Morgunblaðið - 01.12.2006, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Þ
að er staður í helvíti
fyrir konur sem hjálpa
ekki hver annarri.“
Þetta er heiti bókar,
sem ég rakst á fyrir
skömmu, en ummælin munu höfð
eftir Madeleine Albright, fyrstu
konunni sem varð utanrík-
isráðherra Bandaríkjanna. Bókin
er eftir tvær sænskar konur, hinn
þekkta skáldsagnahöfund og
blaðamann Lizu Marklund og
Lottu Snickare, ráðgjafa í stjórn-
un.
Í bókinni rekja Liza og Lotta
hvernig komið er öðruvísi fram við
konur en karla allt frá frum-
bernsku, hvernig kynferðið vinnur
gegn konum frá upphafi og þær
nefna fjölmörg dæmi úr eigin lífi
og annarra. Allar konur ættu að
geta sett sig í spor þeirra, enda er
þetta enginn nýr sannleikur, þótt
bráðnauðsynlegt sé að hafa hann
ávallt í huga.
Þær taka dæmi af ýmsum rann-
sóknum, til dæmis hvernig fólk
kemur fram við kornabörn eftir
ætluðu kyni þeirra. Börnin voru
ýmist klædd í bleika eða ljósbláa
samfestinga, óháð kyni, og svo var
fylgst með viðbrögðum fólks. Og
það féll allt í sömu gryfjuna,
mælti blíðróma gæluorð við bleiku
börnin, reyndi að róa þau og fá
þau til að liggja kyrr, helst sofna.
Bleiku börnin fengu mjúka dúkku
til að halda á í fanginu. Bláu börn-
in voru hins vegar hvött til að
hjala og sprikla, fólk talaði við þau
af ákefð og hárri röddu, tók þau
upp og hampaði þeim. Og rétti
þeim hringlu eða hrossabrest til
að slá í og hrista.
Mér sýnist sem þessi hegðun sé
ekki bundin við viðbrögð fólks við
smábörnum. Fullorðnar konur
eiga helst að vera kyrrar, best að
þær fljóti bara sofandi gegnum líf-
ið, á meðan strákarnir hjala,
sprikla og hafa hátt.
Í formála bókarinnar segja þær
Liza og Lotta: „Það er farið með
konur sem annars flokks verur í
Svíþjóð í dag.
Við höfum verri möguleika en
karlar á nær öllum sviðum.
Sá sem heldur öðru fram lýgur.
Þrátt fyrir gott gengi í kvenna-
baráttunni lendum við alls staðar í
því að þurfa að hlusta á bull um
jafnréttið í þjóðfélagi okkar: Að
konur hafi sömu möguleika og
karlar og það sé bara undir okkur
sjálfum komið hvernig til tekst.
Ungar konur og eldri karlar fá sér
í lagi mikið rými í fjölmiðlum þeg-
ar þau láta í ljós þessa vanþekk-
ingu sína.
Þetta snýst nefnilega um van-
þekkingu. Fólk sem ekki er búið
að ná því að konur eru lægra sett-
ar í þjóðfélaginu en karlar hefur
ekki lesið sér almennilega til. Það
talar án þess að hafa fast land
undir fótum og rannsóknir sýna
annað. Það þarf bara að kynna sér
þær.“
Þótt höfundarnir tveir séu
sænskir og fjalli um sænskt þjóð-
félag, gæti bókin allt eins verið
rituð um íslenskt þjóðfélag.
Lakari staða kvenna en karla
hefur lengi verið mér hugleikin,
en tvennt vakti mig sérstaklega
til umhugsunar um hana nýlega.
Annars vegar var það ráðning í
stöðu rektors Háskólans í Reykja-
vík. Áður en arftaki Guðfinnu S.
Bjarnadóttur var kynntur voru
miklar vangaveltur um hver
hreppti hnossið. Ég heyrði eldri
mann segja eitthvað á þá leið, að
það „þyrfti ekki endilega“ að ráða
konu, því nú væri kona rektor við
Háskóla Íslands. Í orðum hans lá
að þar með hefðu konur fengið
kvótann sinn. Þegar ég benti á að
enn væri staðan nú ekki sú að
konur hefðu með einhverjum
hætti sölsað undir sig allar stöður
sem fengur væri í var hann fljótur
að draga þetta til baka. Því auð-
vitað tók hann rökum, honum var
bara eðlislægt að líta öðruvísi á
málin.
