Lesbók Morgunblaðsins - 07.07.2007, Blaðsíða 2

2 LAUGARDAGUR 7. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Þeir sem
þekkja
konur
UPPHRÓPUN
Eftir Kristján B. Jónasson
kbjonasson@gmail.com
Þ
orskurinn hefur greinilega of-
næmi fyrir samsteypustjórnum
krata og sjalla. Vart var Viðeyj-
arstjórnin sest í sína stóla 1991
er þorskurinn flúði undan rann-
sóknarskipum Hafrannsókna-
stofnunar, faldi sig í gjótum og álum og beið á
meðan óvinurinn slæddi djúpin, svo enn ein
„svört skýrslan“ leit dagsins ljós með tillögum
um „stórfellda skerðingu aflaheimilda“. Á þeim
tíma átti að skrúfa þorskkvótann niður í
190.000 tonn fyrir árið ’92/’93 og svo enn neðar
árið eftir, alveg niður í 175.000 tonn, erlendir
sérfræðingar vildu sjá 150.000 tonn. Þessar til-
lögur voru uppistaðan í pólitískum gúrkuslag
sumarsins 1992. Núverandi ritstjóri Frétta-
blaðsins, Þorsteinn Pálsson, barðist eins og
ljón til að fá því framgengt að allir hags-
munaaðilar fiskveiðiflotans yrðu hunsaðir og
loksins látið á það reyna að hlusta á Hafró og
ekkert múður. Davíð Oddsson, nú seðlabanka-
stjóri, Friðrik Sophusson, nú forstjóri Lands-
virkjunar, og Jón Baldvin Hannibalsson, nú frí-
þenkjari, voru hins vegar á andstæðri skoðun
og rifust við Þorstein bæði opinberlega og inn-
an stjórnar. Davíð og Friðrik sögðu að það
yrðu engar „sértækar aðgerðir“ til að hjálpa
þeim sem ættu um sárt að binda vegna kvóta-
skerðingar, ríkissjóður hefði ekki borð fyrir
báru. Jón Baldvin sagði, líkt og talsmenn
Frjálslynda flokksins nú, að engin vísindaleg
rök styddu að vöxtur í framtíðinni yrði vegna
skerðingar í nútíðinni, sambandið þarna á milli
væri ósannað.
Hinn fælni þorskur hafði um þessar mundir
ýmis ráð til að hræða útvegsbændur við Norð-
ur-Atlantshaf. Hann gufaði til dæmis algerlega
upp á Miklabanka svo Kanadamenn lokuðu
sjoppunni og hafa ekki opnað hana síðan nema
rétt á stórhátíðum. Því var haldið fram um
þetta leyti að þorskveiðistofn Færeyinga væri
hruninn, meira að segja skitin 100.000 tonn
þóttu of mikið þar. Hvergi var þorsk að sjá
nema náttúrlega í hinni merkilegu Smugu.
Guðbergur Bergsson ritaði á þessum tíma að
þar ætti sér stað „útrás“ (og hann notaði þetta
hugtak í fullnægingarlegum skilningi en ekki
efnahagshernaðarlegum) íslenska sjómanns-
ins. Ráðagóðir skipverjar skiptu á viskíflöskum
og sjókortum við rússneska sjómenn sem um
þetta leyti fjölmenntu hér í hafnir á ryðkláfum
sínum og keyptu gamlar Lödur í gríð og erg.
Síðan héldu menn af stað norður í myrkvað
ballarhaf kvótalausir með öllu og lágu úti eins
og víkingar mánuðum saman í djöfulganginum
og ránortu sem mest þeir máttu í fullkomnu
ósætti við alþjóðasamfélagið. Íslendingar fóru í
alvöru samkeppni um yfirráðin yfir Norður-
Íshafi við Norðmenn og Rússa, samkeppni sem
þeir standa í enn í dag og virðist opinber utan-
ríkisstefna okkar ef marka má yfirlýsingar ISG
í kjölfar Noregsheimsóknar nýverið. Við þurft-
um hráefni fyrir sjávarútveginn og tókum þann
kostinn líkt og aðrar þjóðir sem þarfnast auð-
linda að taka slaginn við aðrar auðlindaþjóðir.
