Skírnir - 01.06.1919, Blaðsíða 56

150
Björn úr Mörk.
[Skírnir
af sálarþekkingu sinni með ihygli, og von að frásögnin
beri þess menjar. Margt býr í hug og hjarta, sem aldrei
birtist í orðum né verkum. Takmark nútímarita er oít
ekki siður sálarfræðislegt en listrænt. Og auk þess er
lesendunum yfirleitt ekki treyst til þess að geta í miklar
eyður.
Mikið heflr verið deilt um sögulegt sannleiksgildi forn-
sagnanna. En eitt er víst: þó að heimildir og aðrar ástæð-
ur leyfðu sagnariturunum ekki altaf að fara með óyggj-
andi sannleik, reyndu þeir altaf að vera innan takmarka
hins trúlega og sennilega. Þetta hefir aftur haft ómetan-
lega göfgandi áhrif á list frásagnarinnar. Meðal annars
befir það knúið höfundana til þess að segja ekki frá öðru
en því, sem athugað varð. Um sálarástand sitt veit í
raun og veru maðurinn einn:
Hugr einn þat veit,
es býr hjarta nær,
einn es hann sér of sefa.
Sú þekking fer með honum í gröfina. Aðrir menn.vita
aðeins um orð hans, verk og látæði, og þær ályktanir,
sem að álíkum verða af þeim dregnar. Höfundur Sigurð-
arkviðu ennar skömmu gerir enga grein fyrir því, hvermg
hann viti um eintal Brynhildar, eða hafi séð, að hún var
»inn.an ills of fyld«. Hann er ekki að skrifa sögu.
En Snorri gleymir ekki að geta þess, að Karkur þræll
hafi áður en hann var til höggs leiddur sagt »þessa at-
burði um ferðir þeira Hákonar jarls, sem nú er áður ritið«,
Annars liefði enginn getað vitað, hvað þeim jarli tveim
hafði farið á milli. Snorri er hér sem annarsstaðar innan
vébanda hins sennilega, hvað sem sannindunum líður.
Engum gæti það verið fjær en mér að neita því, að
sálarlif mannkynsins hafi auðgast síðan á 13. öld, og vér
vitum meira um mannshjartað en menn vissu þá En.hins
er eg fullviss, að sagnaritarar eins og liöfundur Njálu hafa
þekt þær persónur, sem þeir lýstu, miklu nánar en í fljótu
bragði verður ráðið af frásögu þeirra. Annars hefðu þeir
ekki getað verið jafnhandvissir að ná sifelt aðaldráttun-