Morgunblaðið - 29.04.2007, Blaðsíða 1

STOFNAÐ 1913 115. TBL. 95. ÁRG. SUNNUDAGUR 29. APRÍL 2007 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS mbl.is
SUNNUDAGUR
SKUGGAR
Í S-AFRÍKU
LÖGFRÆÐINGUR
Á HÁLUM ÍS
LÍFSHLAUP >> 28
FYRST
MANHATTAN
GUNNAR BJARNI –
SÚRT OG SÆTT
RÚSSÍBANAFERÐ >> 85
GALDRAR
OG HASAR
SUMARMYNDIR
KYNNTAR
LOKS SIMPSON >> 36
BÓNDI á örreytiskotinu Búðar-
árbakka á Hrunamannaafrétti fær
ævisögu sína skrifaða rúmum þrem-
ur öldum eftir sinn tíma. Þó eru
engar skrifaðar heimildir til um ein-
setumanninn, sem hét Þorkell, utan
ein setning í Jarðabók Árna Magn-
ússonar og Páls Vídalín frá 1703.
Þar er þess getið að hann hafi búið á
þessum stað um miðja sautjándu
öld.
Ævisagan er byggð á rannsókn í
fornleifafræði sem er doktorsverk-
efni Kristjáns Mímissonar og var
rannsóknin kynnt á ráðstefnu um
fornleifafræði sem fram fór í Þjóð-
minjasafni Íslands í gær.
„Það eru til litlar sem engar rit-
heimildir um karlinn aðrar en þess-
ar línur í Jarðabókinni,“ segir Krist-
ján. „En hann hefur skilið eftir sig
mikið af fornminjum, bæði þetta
bæjarstæði og einnig Búðarártungu
rétt hinumegin við Búðará. Mark-
miðið hjá mér er að rannsaka þess-
ar efnisminjar, alla þá gripi sem við
finnum, ásamt bæjarhúsunum og
staðsetningu þeirra í landslaginu, til
þess að skrifa einhverskonar brot af
ævisögu þessa manns. Þetta er það
sem kallað hefur verið á íslensku
einsöguleg rannsóknarnálgun.“
Hann segir að sagnfræðingar hafi
gert mikið af því að rýna í ævi
manna út frá bréfum og dagbókum.
„Nú er ég að breyta til og rýna í þær
efnisminjar sem fólk hefur skilið
eftir.“
– Og hvernig náungi var þetta?
„Við erum enn að vinna að þessu,
en hann bjó þarna og hefur sjálfsagt
stundað lítinn landbúnað, enda ekki
beint svæði til þess. En hann hefur
kannski verið með eina kusu og
tvær til þrjár rollur. Hann var stein-
smiður og hefur búið til stein- eða
fiskisleggjur, sem mynda lang-
stærstan hluta af þeim gripum sem
við finnum á þessum stað. Sjálfsagt
hefur hann verslað með þessar
steinsleggjur við sveitunga sína og
aflað sér þannig viðurværis.“ | 4
Ævisaga kotbónda í efnisminjum
Kristján Mímisson rannsakar fornminjar frá 17. öld í Hrunamannahreppi
BETUR fór en á horfðist þegar
tengivagn olíubifreiðar valt á Öxna-
dalsheiði í gærmorgun. Engan sak-
aði og svo virðist sem olíumengun
hafi ekki orðið mikil.
Nokkur þúsund lítrar voru í vagn-
inum. Tilkynning barst um óhappið
laust fyrir klukkan níu, slökkvilið og
lögregla á Akureyri brugðust skjótt
við, voru komin á staðinn innan við
hálftíma síðar og fljótlega var byrjað
að dæla upp þeirri olíu sem lekið
hafði. Eitthvað lak í vegarkantinn en
lítið sem ekkert virðist hafa farið í
jarðveg. Mengun virðist því í algjöru
lágmarki.
Ekki er vitað hvers vegna óhappið
varð en ljóst að tengivagninn hefur
rásað mikið, rúmlega 400 metra, áð-
ur en hann valt á hliðina. Vagninn lá
þvert yfir veginn og var heiðin lokuð
umferð í nokkrar klukkustundir.
