Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1934, Blaðsíða 32

26
Framvindan og sagan.
IÐIJNN
hann veit ekki, að hve miklu leyti liagfræðislegar á-
stæður lífs hans hafa mótað hverja hans hugsun.
iHagfræðis-skýrendur benda á, að Rómaborg hafi fyrst
og fremst verið félagsskapur þrælaeigenda. Bændurnir
urðu smátt og smátt gjaldþrota og yfirgáfu bú sín, en
auðmenn í Róm lögðu undir sig lendurnar og létu
præla sinna þeim. Þrælarnir unnu með hangandi hendi
og spiltu jarðveginum, þar til allur búskapur fór í
kaldakol. Verzlunin fluttist einnig smátt og smátt að
Hellusundi. Konstantínópel óx, en Rómaborg hrörnaði.
Mörgum hefir virzt svo sem trúarbrögðin hafi að
minsta kosti á miðöldum verið miklu áhrifameiri en
hagfræðilegar ástæður. En því neita Iæssir skýrendur
með öllu. Vald kirkjunnar jókst vegna þess, hve nrikla
þörf kúgaður og bjargarlaus lýður hafði á yfirnáttúr-
legri huggun. Hún lifði á hjátrú þeirri og andlegri ves-
öld, sem jafnan fylgir fátækt í stórum stíl. Gjafirnar,
sem kirkjunni hlotnuðust frá einstökum mönnum og
þjóðhöfðingjum, urðu að lokum svo miklar, að kirkjan
eignaðist tvo þriðju hluta ræktaðs land’s í Norðurálfu.
Þetta voru þær hagfræðislegu ástæður, er vald kirkj-
unnar var reist á. Og þannig var um öll meiri háttar
fyrirbæri miðaldanna — öll spruttu þau upp af hag-
fræðislegum rótum. Krossferðirnar voru tilraun til þess
að ná verzlunarleiðum úr höndunum á „vantrúarmönn-
um“; gullið, sem Italía hafói aflað með aukinni verzlun
milli Norður- og Austur-álfu frá borgunum á Norður-lt-
alíu, varpaði ljóma sínum í listum og skáldskap endur-
fæðingartímans; siðbótin hófst, þegar höfðingjar Þýzka-
lands sáu tök á því að leggja undir sig féð, sem
streymdi úr landinu í fjárhirzlurnar í páfagarði.
Um frönsku stjórnarbyltinguna er sama máli að
gegna. Hún stafaði ekki af spillingu Bourbonanna né af