Andvari - 01.01.1972, Page 37

HERMANN PÁLSSON:
Næturvíg í Gísla sögu
Þótt vígum í íslenzkum fomsögum sé býsna oft lýst sem hetjulegum afrekum,
þá bregður hinu einnig fyrir, að menn, sem yfirleitt njóta samúðar okkar og
aðdáunar, svíkist að andstæðingi sínum og myrði hann í rekkju að næturlagi.
Kunnustu dæmi um næturvíg er að finna í Gísla sögu Súrssonar: Þeir Vésteinn
°g Þorgrímur hljóta báðir shk örlög. Dráp Vésteins er að því leyti einstætt, að
höfundur kveður ekki skýrt á ;um vegandann, enda hefur iþessi bókmenntagáta
°rðið ýmsum fræðimönnum að umræðuefni.1 Víg þetta á sér stað um haust í
foráttuveðri; flestir heimamenn eru farnir út að bjarga heyjum, svo að hús em
að mestu leyti auð að fólki. „Og nú er mest tóku að drjúpa húsin, þá snúa þau
systkin rekkjum sínum um endilangt húsið. En allir menn aðrir voru brott flýðir
ór húsinu nema þau tvö ein. Nú er gengið inn nokkuð fyrir lýsing, hljóðlega, og
þangað að sem Vésteinn hvílir. Hann var þá vaknaður. Eigi finnur hann fyrr en
bann er lagður spjóti fyrir brjóstið, svo að stóð í gegnum hann. En er Vésteinn
Kkk lagið, þá mælti hann þetta: „Hneit þar,“ sagði hann. Og því næst gekk
maðurinn út. En Vésteinn vildi upp standa. f því fellur hann niður fyrir stokk-
Hn dauður.“
Um víg þetta er þess sérstaklega að gæta, að Vésteinn er drepinn með spjóti,
sem smíðað hafði verið í ákveðnum tilgangi, og vegandinn skilur það eftir í
ondinni. Sama spjótið er síðan notað til að vega Þorgrím með, en hann er einnig
drepinn að næturlagi um haust. Með vígunum tveimur eru ýmsar hliðstæður
aðrar, svo sem það, að í bæði skiptin er kona nákomin hinum vegna hjá honum,
þegar morðið fer fram: í fyrra skiptið systir Vésteins, og eiginkona Þorgríms í
bið síðara. En vígin tvö eru þó að ýmsu leyti frábrugðin hvort öðru. Lesandinn
er i engum vafa um, hver vegandi Þorgríms er, þótt persónur sögunnar komist
ekki að því fyrr en Gísli sjálfur játar á sig morðið í torræðri vísu. Og í lýsingunni
a Vlgmu er sérstök áherzla lögð á undirbúning Gísla og undankomu.
Nýjasta ritgerðin um þctta mál, „Some Ambiguities in Gísla Saga“ eftir Theodore M. Ander-
s°n, BONIS 1969, befur ýtarlega skrá yfir það, sem um söguna hefur verið ritað.