Andvari - 01.08.1961, Qupperneq 81

ANDVARI
l'LINDUR NORÐLIR-AMERÍ Kll Á RIMMTÁNDU ÖLD
175
ur. Þorfinni karlsefni reyndist örðugt
landnámið í Vínlandi hinu góða, og
Evrópumönnum þótti ekki fýsilegt lengi
vel að setjast að í myrkviðum Kanada og
Bandaríkjanna. Cabot hafði helgað Eng-
landskonungi þessi lönd, en sú landhelg-
un var ekki mikils virði, því að Englands-
konungar létu sig þau litlu skipta langar
stundir.
Þessum staðreyndum megurn við ekki
gleyma, þegar við bollaleggjum um það,
hvort menn hafi kunnað einhver deili á
landafundum fslendinga fyrir 1490. Kól-
umbus og Cabot valda aldahvörfum í sögu
Vesturlanda. Þeir gerðu það í raun og
veru ekki með því að sigla til Ameríku
eða „finna“ þá heimsálfu, því að menn
kunnu áður skil á löndum handan
Atlantshafs. Það, sem tímamótunum olli,
var sú hugmynd þeirra að sigla vestur
yfir hafið til Austurlanda. Landkönnuð-
irnir voru ekki að leita að Marklandi og
Vínlandi hinu góða, heldur að Japan og
Kína; þegar þeir fundu ekki þær auðs-
uppsprettur, máttu þeir eiga sig og deyja
drottni sínum. Af þessum staðreyndum
leiðir, að furstar álfunnar gátu vitað
áratugum og jafnvel öldum saman um
lönd handan úthafsins án þess að láta
sig þau nokkru skipta eða gera út leið-
angra til þess að helga sér þau, væri það
ekki fyrir fram vitað, að þau færðu þeim
þegar í stað beinar tekjur.
Þegar Cabot kom Iieim til Englands
eftir leiðangurinn 1497, fræddu enskir fé-
lagar hans konung á því, að sjórinn undan
nýfundnu löndunum væri morandi í fiski,
það sé bókstaflega hægt að ausa honum
upp með fötum; héðan í frá þyrftu þeir
ekki að sækja á íslandsmið. Þessi stað-
hæfing þeirra er hárrétt; fiskimiðin við
Nýfundnaland voru svo auðug, að þau
hefðu fullnægt þörfum Englendinga, en
við hljótum að efast um það, að Cabot
og félagar hans hafi legið lengi yfir því
að rannsaka þessi mið. Þeir voru á hálf-
gerðri hraðferð til þess að mæla hnatt-
stöðu og helga Englandskonungi lönd og
finna ákveðna siglingaleið, en alls ekki
við neinar fiskirannsóknir. Þessar stað-
reyndir og nokkrar aðrar hafa orðið til
þess, að höfundar að sögum Nýfundna-
lands hafa á síðustu áratugum haldið því
fram, að Stóru miðin (The Grand Banks)
hafi verið allvel kunn í Englandi og jafn-
vel í Portúgal þó nokkru áður en Cabot
fór Itina frægu för sína.
Menn frá Bristol höfðu áður fundið
TSI orður-Amertku.
Fyrir sex árum kom í dagsljósið suður
á Spáni fréttabréf, sem enskur kaupmað-
ur í Bristol John Day að nafni ritar
stóraðmírálnum af Kastilíu. Bréf þetta er
samið á haustdögum 1497 og fjallar um
för Cabots og landafundi. Þar segir hann
m. a.: „Það er haft fyrir satt, að í gamla
daga hafi menn frá Bristol fyrst rekizt á
og fundið höfðann á téðu landi, og voru
það þeir sem fundu Brazil, eins og yðar
náð er þegar kunnugt. Landið var kallað
Brazileyja, og er álitið og því trúað, að
það sé meginlandið, sem Bristolmenn
fundu.“ Með öðrum orðum er það vitað
suður á Spáni um 1497, að Bristolmenn
fundu lönd handan Atlantshafs „í gamla
daga“. Þessir gömlu dagar hljóta að hafa
verið á fyrri helmingi 15. aldar. Okkur
skortir einungis frásagnir af því, er víð-
förull kaupmaður og skipherra frá Bristol
situr í stofu á Helgafelli eða Viðey, eftir
að hafa fermt skip sitt skreið úr skemm-
um klaustursins. Abótinn veitir gesti sín-
um vel, en hann segir kirkjuhöfðingjan-
um tíðindi sunnan frá Blálandi og frá
Hinriki konungi sæfróða og áður ókunn-
urn eyjum, sem Portúgallar höfðu fundið
í Atlantshafi. En ábótinn lumar einnig á
margs konar fróðleik og kann að skemmta
gesti sínum; e. t. v. þekkir hann persónu-