Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1960, Blaðsíða 7

Evrópu og fjarlægari austur-
lönd. Og þegar hann árið 1916
yfirgaf leiðangur minn, var
hann einnig viðurkenndur og
virtur fyrir störf sem náttúru-
fræðingur, landfræðingur og
veðurfræðingur, og hafði um
langt tímabil starfað sem að-
stoðar leiðangursstjóri minn.
Fyrri heimsstyrjöldin var í
algleymingi, og honum fannst,
að ættjörð hans ætti tilkall til
starfskrafta hans. Sæmdur heið-
urstitli sem kafteinn, tók hann
sem yfir-ljósmyndari þátt í öll-
um þeim orustum, þar sem
Ástralíumenn komu við sögu á
vesturvígstöðvunum, og særðist
níu sinnum.
Eftir styrjöldina var víðast-
hvar í veröldinni hægt að rekast
á Wilkins. Árið 1929 giftist hann
hinni fögru leikkonu Suzanne
Bennet, og notaði þá sínar tak-
mörkuðu frístundir til þess að
dvelja í íbúð þeirra í New York
eða sveitasetri þeirra í Penn-
sylvaníu. En ef hann hafði
dvalist lengur en fjórar vikur í
kyrrð heimilislífsins, fannst hon-
um ávallt eins og hann væri að
verða jarðgróinn.
Sem aðstoðarforingi brezka
íshafsleiðangursins 1920—’21,
sýndi Wilkins ágæti sitt sem
landmælingamaður. I starfinu
við að mæla upp ísi þaktar land-
ræmur, sem ekki höfðu áður ver-
ið kortlagðar, var Wilkins oft
dögum saman úti fyrir strönd-
inni í opnum hvalbáti. Næstu
tvö árin tók hann þátt sem dýra-
fræðingur í síðasta leiðangri
Shackletons til suðurskautsins.
Hin líffræðilegu afrek hans
höfðu vakið aðdáun stjórnarmeð-
lima British Museum. Og hon-
um var falin yfirstjórn á leið-
angri til Ástralíu og nærliggj-
andi eyja. Takmarkið var að ná
nokkrum eintökum af fuglum og
öðrum dýrategundum, er virtust
í yfirvofandi hættu að verða út-
dauðar. Hann lagði af stað árið
1923, og ég hitti hann árið eftir,
er ég var á fyrirlestrarferð í
Sidney. Hann hafði flogið veg-
arspotta upp á 1500 km. til þess
VlKINGUR
að heilsa upp á mig, því hann
reiknaði með. að ég sem ókunn-
ugur í heimalandi hans gæti
þurft á smávegis fyrirgreiðslu
að halda“. Svipuð uppátæki
gerði hann oft fyrir vini sína,
og hann gerði það ávallt á þann
hátt eins og það væri það sjálf-
sagðasta í veröldinni.
Orð verða litlaus og ófullnægj-
andi, er maður reynir að túlka
þá einstöku hjartahlýju, sem
var sérkenni Wilkins. Það
hvíldi yfir honum eitthvert seið-
andi aðdráttarafl, og hann var
sérstaklega næmur á vandkvæði
og hugsanir annarra. •
Wilkins notaði hálft ár fram-
yfir tvö. er ákveðin höfðu verið
í þennan leiðangur. Það var
honum ekki nóg, að uppfylla að-
eins hið samningsbundna verk-
efni; meðal þeirra rúmlega 5000
afbrigða, er hann flutti með sér
heim, auk hinna umbeðnu dýra-
tegunda, varð aragrúi af lítt og
óþekktum plöntutegundum og
jarðfræðilegum fyrirbærum, og
margt af því algerlega einstakt
og ómetanlegt að verðmæti.
Heildarkostnaður ferðarinnar
fór aðeins 10 sterlingspundum
fram yfir þá upphæð, sem hann
upprunalega hafði óskað eftir.
Aðeins stuttu eftir, að
Ástralíu leiðangrinum var lokið,
skrifaði hann mér frá London.
Á sinn venjulega látlausa hátt
skýrði hann frá því, að honum
hefði verið fengin til umráða
flugvél með snjóskíði, svo að
hann gæti komi í veruleika þeirri
gömlu hugmynd sinni, að gera
tilraun til þess að lenda flugvél
á ísbreiðunum í norðurpóls haf-
inu. Þó að hann væri sjálfur
reyndur flugstjóri, vildi hann
einbeita sér að siglingafræðilegu
hlið málsins, og spurðist fyrir
um hvort ég gæti bent sér á ör-
uggan flugstjóra. Ég hafði sam-
band við Carl Ben Eielson og
réði hann til ferðarinnar fyrir
hönd Wilkins.
Tilraunin heppnaðist dásam-
lega að áliti Wilkins. Þrátt fyrir
vélarbilun fimm tímum eftir að
þeir lögðu af stað frá Point
Barrow í Alaska, lentu þeir
flugvélinni á ísnum eins og ráð-
gert hafði verið. En á heimleið-
inni varð vélin benzínlaus, rétt
um sama leyti og þeir flugu inn
í óveðursbelti. Eielsen varð að
freista þess að lenda, þrátt fyrir
náttmyrkur og fjúkandi stór-
viðri, en lendingin heppnaðist.
1 þrjár vikur fréttist ekkert
um þá. En dag nokkum komu
þeir staulandi að kofadyrum hjá
skinnaveiðimanni, sem varð
þrumulostinn yfir að fá þessar
mannverur utanúr auðninni á
fjarlægum slóðum. Þeir voru
nær dauða en lífi af hungri og
þreytu, en Wilkins skýrði frá
ferðalagi þeirra eins og ævin-
týri, en ekki lífshættulegri
reynzluför. Hann heimsótti mig
stuttu síðar, og hin dökku augu
hans ljómuðu af ánægju, meðan
hann skýrði frá þeirri reynslu,
er honum hefði áskotnast, um
það hvernig hugsanlegt væri að
lifa það, ef menn yrðu að nauð-
lenda í ísauðnum norðurhafsins.
Einn daginn, þegar hann hafði
dottið niður um þunnan ís í 23
gráðu frosti, hefði hann reynt á
sjálfum sér hina ævagömlu að-
47