Á meðan þorskurinn faldi sig á Miklabanka
og duldist Færeyingum náði Hafró því í gegn
að minnka þorskveiðikvótann enn fiskveiðiárið
’93/’94. Í öllu fárinu nú yfir lækkun kvótans nið-
ur í 130.000 tonn gleymist að í þrjú ár samfleytt
um miðjan tíunda áratuginn voru aflaheimildir
þorsks ekki nema 155.000 tonn. Þetta var jafn-
framt erfiður tími. Lausafé var mjög af skorn-
um skammti í samfélaginu sem leiddi til þess
að margur athafnasamur maðurinn missti allt
sitt og atvinnuskorturinn var tilfinnanlegur, ég
man eftir að hafa í ársbyrjun 1993 sótt um eitt
aumt lagerstarf hjá ávaxtaheildsölu ásamt 400
öðrum. Í fjölmiðlum var atvinnuleysið fram-
reiknað, ef 4000 manns fóru árlega út á at-
vinnumarkaðinn og ef 4000 manns til viðbótar
vantaði starf, þá vantaði 8000 störf árlega og
engin ný störf voru í augnsýn. Þetta leit ekki
vel út.
Vestfirðingar heimtuðu að sleppa við kvóta-
skerðingu því þeir væru sérstakir um leið og
þeir kröfðust þess á fá frjálsar hendur við
fjöldaslátrun á hvölum, þeim ógurlegu ófreskj-
um sem sífellt sitja á því lúabragði að borða líf-
verur hafsins. Þeir mótmæltu því líka að það
vantaði fisk á miðin, það væri allt vaðandi í
þorski – „maður skilur bara ekki hvað þessir
háu herrar suður í henni Reykjavík eru að
hugsa“. Helst ætti að veiða 280.000 tonn, ef
ekki 300.000. Svo var talað um „sértækar að-
gerðir“. „Hrun blasir við á Vestfjörðum“ – var
ein fyrirsögn þessa tíma. „Stóráfall fyrir
byggðarlögin við sjávarsíðuna“ – þannig hljóð-
ar önnur. Það mætti birta allar fréttir sumars-
ins 1992 óbreyttar núna nema hvað skipta
þyrfti út nöfnum ritstjóra Fréttablaðsins,
seðlabankastjóra, forstjóra Landsvirkjunar og
fríþenkjarans fyrir nýtt og ferskt fólk.
En lærðum við eitthvað af þessu? Jú, við
lærðum að sjávarútvegurinn er ótraustur, óá-
reiðanlegur og hverfull atvinnuvegur. Verið
getur að hann gufi upp einn daginn og beri
aldrei aftur sitt barr. Það varð viðhorfsbreyt-
ing í íslensku þjóðfélagi. Við áttuðum okkur á
að ef þetta samfélag á að verða eitthvað á
næstu öldum verðum við að kveðja sjávar-
útveginn og horfa annað.
Fiskisagan „En lærðum við eitthvað af þessu?“ spyr greinarhöfundur. „Jú, við lærðum að sjávarútvegurinn er ótraustur, óáreiðanlegur og
hverfull atvinnuvegur. Verið getur að hann gufi upp einn daginn og beri aldrei aftur sitt barr. “
Þorskur
»Ráðagóðir skipverjar
skiptu á viskíflöskum og
sjókortum við rússneska sjó-
menn sem um þetta leyti fjöl-
menntu hér í hafnir á ryð-
kláfum sínum og keyptu
gamlar Lödur í gríð og erg.
Síðan héldu menn af stað
norður í myrkvað ballarhaf
kvótalausir með öllu og lágu
úti eins og víkingar mánuðum
saman í djöfulganginum og
ránortu sem mest þeir máttu í
fullkomnu ósætti við
alþjóðasamfélagið.
FJÖLMIÐLAR
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins
Eftir Önnu Björk Einarsdóttur
abe3@hi.is
!
