Samvinnan - 01.05.1955, Blaðsíða 12

Arið 1910 voru 7-1 sveilabœir af hverjum 100 það, sem kalla má torfbcei, en árið 1950 voru aðeins 12 bœir af hverjum 100 iir torfi.
Árið 1950 er minnst af torfbæjum í
Gullbringu-og Kjósarsýsla 1,5%
Norður-ísafjarðarsýslu 4,6%
Árnessýslu 5,3%
Austur-Skaftafellssýslu 5,5%
Austur-Skaftafellssýslu 5,5%.
En það ár eru flestir torfbæir eftir í
Austur-Húnavatnssýslu 31,8%
Vestur-Húnavatnssýslu 28,5%
Skagafjarðarsýslu 23,8%
Dalasýslu 22,0%.
Þegar byggingarástandið er athug-
að í einstökum byggðarlögum, þá
kernur glöggt í ljós, að þau héruð þar
sem úrfellaminnst er, hafa verið í öft-
ustu röð með að útrýma torfbæjunum.
Þar hafa þeir staðið betur og húslek-
inn ekki orðið eins óbærilegur. — Þeg-
ar gripahúsabyggingar eru athugað-
ar, kemur það sama í ljós.
En hvernig er það með aukin þæg-
indi á sveitabýlum? Ef þær hliðar eru
athugaðar, kemur í ljós, ekki minni
framþróun, heldur en í ræktun og
húsabyggingum, enda brýn þörf, þar
sem ekkert ár hefur liðið á síðustu 50
árum, svo að erfiðleikar með húshjálp
hafi ekki aukizt.
Gerð hefur verið athugun á þróun-
inni frá 1930—1950 og skal hér vikið
að þremur mikilsverðum þáttum í
þægindum sveitaheimilanna.
Árið 1930 var miðstöðvarupphitun
aðeins á 8,7% af sveitabæjum, en árið
1950 var hún komin á 77,2% af öllum
sveitabýlum.
Hæstar á blaði voru þessar sýslur:
Gullbringu- og Kjósarsýsla 94,9%
Árnessýsla 90,1%
Norður-Þingeyjarsýsla 88,2%
Borgarfjarðarsýsla 87,0%
Skemmst á veg komnar voru:
Austur-Skaftafellssýsla 38,1%
Vestur-Skaftafellssýsla 44,8%
Suður-Múlasýsla 55,7%
Norður-Múlasýsla 58,5%
Gagnvart Skaftafellssýslum, einkum
Vestur-sýslunni, má vitanlega taka
það til greina, að í engri sýslu munu
vera eins margar heimilisrafstöðvar
notaðar til upphitunar, og þar.
Um aldamótin voru fá íbúðarhús á
landi voru, sem höfðu vatn leitt inn
í íbúðarhúsið.
Árið 1930 var vatnsleiðsla komin á
33% af sveitabæjum, en árið 1950 var
vatn leitt inn á 80,9% af sveitabýlum.
Með vatnsleiðslur voru þessar sýsl-
ur í fyrstu röð:
Borgarfjarðarsýsla 92,1%
Suður-Þingeyjarsýsla 90,2%
Strandasýsla 88,3%
Suður-Múlasýsla 87,2%
Verst á vegi staddar voru:
Snæf.- og Hnappadalssýsla 65,3%
Gullbringu- og Kjósarsýsla 73,6%
Barðastrandarsýsla 73,8%
Rangárvallasýsla 74,5%
Má af þessu sjá, að engar fram-
kvæmdir voru hlutfallslega jafnari
um allar byggðir landsins en vatns-
leiðsla í íbúðarhús.
Þá skal að síðustu nokkuð vikið að
byggingu útihúsa í sveitum landsins.
— Eins og eldri kynslóðinni er kunn-
ugt, þá má segja, að við síðustu alda-
mót væri ekkert útihús í sveitum til,
úr varanlegu efni.
En eftir því sem næst verður kom-
ist, eru nú til útihús úr varanlegu
efni yfir 25000 nautgripi 330000 fjár,
18 þús. hross og heyhlöður yfir 2 milj-
ónir hestburða, þar af votheyshlöður
yfir 300 þús. hestburði. Gripahús úr
varanlegu efni eru því yfir Vi þess bú-
fénaðar er landsmenn eiga nú. Hvað
til er af verkfærageymslum, áburðar-
húsum og þvaggryfjum, hefi ég eigi
séð neinar ábyggilegar skýrslur yfir,
en eftir því sem næst verður komist,
hefur þróunin í byggingu áburðar-
gej'msla verið hliðstæð byggingu ann-
arra útihúsa.
Eins og sjá má á þessu erum við
skemmra komnir í byggingu útihúsa í
sveitum heldur en íbúðarhúsa, eins og
eðlilegt má teljast.
Á næstu árum liggur því fyrir að
byggja gripahús í stórum stíl.
Varðandi fjósbj^ggingar er Eyja-
fjarðarsýsla bezt á vegi stödd, hefur
nú byggt góð fjós úr varanlegu efni
yfir % af núverandi nautgripastofni
sínum. Lökust er Skagafjarðarsýsla.
Þar er aðeins búið að byggja varan-
leg fjós fyrir % af nautgripum hér-
aðsins. Varðandi fjárhúsbyggingar er
Árnessýsla bezt á vegi stödd.
Ástæða væri til að ræða nokkuð um
talsímann, rafmagnið og vegina en
eigi er tími til þess í þetta skifti. Enda
(Framh. á bls. 74)
Árið 1930 var vatnsleiðsla komin á 33% af sveitabœjum, en árið 1950 var vatn leitt inn á 80.9% af sveitabýlum.
12