir stórra fyr-
irtækja í starfsmannamálum á
kostnað launþega og samfélagsins í
heild.
„Ég hef lengi reynt að koma þess-
um hugmyndum mínum á framfæri,“
segir Ingibjörg er hún er innt eftir
því hvort uppljóstranir um skatta-
kónga og hálaunamenn hafi fengið
hana til að varpa þessari gagnrýni
fram nú. „Við höfum lengi búið í
samfélagi þar sem hefur ríkt mikill
jöfnuður en nú er að draga gríðar-
lega í sundur með þeim lægst laun-
uðu og þeim hæst launuðu,“ segir
Ingibjörg og bætir við að þessar
breytingar hafi orðið nánast án
gagnrýni.
„Hér áður fyrr höfðu hálauna-
mennirnir yfirleitt stofnað sín fyrir-
tæki sjálfir og unnið í sveita síns
andlitis við að koma hugmyndum sínum áfram.
Þeir lögðu allt sitt undir og stundum unnu þeir og
stundum töpuðu þeir. Sumir náðu jafnvel að vinna
sig upp aftur eftir að hafa tapað aleigunni ein-
hvern tímann á lífsleiðinni. Núna eru hálauna-
mennirnir oft í raun og veru launafólk sem fær
mismikið útborgað en fær alltaf tryggð umtals-
verð laun,“ segir Ingibjörg og bætir við að slíkt
ástand skapi pirring í samfélaginu sem geri fólk
ósátt með hlut sinn.
„Ég tek stundum dæmi af Þorvaldi í Síld og
fiski. Hann rak sín fyrirtæki og vann langan
vinnudag á gólfinu í hvítum sloppi með sínu fólki.
Þannig voru ríku mennirnir í gamla daga,“ segir
Ingibjörg og finnst minna fara fyrir þessum
manngerðum í dag, eða að kannski sé bara ekkert
fjallað um þær.
Hluthafar og hagsmunaaðilar
En eiga þessi ofurlaun þátt í verðbólgunni sem
menn óttast svo mjög í dag? „Ég veit ekki hvaða
verðbólguáhrif þessi laun hafa sé það reiknað út,
en sálfræðilegu áhrifin eru mikil því þetta fer fyrir
brjóstið á fólki,“ segir Ingibjörg og bætir við að
umræðan um þessa hluti hafi í raun fyrst byrjað
fyrir nokkrum árum síðan þegar menn fóru að sjá
mánaðarlaunatölur skríða á annan tuginn í millj-
ónum talið.
Að mati Ingibjargar verða hluthafar fyrirtækj-
anna að taka ákvarðanir sínar í meiri sátt við aðra
hlutaðeigandi aðila. „Tilfinning mín er sú að þeir
séu sífellt færri sem hafi hagsmuni sífellt fleiri í
hendi sér. Það er nauðsynlegt að líta
á heildarmyndina. Það eru ekki að-
eins hluthafar fyrirtækja sem eiga
eitthvað í húfi þegar kemur að
rekstri þeirra. Það eru líka svokall-
aðir hagsmunaaðilar sem eru laun-
þegar, undirverktakar, birgjar, rík-
isvaldið og í raun samfélagið í heild,“
segir hún.
„Það er mikil umræða um allan
heim um svokallaða félagslega
ábyrgð fyrirtækja og fjárfesta. Ég
tel að það þurfi að setja reglur um
þessa ábyrgð, en að slíkar reglur
þurfi að setja með þeim hætti að það
verði umræða og sátt um þær.“
Hallærislegt að berjast á móti
„Vandamálið í dag er hins vegar
að það eru allir hræddir við að vera
hallærislegir því það er flottast að allt sé frjálst og
í bullandi útrás. Kannski er það nostalgía hjá mér,
en mér finnst mun minni umræða fara fram um
hvað sé rétt og hvað rangt heldur en var,“ segir
Ingibjörg.
En er ástæðulaust að óttast þá tilhneigingu fyr-
irtækja að flýja flókin regluverk og setjast að þar
sem mest frjálsræði ríkir? „Það liggja alltaf ein-
hverjar hótanir í loftinu um að fara. Það getur líka
vel verið að fyrirtæki geri það, og því er best að
reglur á þessu sviði séu settar af Evrópusamband-
inu. Hins vegar takmarkast heimur þeirra ekki við
Evrópu og mörg þeirra leita því til Eystrasalts-
ríkjanna, Indlands eða víðar þar sem síður er gætt
að rétti launþega,“ segir hún.
„Mér finnst spurning að hve miklu leyti sé hægt
að „eiga“ fyrirtæki með fjölda fólks í vinnu og ráð-
stafa því án tillits til starfsfólks og annarra hags-
munaaðila. Við höfum búið í fyrsta flokks sam-
félagi þar sem tekið var tillit til slíkra atriða og
þannig viljum við hafa það áfram. Í dag er verið að
flytja töluvert af starfsemi til útlanda og af þeim
sökum er mikið öryggisleysi innan margra fyr-
irtækja. Eins eru margir erlendir starfsmenn á
landinu og það er verið að þjarma að markaðs-
launakerfinu,“ segir Ingibjörg og bendir á að mál-
ið geti vissulega verið flókið.