Svo var tilkynnt að Svafa Grön-
feldt hefði fengið stöðuna. „Nú,
önnur kona?“ voru fyrstu við-
brögð margra. Á einni bloggsíð-
unni sá ég mann velta því fyrir
sér, hvort þarna væri að myndast
hefð.
Hefð? Að kona taki við starfi af
konu? Öfugt við gömlu hefðina,
þar sem karl tók ávallt við af
karli? Eru menn kannski farnir að
óttast að þetta valdi einhverjum
usla? Guð láti gott á vita.
Mig grunar reyndar að Svafa
hafi ekki fengið starfið af því að
nú séu uppi einhverjir nýir
straumar í ráðningum. Ég hef
ekki heyrt nokkurn mann halda
því fram að þessi lektor við HÍ til
margra ára og fyrrverandi aðstoð-
arforstjóri Actavis sé ekki vel að
starfinu kominn. Megi henni farn-
ast sem allra best.
„Óheppilega inngripið“ sem
varaformaður Sjálfstæðisflokksins
á að hafa gerst sekur um fyrir
prófkjör flokksins á dögunum
vakti mig líka til umhugsunar.
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
gerðist svo gróf, að mati sumra
karla og áreiðanlega einhverra
kvenna, að minna sérstaklega á
að konur þyrftu að fá braut-
argengi í prófkjörum. Hún mun
vera þeirrar skoðunar að flokk-
urinn þurfi að geta boðið fram
sterka liðsheild, sem endurspegli
ákveðna breidd, bæði út frá lands-
hlutum en ekki síður út frá kynj-
um.
Ja, svei! Getur það mögulega
verið hlutverk varaformanns
stjórnmálaflokks að velta fyrir sér
hvernig sá flokkur setur saman
framboðslista? Sumir myndu nú
ætla það. Ég fæ alla vega ekki
skilið hvernig þetta getur verið
óheppilegt inngrip varaformanns-
ins og konunnar Þorgerðar Katr-
ínar, sem hefur áreiðanlega tekið
eftir því hversu skarðan hlut kon-
ur hafa borið frá borði í próf-
kjörum flokks hennar. Það skiptir
engu máli, þótt reynt sé að fegra
niðurstöður með því að benda á
að konur hafi fengið 5 af 12 sæt-
um, eins og gert var í Reykjavík,
þegar 3 af þessum 5 lendu í þrem-
ur neðstu sætunum. Ber Þorgerði
Katrínu ekki skylda til að benda
flokksmönnum á að velja svo á
lista að þeir endurspegli þjóðfé-
lagið, þjóðfélag karla og kvenna?
Þar að auki veit hún áreið-
anlega, að það er staður í helvíti
fyrir konur sem hjálpa ekki hver
annarri.
Staður
í helvíti …
» Getur það mögulega verið hlutverk varafor-manns stjórnmálaflokks að velta fyrir sér
hvernig sá flokkur setur saman framboðslista?
Sumir myndu nú ætla það.
rsv@mbl.is
VIÐHORF
Ragnhildur Sverrisdóttir
NOKKRAR umræður urðu á Al-
þingi fyrir stuttu um endurbætur á
Akureyrarflugvelli. Vegna sér-
kennilegs málflutnings nokkurra
þingmanna Norðausturkjördæmis
tel ég nauðsynlegt að
gera nokkra grein fyrir
stöðu málsins.
Akureyrarflugvöllur
hefur um áratuga skeið
þjónað Norðlendingum
og öðrum lands-
mönnum sem mik-
ilvægur flugvöllur í
innanlandsflugi ásamt
því að vera einn af
varaflugvöllum í milli-
landaflugi. Er það ekki
óeðlilegt þegar við höf-
um í huga þær rætur
sem íslensk flugsaga á í
Eyjafirði. Flugvöllurinn og búnaður
hans hafa uppfyllt nauðsynlegar ör-
yggiskröfur og aðstaða flugfarþega
og starfsmanna flugrekenda hefur
sífellt farið batnandi.
Á síðari árum hafa verið gerðar til-
raunir til millilandaflugs frá Ak-
ureyri sem hafa fært mönnum mik-
ilvæga reynslu. Skilyrði hafa smám
saman verið að skapast fyrir beinum
flugferðum milli Akureyrar og ein-
stakra borga í Evrópu. Reynslan,
sem fengist hefur, sýnir að rétt er að
taka ákveðnari skref í þessari teng-
ingu Akureyrarflugvallar við útlönd.