Skömmu fyrir klukkan eitt var búið
að tæma tanka tengivagnsins; um
6000 lítrum var dælt í bíl frá Skelj-
ungi sem kom á staðinn. Tengivagn-
inn var síðan hífður upp á vörubíls-
pall og þjóðvegurinn opnaður á ný.
Nokkur þúsund olíulítrum
dælt úr tengivagni sem valt
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Slys Tengivagn með olíu frá Skeljungi valt á Öxnadalsheiði. Lá hann þvert á veginum og lokaði honum.
Eftir Skapta Hallgrímsson
skapti@mbl.is
Eftir Orra Pál Ormarsson
orri@mbl.is
RÉTTINDASTOFA Eddu útgáfu hefur, frá því
hún var sett á fót árið 2000, gengið frá samn-
ingum fyrir íslenska höfunda forlagsins um út-
gáfu á skáldverkum þeirra erlendis fyrir upp-
hæð sem nemur hundruðum milljóna króna. Um
er að ræða um 700 samninga, í rúmlega 40 lönd-
um – og sex heimsálfum, fyrir hátt á fjórða tug
höfunda. Á síðustu 12 mánuðum gekk Réttinda-
stofa Eddu frá liðlega 90 samningum fyrir á
þriðja tug höfunda vegna sölu á um 40 titlum.
Íslenska útrásin fer því fram á fleiri vígstöðv-
um en fjármálamarkaði en samningum um út-
gáfu íslenskra bóka erlendis hefur líka fjölgað
verulega hjá öðru helsta forlagi landsins, JPV.
Opinber stuðningur í mýflugumynd
Útgefendur eru ekki í vafa um að þarna liggi
mikil sóknarfæri. Árni Einarsson, forstjóri
Eddu, segir að Réttindastofan sé orðin ein af
meginstoðum Eddu. „Á undanförnum sex til sjö
árum hefur farið fram alveg ótrúlegur útflutn-
ingur á íslenskri bókmenningu,“ segir Árni.
Árni og Sigurður Svavarsson, útgáfustjóri
Eddu, segja þetta hafa gerst þrátt fyrir en ekki
vegna stuðnings hins opinbera. „Sá stuðningur
hefur verið í mýflugumynd. Útgefendur hafa
sjálfir borið hitann og þungann af þessum út-
flutningi,“ segir Sigurður og Árni bætir við að
eitt til tvö stöðugildi hjá Eddu hafi á fáum árum
skilað margföldum árangri Bókmenntakynning-
arsjóðs. „Því miður er sá ágæti sjóður svo lítill
að helmingur fjárins sem hann hefur til ráðstöf-
unar hefur farið í að reka sjóðinn sjálfan.“
Í úttekt á bókaútgáfu á Íslandi í Morgunblað-
inu í dag kemur fram að þrátt fyrir velgengni er-
lendis eigi útgáfa heldur á brattann að sækja.
Lítið má út af bera til að skipið fari á hliðina, eins
og Jóhann Páll Valdimarsson, útgáfustjóri JPV,
orðar það. Útgefendur eru á einu máli um að hér
verði enginn ríkur af útgáfu enda hvetji fyrst og
fremst ástríðan til góðra verka. | 10
700 erlendir útgáfusamningar
 Réttindastofa Eddu hefur samið um útgáfu fyrir á fjórða tug höfunda í 40 löndum  Erlendum samn-
ingum fjölgar verulega hjá JPV  Þrátt fyrir velgengni á brattann að sækja í íslenskri bókaútgáfu
ABDULLAH Gul er tilvonandi for-
sætisráðherra Tyrklands, en mörg-
um þykir á skjön við veraldlegt
stjórnskipulag landsins að kona
hans, Hayunrisa, beri höfuðklút.
Upplausn
út af höfuðklúti
YAO Ming er eini Kínverjinn á mála
í bandarískum körfubolta. Hæð hans
er engin tilviljun. Kommúnistaflokk-
urinn leiddi saman foreldra hans,
tvo hávaxna körfuboltamenn.
Frami og erfðir
Yaos Mings
HLUTHÖFUM The New York Tim-
es er skipt í tvo flokka. Ochs-Sulz-
berger-fjölskyldan ræður í krafti
reglna um vægi hlutabréfa og í vik-
unni hratt hún tilraun til að fá væg-
inu breytt.
Eigendur New
York Times deila
VIKUSPEGILL