Er Ingibjörg er spurð að því hvað fleira mætti
gera í baráttunni gegn þessari þróun segir hún
einnig að auk reglna um samfélagslega ábyrgð
mætti skerpa á reglum um eignatengsl fyrirtækja.
Óeðlilegt viðhorf til kjarabaráttu
Ingibjörg telur einnig að ástandið megi að hluta
til rekja til þess hvernig viðskiptafræði og stjórn-
un er kennd í háskólum. „Sumir háskólar á Íslandi
hrósa í hástert viðskiptahugmyndum eins og þeim
sem fyrirtækjakeðjan Walmart vinnur eftir. Þar
er öllum starfsmönnum neitað um að vera í stétt-
arfélögum og flestir ráðnir í hlutastörf til að óþarft
sé að greiða tryggingar. Slíkt fyrirkomulag nálg-
ast á köflum að vera þrælabúðir og þetta er nem-
endum sagt að sé sniðugt.
Það er verið að kenna þetta hér á landi þar sem
aðilar vinnumarkaðarins hafa oftar en einu sinni
gert samninga sem hafa tryggt efnahagslegan
stöðugleika. Við höfum eina ábyrgustu verkalýðs-
hreyfingu sem fyrirfinnst en samt er sífellt verið
að ala á tortryggni gagnvart henni.“
Spurð að því hvort hún telji verkalýðshreyf-
inguna vera komna úr tísku segir Ingibjörg að það
séu alltaf einhverjir sem haldi því fram. „Það hafa
verið gerðir mjög góðir hlutir á síðustu 15–20 ár-
um og hér hefur samstarf launþega og atvinnu-
rekenda verið mjög gott, en að mínu mati er verið
að grafa undan því starfi með þessum ofurlaun-
um,“ segir hún.
Tvöhundruðföld laun óhugsanleg
Auk reglusetningar telur Ingibjörg að hugar-
farsbreytingu þurfi til að ná sátt um málið. „Okk-
ur finnst mikilvægt að tekið sé heildstætt á þessu.
Fyrirtækin og ríkið bera ábyrgð og einnig fjöl-
miðlar,“ segir hún og bendir á að nauðsynlegt sé
fyrir fjölmiðla að taka þessa umræðu ekki út frá
einni frétt í einu. „Við viljum ekki að talað sé um
launin í dag, svo flutning á starfsemi á morgun og
rifrildi um yfirráð innan fyrirtækja næsta dag,
heldur að umræðan sé tekin heildstætt.“
Ég held að almenningi finnist þessi umræða
hvorki hallærisleg né gamaldags. Það er ekkert
vit í að meta einn starfsmann tvö hundruð sinnum
verðmætari en annan þegar kemur að launa-
greiðslum hjá fyrirtæki,“ segir Ingibjörg. „Ekki
nema hann hafi fengið einkaleyfi á plasti eða eitt-
hvað slíkt,“ bætir hún við og hlær.
Varaforseti ASÍ vill skerpa á samfélagslegri ábyrgð fyrirtækja
„Sífellt færri hafa hagsmuni
sífellt fleiri í hendi sér“
Ingibjörg R.
Guðmundsdóttir
STJÓRN Faxaflóahafna og sveitar-
stjórn sveitarfélagsins Hvalfjarðar-
sveitar hafa ákveðið að beita sér fyr-
ir því við forsvarsmenn Járnblendi-
verksmiðjunnar að bætt verði úr
þeirri reyklosun sem verið hefur frá
verksmiðjunni síðastliðna mánuði.
Forstjóri verksmiðjunnar segir að
um skaðlausan reyk sé að ræða en
unnið sé að því að leysa vandamálið.
Björn Ingi Hrafnsson, formaður
stjórnar Faxaflóahafna, segir að
stjórninni hafi borist margar ábend-
ingar um sjónmengun sem fylgi því
þegar reykur er losaður frá Járn-
blendiverksmiðjunni. Tíðni þessarar
reyklosunar virðist hafa aukist upp á
síðkastið og segir Björn Ingi að
reykurinn sé býsna dökkur. „Við
sáum ástæðu til að ræða þetta og
það var samþykkt að fela hafnar-
stjóra að ræða við forsvarsmenn
Járnblendiverksmiðjunnar um
hvernig megi bæta þetta.“
Öllum til hagsbóta að unnið
verði að úrbótum
Járnblendiverksmiðjan er við
Grundartangahöfn sem tilheyrir
Faxaflóahöfnum. Segir Björn Ingi
að erfitt gæti orðið að laða að fjöl-
breytta starfsemi til hafnarinnar ef
ekki verði brugðist við núverandi
ástandi.