Undirbúningur er hafinn
Til að svo megi verða þarf að
leggja í nokkra fjárfestingu af hálfu
samgönguyfirvalda. Ráðast þarf í
umbætur sem snerta ýmis flug-
tæknileg atriði og flugöryggi sem
stuðlað geta að því að flugvöllurinn
nýtist vel sumar sem vetur við erfið
flugskilyrði eins og iðulega verða á
okkar norðlægu slóðum. Undirbún-
ingur þess er hafinn fyrir nokkru og
er rétt að vekja athygli á því að sam-
gönguráðuneytið, Flugmálastjórn
Íslands og forráðamenn Akureyr-
arflugvallar, með Sigurð Her-
mannsson, umdæmisstjóra Flug-
málastjórnar á Akureyri, í broddi
fylkingar, hafa alla tíð lagt sig fram
um að völlurinn væri jafnan búinn í
samræmi við ýtrustu kröfur.
Skipta má umbótum, sem ráðast
þarf í á Akureyrarflugvelli, í tvennt.
Annars vegar eru aðgerðir sem þeg-
ar eru hafnar og unnar verða á
næstu mánuðum. Þegar er byrjað að
þétta net aðflugsljósa vegna aðflugs
að vellinum úr suðri. Um leið er verið
að undirbúa uppsetningu nýs stefnu-
vita á Oddeyri sem
þjónar aðflugi að vell-
inum úr suðri. Gert er
ráð fyrir að verkefninu
ljúki á fyrri hluta næsta
árs og er kostnaður
kringum 50 milljónir
króna. Þá liggur fyrir
að endurnýja þarf mjög
bráðlega aðflugsratsjá
vegna blindaðflugs sem
gæti kostað kringum
250 milljónir króna.
Jafnframt er nú beð-
ið eftir niðurstöðu á
svokölluðu áhættumati
sem erlendir flugsérfræðingar vinna
nú að og von er á í byrjun desember.
Gert er ráð fyrir að með þeim ráð-
stöfunum, sem að framan greinir og
öðrum ákveðnum viðbótarráðstöf-
unum, verði unnt að heimila blind-
aðflug inn á Akureyrarflugvöll við
lægri skýjahæð en nú er. Um leið
verða flugmenn að uppfylla ákveðin
skilyrði Flugmálastjórnar vegna að-
flugs við þessar aðstæður. Er ekki
við öðru að búast en að flugrekendur,
sem stunda reglulegt flug um Ak-
ureyrarflugvöll, muni sjá um að
þjálfun og hæfni sinna manna stand-
ist þær kröfur.
Hins vegar þarf að ráðast í enn
umfangsmeiri aðgerðir á Akureyr-
arflugvelli sem er lenging flugbraut-
arinnar.
Lenging eykur
nýtingarmöguleika
Lengri flugbraut eykur möguleika
á betri nýtingu í millilandaflugi þeg-
ar þotur eru annars vegar. Við brott-
för frá Akureyri til Evrópu er hent-
ugast að þotur geti nýtt alla
burðargetu sína og tekið nægilegt
eldsneyti án þess að þurfa að milli-
lenda. Í dag er þetta að mestu unnt
þegar flugtak er til norðurs út Eyja-
fjörðinn. Þurfi að stefna inn fjörðinn
í flugtaki eru fjöllin ákveðin hindrun
og takmarka burðargetu sumra
millilandaþotna. Verði flugbraut
lengd er unnt að ná meiri flugtaks-
hraða sem eykur leyfilega burð-
argetu flugvélanna. Lausleg kostn-
aðaráætlun um lenginguna hljóðar
uppá um 500 milljónir króna að með-
talinni lengingu á endaörygg-
issvæðum úr 60 metrum í 150 á hvor-
um enda sem er óháð lengingunni.
Þessi framkvæmd er ekki á gildandi
samgönguáætlun sem Alþingi sam-
þykkti.
Lengri flugbraut mun auka
rekstraröryggi allra flugrekenda um
Akureyrarflugvöll til innanlands-
flugs og millilandaflugs. Jafnframt
geta millilandaflugvélar, sem hafa
áfangastað í Keflavík, nýtt Akureyr-
arflugvöll sem varavöll í flugáætl-
unum sínum. Í dag er Egilsstaða-
flugvöllur oftar fyrsti kostur og
síðan Akureyri og flugvellir í Skot-
landi.
Í lokin er líka rétt að nefna að
bæta þarf aðstöðu fyrir farþega, til
dæmis með stækkun flugstöðvar,
vegna aukinnar umferðar milli-
landafarþega. Sömuleiðis þarf að
stækka núverandi flughlað og gera
ráð fyrir betri aðstöðu vegna tækni-
legrar þjónustu við vélarnar. Með
þessu verður framtíð Akureyr-
arflugvallar enn betur tryggð í þágu
íbúa og atvinnulífs, ekki síst ferða-
þjónustu.