Hermann Stefánsson gagn-
rýndi fyrir stuttu Nýhil hópinn
sem hefur víst aldrei litið á sig
sem hóp heldur safn ólíkra ein-
staklinga. Engu að síður hafa
birst skrif í nafni hópsins og
sumir Nýhilir hafa gefið út yfir-
lýsingar um fyrirbærið svo ef
til vill er ekki úr vegi að fjalla um Nýhil
sem hóp. Sjálfur tilheyrir Hermann ekki
hópum eða kynslóðum einfaldlega vegna
þess að hann trúir ekki á tilvist þeirra
en út frá skrifum hans hefur sprottið rit-
deila sem er jafnillskiljanleg og hún er
tilgangslaus.
Hermann, bókmenntafræðingur og
skáld, gegnir nokkuð sérstakri stöðu í
íslensku menningarlífi. Hann er einn af
fastapennum Lesbókarinnar auk þess að
vera sjálfkrýndur aðalbloggari landsins
og nokkurs konar bloggpabbi, hann
trónir efst í virðingarstiganum, allir
linka á hann en hann linkar ekki á neinn.
Ef HS kommentar á bloggið þitt, þá get-
ur þú verið viss um að aðrir eðalblogg-
arar lesi það. Ef Hermann skrifar um
þig, hvort sem það er neikvætt eða já-
kvætt, þá þýðir það einfaldlega að verk
þín og nafn eru rædd. Og eins og við vit-
um öll er það víst það sem skiptir mestu
máli í dag, að vera í umræðunni.
Því er ekki að undra að kona ein hafi
glaðst yfir bloggfærslu sem Hermann
birti fyrir stuttu þar sem hann hrósaði
kyni hennar og sagði að stelpur væru
einfaldlega skemmtilegri, beittari og
graðari í skrifum sínum en strákar.
Hann tók dæmi af nokkrum mjög ólíkum
höfundum og setti saman í hópinn grað-
ar stelpur, þar á meðal var ég sjálf. Þótt
Hermann hafi fjarlægt færsluna af
blogginu sínu er enn hægt er að nálgast
hana á bloggsíðu konunnar og þar má
einnig finna aukaefni frá sjálfum Her-
manni í kommentakerfinu (www.thor-
dis.blogspot.com/).
Í Stefnuljósum eftir Hermann Stef-
ánsson er kafli sem fjallar um viðtal við
aðalsögupersónuna, skáldið Guðjón, þar
sem hann segir: „Ég þekki konur“. Hel-
ena, kona Guðjóns áttar sig á heims-
kunni sem felst í yfirlýsingunni og spyr
hvort hann „sé frá sér“. Guðjón sér ekk-
ert athugavert við það að þekkja konur
og eðli þeirra og líkir þeim að lokum við
kýr því auðvitað sé hægt að þekkja,
ræða og skoða konur eins og hægt sé að
þekkja, ræða og skoða kýr eða þresti ef
út í það er farið. Af hverju ættu menn
ekki að tala um kvenþekkjara eins og
mannþekkjara?
Og nú hefur Hermann sjálfur stigið
fram og segist þekkja konur. Stelpur er
víst betri en strákar í Nýhil, stelpurnar
eru að gera það gott, Nýhilir eru búnir
að vera. Stelpur eru til og í þann flokk
má setja alls kyns persónur, flokka, skil-
greina og eyrnamerkja. En kynslóðir
eru ekki til, Hermann trúir ekki á slíkt.
Hermann tilheyrir ekki kynslóð, hann er
ekki einn af leðurbuxnabókmennta-
fræðiskáldaklíkunni, Bjartsklíkunni eða
svartklædduklíkunni. Kynslóðir eru bull,
uppspuni, það segir einn ákveðinn Spán-
verji, sem Hermann vitnar til en hefur
ekki fyrir að útskýra hvað hafi lagt til
málanna. Og já, það er alveg satt. Kyn-
slóðir eru ekki til, þær eru tilbúningur
og það er óheyrilega vont að vera settur
í eina slíka, dreginn í dilka og eyrna-
merktur. En kyn er ekki heldur til, það
er uppspuni og það er lygi og það sagði
frægur Frakki, miklu frægari en Spán-
verjinn og ég tek ekki mark á neinum
sem þykist þekkja konur en hefur ekki
lesið Frakkann fræga. Hermann, þú
skalt ekki þykjast þekkja konur því kon-
an er ekki til.