Hallfreður Vilhjálmsson, oddviti í
sveitarstjórn Hvalfjarðarsveitar,
segir að sveitarstjórninni hafi einnig
borist kvörtun vegna reyksins og
ákveðið hafi verið að koma á fundi
með forstjóra verksmiðjunnar vegna
þessa. „Við höfum nokkrar áhyggjur
af þessu eins og aðrir hér á svæðinu.
Við viljum fá menn til að vinna að úr-
bótum á þessu og það er náttúrlega
öllum til hagsbóta, bæði Járnblendi-
verksmiðjunni sjálfri og nágrönnum
hennar,“ segir Hallfreður.
Ingimundur Birnir, forstjóri Ís-
lenska járnblendifélagsins, segir að
það komi sér ekki á óvart að menn
hafi áhyggjur vegna þessa og við-
urkennir að reykmengunin hafi ver-
ið meiri nú í ár en áður. „Við erum
utan þeirra marka sem starfsleyfið
veitir okkur en það hefur verið
markmið hjá okkur að við séum
langt innan við mörk starfsleyfis-
ins.“
Engin efnamengun stafar af
reyknum frá verksmiðjunni
Hann segir að ráðist hafi verið í
endurnýjun á klæðningum á bygg-
ingum sem bæta eigi ástandið nokk-
uð. Ljóst sé að endurnýja þurfi mikið
af pokasíum í reykhreinsibúnaði og
það verði gert nú í haust. Einnig hafi
verið vandamál með rekstur eins
ofns verksmiðjunnar en menn telji
að búið sé að leysa það nú. „Okkur
finnst mjög mikilvægt að leysa þetta
vandamál því að við verðum fyrir
nokkru tekjutapi vegna þess þar
sem rykið í reyknum er söluvara,“
segir Ingimundur. Hann bendir sér-
staklega á að engin efnamengun
stafi af reyknum og hvorki mönnum,
dýrum né gróðri stafi nokkur hætta
af. „En auðvitað viljum við ekki
valda neinni sjónmengun.“
Ljósmynd/Sigurður Bogi
Mikinn og dökkan reyk hefur oft
lagt frá Járnblendiverksmiðjunni.
Sjónmengun
verið mikil
frá Grundar-
tanga
Eftir Gunnar Pál Baldvinsson
gunnarpall@mbl.is
ÞAÐ fylgir sumrinu að lögreglu-
menn á reiðhjólum fara að sjást í
höfuðborginni en Lögreglan í
Reykjavík á fjögur reiðhjól sem
reglulega eru notuð þegar tækifæri
gefst til. Karl Steinar Valsson að-
stoðaryfirlögregluþjónn segir að
hjólin séu liður í sýnilegri löggæslu
og lögreglan noti þau einkum við
störf á útivistarsvæðum og hverfa-
löggæslu. Eftir að afbrotum hafi far-
ið að fjölga á svæðum sem þessum
þótti rétt að nýta það úrræði sem
reiðhjólin geta verið.
Lögreglan vinnur einnig mikið
kynningarstarf og daglega koma
hópar skólabarna til Lögreglunnar í
Reykjavík til að kynna sér starfsemi
hennar. Í gær ræddu lögreglumenn
við börn á Austurvelli frá samtök-
unum Regnbogabörnum en heim-
sókn þeirra til lögreglunnar er hluti
af samstarfi Vinnuskólans í Reykja-
vík og Öskjuhlíðarskóla.
Morgunblaðið/Júlíus
Hjólandi laganna verðir
SKILTI, sem fyrir helgi var sett
upp við veg í norðurdal Fljótsdals
og gaf til kynna að vinnusvæði hæf-
ist sjö kílómetrum áður en það
raunverulega hefst, verður að lík-
indum fært eða því breytt.
Gunnþórunn Ingólfsdóttir, odd-
viti sveitarstjórnar Fljótsdals-
hrepps, segir mönnum hafa þótt
vera fulllangt gengið með tveimur
merkingum við vegi vegna fram-
kvæmda við stöðvarhús Kára-
hnjúkavirkjunar í Fljótsdalnum.
„Annars vegar hafði vinnusvæð-
isskilti lent inni á heimreið og hins
vegar var skiltið sem gaf til kynna
lokaðan veg sem ekki er lokaður í
raun. Það vantaði að sagt væri að
vinnusvæðið byrjaði í raun ekki
þarna, ef meiningin var að forða
fólki frá því að lenda í stoppi.
Sveitarstjórnin fór fram á að skiltið
yrði fært að vinnusvæðinu eða því
breytt þannig að skýrt yrði frá því
að vinnusvæði væri framundan.
„Ég held að það hafi góðfúslega átt
að verða við því, þetta var kannski
einhver ókunnugleiki eða hugs-
unarleysi,“ segir Gunnþórunn.
Skiltið verður
fært eða því breytt
LÖGREGLAN í Borgarnesi hand-
tók í gær tvo menn við venjubundið
eftirlit. Eftir að grunur vaknaði um
fíkniefnabrot var leitað á mönn-
unum og kom í ljós að annar þeirra
hafði meðferðis fjögur grömm af
ætluðu amfetamíni í veski sínu.
Teknir með
amfetamín