Ég tel brýnt að unnið verði að
þessum umbótum á Akureyr-
arflugvelli á sem skemmstum tíma,
en fjárframlög, sem Alþingi ákveður,
ráða að sjálfsögðu framkvæmda-
hraða í þessu stóra verkefni. Það
þekkja þingmenn vel og ekki verður
allt gert á sama tíma. Að lokum vil
ég vekja athygli á því að Akureyr-
arflugvöllur á mikið undir því að inn-
anlandsflugið eflist áfram. Forsenda
þess er að miðstöð innanlandsflugs
verði áfram í Reykjavík.
Akureyrarflugvöllur verði
varanleg tenging við útlönd
Sturla Böðvarsson skrifar um
framtíð Akureyrarflugvallar » Lengri flugbrautmun auka rekstr-
aröryggi allra flugrek-
enda um Akureyr-
arflugvöll til
innanlandsflugs og
millilandaflugs.
Sturla Böðvarsson
Höfundur er samgönguráðherra.
ÉG LAS í Fréttablaðinu að
stjórnvöld eru loksins sammála
landsmönnum í einu máli: Það
voru mistök að styðja innrásina í
Írak. Strax í janúar 2003 voru að
minnsta kosti 78%
landsmanna andvíg
því að Ísland færi á
lista „staðfastra
þjóða“. Þetta var m.a.
niðurstaða Gallup-
könnunar en samt
tóku stjórnvöld þá
ákvörðun að hlusta
ekki á sína eigin þjóð.
Formaður Framsókn-
arflokksins, Jón Sig-
urðsson, segir nú að
stuðningurinn hafi
verið rangur eða mis-
tök, og að ákvarðanir
íslenskra stjórnvalda um málefni
Íraks hafi verið byggðar „á röng-
um upplýsingum“. Alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins, Drífa Hjart-
ardóttir, tók í sama streng þegar
hún sagði að menn hefðu „tekið
ákvörðun út frá þeim stað-
reyndum sem þá lágu fyrir“.
Mín skoðun er sú að hvort upp-
lýsingar voru rangar eða réttar
skiptir ekki höfuðmáli – það var
samt ólýðræðislegt að fara gegn
vilja þjóðarinnar með því að
styðja stríðið. Það er mesta
„staðreyndin“ í málinu, og var
hunsað eins og það skipti ekki
máli.
Þetta mál undir-
strikar hversu brýnt
það er að Ísland
framfylgi sjálfstæðri
utanríkisstefnu. Ís-
land getur alveg
skrifað undir, eða
neitað að skrifa und-
ir, samninga við önn-
ur lönd sem snúast
um viðskipti, um-
hverfismál og líka
varnarmál. Það eina
sem Ísland þarf
virkilega að varast er
að vera haldið fast
inni í „allt eða ekkert“-samn-
ingum þar sem önnur ríkisstjórn,
hvort sem það eru Bandaríkin
eða ESB, ræður för.
Önnur lexía úr Íraksmálinu er
að varnarframtíð Íslands þarf að
vera í höndum þjóðarinnar sjálfr-
ar. Það er þjóðin sjálf sem ræður
hvaðan varnarþjónusta kemur,
hvernig hún er uppbyggð og
hvort hún á yfirleitt að vera til
staðar frá öðrum ríkjum. Það get-
ur verið að friðsöm þjóð eins og
Íslendingar ákveði nú að við þurf-
um ekki bein tengsl við erlenda
herþjónustu. En það er brýnt að
þjóðin, og ekki leynihópur innan
ríkisstjórnar, taki þessa ákvörð-
un.
Að lokum er mikilvægt að
muna að friðsöm og hlutlaus þjóð
er miklu öruggari en styrjald-
aglöð lönd, og Ísland er ein frið-
samlegasta þjóð heims. Sjálfstæð
utanríkisstefna, sem er í höndum
íslensku þjóðarinnar, mun gera
okkur miklu öruggari en hvaða
varnarsamningur sem er.
Tímabær sjálfstæð
utanríkisstefna
Paul F. Nikolov fjallar um utan-
ríkismál og stuðning íslenskra
stjórnvalda við Íraksstríðið
»… friðsöm og hlut-laus þjóð er miklu
öruggari en styrjald-
aglöð lönd, og Ísland er
ein friðsamlegasta þjóð
heims.
Paul F. Nikolov
Höfundur er frambjóðandi
í forvali VG.