Náttúrufræðingurinn - 1989, Qupperneq 34

Útrýmingu einnar plöntutegundar
gæti t.d. fylgt útrýming dýra sem sér-
hæfð eru á þessari tegund og éta blöð
hennar, aldin, fræ, frjókorn eða blóm-
sykur. Flest bendir einnig til þess að
regnskógar séu mjög lengi að ná sér
eftir röskun. Þar sem rudd hafa verið
stór svæði og öllum gróðri eytt, virðist
stundum alls engin endurnýjun verða;
svæðið viðhelst sem gróðurvana eyði-
mörk. Annars staðar líður mjög lang-
ur tími þar til skógur, jafngildur frum-
skóginum, hefur vaxið upp aftur.
Skógurinn í kringum musterið Ang-
kor Vat í Kambódíu var ruddur fyrir
um 600 árum og er enn frábrugðinn
frumskóginum í næsta nágrenni. Því er
hugsanlegt að þessi flóknustu og marg-
þættustu vistkerfi jarðar séu bundin við
hitabeltið því aðeins þar hefur um-
hverfið, einkum er loftslag varðar, ver-
ið nógu stöðugt til að leyfa áframhald-
andi tilvist þeirra (Myers 1986).
EYÐING REGNSKÓGA
Eins og áður var getið, er Amason-
skógurinn langstærstur núverandi
regnskóga og þekur hann nú um 4
milljónir km2. Næst stærstir eru skóg-
ar Suðaustur-Asíu (Indónesíu og
Malasíu), um 2,5 milljónir km2. Regn-
skógar Afríku þekja um 1,8 milljónir
km2 (Pringle 1969 í Whitmore 1984).
Líklega er búið að eyða um helm-
ingi þeirra regnskóga sem til voru
1830 (Sommer 1976 í Myers 1980,
Ayensu o.fl. 1984), þannig að nú eru
eftir ósnortnar um 8,5 milljónir km2 af
16 milljónum km2 (Myers 1986). Mest
hefur eyðingin orðið í Asíu. Talið er
að nú sé aðeins eftir um þriðjungur af
skógum Indlands, Burma og Sri
Lanka en um 60% af upprunalegum
skógum Suðaustur-Asíu. Afríka mun
enn halda nálægt helmingi af sínum
skógum og Suður-Ameríka nálægt
tveimur þriðju (Ayensu o.fl. 1984).
Eyðingin er, og mun líklega halda
áfram að vera, hröðust í Suðaustur-
Asíu og ef svo fer fram sem horfir,
verða regnskógar þar nærri horfnir
um næstu aldamót, eftir aðeins tíu ár
(sjá t.d. Whitmore 1980, World Con-
servation Strategy 1980, Ng 1983, Dia-
mond & May 1985).
Ástæður fyrir óðfluga eyðingu regn-
skóga eru margar og ólíkar eftir svæð-
um og heimsálfum. Sums staðar í hin-
um þéttbýlu löndum Asíu vantar
hreinlega land; sívaxandi mannmergð
þarf meira pláss og meiri mat. Sem
dæmi má taka Jövu sem er eitt þétt-
býlasta land heims. Þar lifa um 100
milljónir manna á 134.000 km2 lands
(Davis o.fl.1986). Næstum allur lág-
lendisregnskógur Jövu hefur verið
ruddur og tekinn til ræktunar. Nú er
verið að flytja fólk þaðan á nærliggj-
andi eyjar, sérstaklega Borneó (Kal-
imantan) í stórum stíl og ryðja þar gíf-
urleg landflæmi til jarðræktar. Þar
sem því varð við komið brenndu
menn skóginn en eftir óvenju þurrt
tímabil árið 1983 fór eldurinn úr bönd-
unum og afleiðingin varð einn hrika-
legasti skógarbruni sem sögur fara af.
Eldurinn geisaði líklega í næstum eitt
ár og mönnum súrnaði í augum alla
leið vestur til Malasíu. Alls brunnu
um 30.000 km2 lands (Davis o.fl.
1986), eða sem samsvarar næstum
þriðjungi flatarmáls íslands.
Skógarnir í Suðaustur-Asíu hafa
verið nýttir til landbúnaðar um langan
aldur (Myers 1980). Fólk hafði hins
vegar ekki fasta búsetu, heldur flakk-
aði um; gerði lítil rjóður með því að
brenna skóginn og ræktaði þar sína
lífsbjörg í tvö til þrjú ár meðan upp-
skera var viðunandi. Þá flutti það sig
um set og ræktaði nýjan blett. í þess-
um Iöndum er fólksfjölgun gífurlega
ör og flökkubændur eru nú taldir vera
allt að 140 milljónir á um 4 milljónum
28