Samvinnan - 01.05.1955, Blaðsíða 28

mestan eljanþrótt í þessa sókn, og
mesta hugkvæmni til að marka stefn-
una: Sigurður búnaðarmálastjóri,
Fryggvi Þórhallsson og Jónas Jónsson.
Fullyrða má, að hlutur J. J. var eigi
minnstur af þessum, hvorki hvað hug-
kvæmni snertir til þess að marka
stefnu, né ráðsnilli að komast að
marki.
Þeim var Ijóst, að hér varð að vinna
á mörgum ólíkum sviðum. Jarðrcekt-
arlögin, vélasjóðurinn, lögin um tilbú-
inn áburð, sem fluttur var ókeypis til
landsins og seldur án álagningar,
gerðu stórvirki til að hjálpa ræktun
og búnaðartækni. B únaðarbankinn
veitti meira og ódýrara starfsfé en áð-
ur. En til þess að allt þetta kæmi að
notum, þurfti að létta einangrun af
sveitum. Vegakerfið var endurbætt
risaskrefum, miklu hraðar en nokkum
hafði dreymt. Um 1920 áætluðu for-
ingjar íhaldsmanna, að bílfært yrði
frá Borgarnesi norður að Vatnsskarði
um 1940. Undir stjórn Tr. Þ. og J. J.
sóttist svo vel, að áætlunarbílar tóku
að fara milli Borgarness og Akureyr-
ar eftir 1930. Þetta er aðeins tekið
sem dæmi. Svona var hratt sótt um
vegi og brýr um allt land. Strandferðir
voru endurbættar. Símakerfið þanið
um sveitir. Póstferðir skipulagðar að
nýju. Utvarpið stofnað og skipulagt.
Allt þetta vom leiðir að viðreisn
sveitanna. Islenzkar sveitir og dreifð
kauptún skyldu fá aðstöðu til þess að
þroska atvinnuhætti og menningu að
nútímahætti.
10. Ætla mætti, að J. J. hefði haft
ærið starf við stjórnmálin þessi árin.
En því fór fjarri. Hann var jafn-
framt mikilvirkasti, snjallasti og á-
hrifamesti blaðamaður landsins. Á
öðrum sviðum var hann einnig mikil-
virkur rithöfundur. Hann ritaði fjölda
greina um fagurfræðileg efni, og margt
mannaminna, sem em bókmenntalegir
gimsteinar.
Hann reit einnig margar og merki-
legar kennslubækur, ólíkar öllum öðr-
um. Börn og unglingar lesa þær með
ánægju og þvingunarlaust. Hér kem-
ur skáldæðin til hjálpar. Hann sér
fleira en aðrir og á létt með að birta
öðmm sýnir.
*
Eftir síðustu heimsstyrjöld sat
stjórn að völdum, sem nefndi sjálfa
sig „Nýsköpunarstjórn". Þetta er
hreinasta rangnefni. Þótt miklar
framfarir og framkvæmdir hafi orðið
síðasta áratuginn, er það þó á öllum
sviðum aðeins framhald þeirrar miklu
sóknar, sem hófst með fullveldinu
1918. Þá var í fyrsta sinni í sögu ís-
lenzkrar endurreisnar, stefnt frá því,
vitandi vits, að við værum í þjóð-
háttum forngripur álfunnar, en á öll-
um sviðum athafna og menningar
skyldu koma menningarhættir og
tækni samtíðarinnar. 011 framsókn
síðar er eftir leiðum, sem þá vom
markaðar. En það var hamingja Is-
lands, að mesti foringinn og nánustu
samstarfsmenn hans, svo sem Tryggvi
Þórhallsson, voru frá æsku gagnsýrðir
af þjóðlegri, íslenzkri menningu og
héldu sterkan vörð um þjóðernisverð-
mætin.
*
Hví þá að rifja þetta upp nú? Er
ekki sagan alkunna og geymist öll, í
skjölum og skilríkjum?
I skólunum er kennd saga löngu lið-
inna tíma, en fátt um okkar daga. Nú
er komin á þrítugsaldur kynslóð, sem
á engin minni til daga hinnar miklu
nýsköpunar fyrstu áratugina eftir
fengið fullveldi. Hinir eldri virðast
margir einnig gleymnir. Jónas Jóns-
son var foringi hinnar miklu sóknar
og bar hæst allra íslenzkra stjórn-
málamanna. Þess verður að minnast
á sjötugsafmæli hans.
*
Winston Churchill er á níræðis-
aldri og stendur þó enn við stýri hins
mikla dreka Bretanna. Margir brezkir
stjórnmálamenn hafa unnið hin mestu
afrek og haldið völdum til hárrar
eHi.
Öðruvísi er okkur farið, íslending-
um: Jón Arason, hinzti vörður hins
forna sjálfstæðis, var hálshöggvinn.
Skúli fógeti lifði síðustu árin ein-
mana, í andstöðu við ráðamenn
landsins, og undir árásum.
Jóni Sigurðssyni var ekki boðið á
þjóðhátíðina 1874.
Hannesi Hafstein, foringja alda-
mótavakningarinnar, var hrundið frá
áhrifum. Hans eigin flokkur brást
honum.
Jónas Jónsson er nú sjötugur, en
hraustur, með óskerta andlega krafta.
Honum var, rúmlega sextugum,
hrundið frá beinum völdum í stjórn-
málum.
Mun ekki sagan lyfta honum á
hæsta sjónarhól sinnar samtíðar?
Stendur hann ekki enn á tindinum?
Yztafelli, 25. marz 1955.
Jón Sigurðsson.
Skólastjórinn og ritstjórinn
(Framh. af bls. 5)
til ómetanlegs gagns og verður Jónasi
Jónssyni seint fullþakkað fyrir störf
hans við undirbúning þessarar löggjaf-
ar og þann þátt, sem hann átti í, að
lögin næðu fram að ganga.
£g læt þessi fáu orð nægja um
störf Jónasar Jónssonar fyrir Sam-
bandið, þar sem aðrir munu skrifa
rækilega um störf hans í þetta hefti
Samvinnunnar. Ég vil aðeins bæta því
við, að samvinnumenn munu með
þakklæti minnast Jónasar Jónssonar
sem mikils baráttumanns fyrir sam-
vinnuhreyfinguna og mesta rithöfund-
ar um samvinnumál það sem af er
þessari öld.
Nú á þessum tímamótum í ævi Jón-
asar Jónssonar vil ég fyrir hönd Sam-
bands ísl. samvinnufélaga þakka hon-
um öll hans mikilvægu störf fyrir
Samvinnuhreyfinguna í landinu og
óska honum allra heilla.
Sigurður Kristinsson.
------ ^ i w----------
Samvinnuskólanum verður slitið í
36. sinn, 30. apríl. Lætur Jónas Jóns-
son þar með af störfum við skólann
eftir langa og gifturíka skólastjórn.
Hefur hann verið skólastjóri frá 1918,
nema árin 1928—1931, er hann gegndi
ráðherrastörfum.
I tilefni af þessum merku tímamót-
um í lífi og starfi Jónasar munu nem-
endur hans, vinir og samstarfsmenn
halda honum hóf að Hótel Borg á
sjötugasta afmælisdegi hans, 1. maí.
28