Menntamál - 01.12.1946, Blaðsíða 38

172
MENNTAMÁL
Þegar Pestalozzi var 16 ára gamall, gaf Rousseau út
hið heimskunna uppeldisrit sitt, Emil, þar sem hann hafði
endaskipti á flestum eða öllum eldri kenningum um upp-
eldi barna og lagði mesta áherzlu á, að uppeldið ætti að
miðast við börnin, en ekki við fullorðna fólkið, eins og
hann segir í formála ritsins: „Spakvitrustu hugsuðir hafa
helgað sig íhugunum um það, hvað manni beri að vita,
en síður hinu, hvað barni sé unnt að læra. Þeir einblína
á manninn í barninu, en leiða aldrei hugann að því, hvað
barnið er áður en það verður maður.----------Þú verður
því fyrst af öllu að athuga nemendur þína betur, því að
vissulega átt þú margt ólært um þá.“
Hér er ekki rúm til að rekja, hverja þýðingu Rousseau og
rit hans hafa haft fyrir allt uppeldi síðan, en Pestalozzi
varð svo gagntekinn af þessari bók hans, að hann helgaði
sig uppeldisstörfum þaðan í frá til æviloka, því að á þann
hátt hugði hann sig geta komið almenningi að mestu
gagni, en áður hafði hann ætlað sér að verða prestur eða
lögfræðingur.
Nokkrum árum síðar keypti Pestalozzi sér jörð og reisti
þar bú, Nýjabæ. Það var að nokkru leyti fyrir áhrif frá
Rousseau og kenningu hans um, að menn ættu að hverfa
aftur til náttúrunnar. Um líkt leyti kvongaðist hann ágætri
konu, sem reyndist honum ómetanlegur styrkur í ævistarfi
hans. Uppeldi Jakobs sonar þeirra hefur Pestalozzi lýst
í ritinu Dagbók föðurms.
Pestalozzi brugðust allar vonir sínar um búskapinn
í Nýjabæ, enda var honum ósýnt um alla búsýslu og allan
veraldargróða. Þá stofnaði hann þar uppeldisheimili
(1775), og var svo til ætlazt, að nemendurnir lærðu ekki
aðeins að lesa, skrifa og reikna, heldur einnig algeng
störf utan húss og innan og gætu þannig endurgreitt náms-
kostnað sinn að meira eða minna leyti. Kennslu og vinnu
skyldi sameina, en markmiðið var, að nemendurnir gætu
orðið starfshæft og sjálfbjarga fólk. Var þetta upphaf