Skírnir - 01.08.1917, Qupperneq 104

326
Ritfregnir.
[Skirnir
þess er þó eigi staður í stuttum ritdómi, en svo stendur þó á
þessari bók, að eg kemst eigi hjá stuttum formála.
Oss mönnum er svo háttað sem öðrum liföndum, að vór verð-
u'm að afla oss lífsviðurværis af jörðu þeirri, er vór byggjum. Vór
erum sem önnur dýr þeim mun betur settir en jurtir, að þær eru
vanalega staðbundnar, og fá þá næringu eina, er þær geta náð þar
úr jörðu og iofti, en vór megum leita fleiri staða og hafa marg-
háttaðri viðleitni sem dýrin, einkum þó hinar þroskaðri tegundir.
Nú er hverjum manni auðsætt að maðurinn er öðrutn dýrum langt-
um snjallari. En i hverju liggur þá það? Þetta liggur nú eitt-
mitt í þekking þeirra.
Hvert dýr hefir sín vinnutæki og maðurinn sín. Og fyrir
ómunatíð var hönd hans orðin ærið vinnusnjöll. En hvo voru og
hendur frænda hans. Þá kom manninum það snjallræði í hug að
nota áhöld hendinni til hjálpar, spýtur og steinflísar og því um
líkt. Og þá er byrjað var, lærði hattn skjótt að gera sér verkfæri,
haganlegri en þau, er hann fann af hendiugu. Á þessu hófst
þekking hans á þvf, hversu yfirvinna skal hlutheiminn með haus
eigin lögmálum. Nú eru menn orðnir læröir á þá hluti, enda hafa
þeir verið lengi að læra, hundruð milliona af á r u m.
Þess mun eigi þörf að rita langt mál um það, hversu þekking
á eðlislögum hlutanna eða hlutheimi só nauðsynleg hverjum þeim
manni, sem eitthvað vill framkvæma, t. d. þekking á lifnaðarháttum og
þróuttarskilyrðum húsdýra kvikfjárræktinni, grasafræði og gróðrarskil-
yrðum jarðræktinni, aflfræði vólasmíðinni o. s. frv. Menn munu alment
vita að hinar ýmsu greinar náttúrufræðinnar eru öllum mönnum
lífsnauðsyn til daglegs lífs. Sú þekking er og margháttuö orðin og
auðug eftir allan þann langa tíma, sem fyr var getið, en hún lýtur
öll að efuinu, hlutheiminum og lögmálum þeim, er þar ráða.
En fleira er nú til milli himins og jarðar, sem þörf er að
þekkja. í því sambandi muti eg minna menn á frumvarp eitt,
sem borið var fram á Alþingi 1915. (Flutningsmenn: Matthías
Ólafsson, Jón Jónsson, Sveinn Björnsson). Það hét: Frumvarp
til laga um stofnun kennaraembættis í.hagnýtri
aálarfræði við háskóla íslands. Ætlast var til að Guð-
mundur Finnbogason fengi þetta embætti. Meðmæli komu fra
heimspekisdeild háskólans, latidbúnaðarfólaginu, Jóni Þorlákssyni
landsverkfræðingi og búnaðarþinginu (Alþt. 1915, B III 1456).
Eg get þessa hér fltm. og meðmælöndum til maklegs lofs. I um-
ræðunum um þetta frv. reyndi eg að skýra fyiir mönnum, hvað