Uppeldi og menntun - 01.01.1997, Síða 20

„AF Þ V í LÆRA BÖRNIN MÁLIÐ"
...til að skoða og hugsa sig um ... stundum er pað sem einhver sest og pykist vera
að lesafyrir hina. (Leikskólakennari 1)
f báðum leikskólunum kom fram að mörg barnanna sýndu ritmáli áhuga og
spreyttu þau sig t.d. á að skrifa stafi. Þau spurðu um þá og vildu skrifa þá. Sum
gerðu það eingöngu í leik og skrifuðu eitthvað. Önnur þekktu fjölda stafa og skrif-
uðu þá rétt. Starfsfólkið þekkti vel þennan áhuga á ritmáli og taldi hann fylgja
börnum á þessu reki.
... ég held að pað hafi verið svolítil pörf hjá fimm ára börnum alla tíð að færast nær
pví að skrifa. Við kannski höfum breyst starfsfólkið að pví leytinu að við viljum
núna hvetja pau til að skrifa nafnið sitt. Við lögðum ekkert mikla áherslu á pað
fyrstu árin mín ... sýndum peim bara svona ... og svo var ekkert hugsað um pað
meira. (Leikskólakennari 1)
Að lesa virtist fjarlægara börnunum en að skrifa, þó að einstaka barn gæti lesið.
Það er hjá mér drengur sem er að verða læs. En flest skrifa orðið nafnið sitt og vita
hvað stafirnir heita ... (Leikskólakennari 2)
- Við höfum haft strák hérna sem var læs ... pað eru alltaf ákveðin börn sem eru
mjög áköf í pað að skrifa orð, skoða stafi. Ég held að pau hafi pannig áhuga á pví að
pau gætu alveg lært að lesa. (Leikskólastjóri 1)
Samantekt
Hér hefur komið fram að niðurstöður fyrstu og annarrar rannsóknarspurningar
sýna að í leikskólunum var talmálsþjálfun mest áberandi. Talmál og hlustun er
samofið og þjálfun þeirra átti sér stað í daglegum samræðum við börnin og í allri
umönnun við þau. Talmál var markvisst æft, til dæmis í ýmsum málörvunarleikj-
um sem leikskólakennari stjórnaði. Fjölbreytileg málnotkun barnanna þjálfaðist í
margs konar skipulagðri starfsemi þar sem börnin voru ýmist í stórum hópi eða
litlum með fullorðnum.
Lestur og ritun voru þættir sem voru ekki markvisst þjálfaðir en ritmál var
áberandi í umhverfi barnanna. Elstu börnin voru hvött til að læra að skrifa nafnið
sitt. Mörg börn sýndu ritmáli áhuga og langaði til að læra að skrifa bókstafi. Að lesa
virtist fjarlægara börnunum en að skrifa en einstaka barn gat bæði lesið og skrifað.
Þjálfun móðurmáls í grunnskóla
Hér verður greint frá því á hvern hátt móðurmál er kennt og hvaða þættir þess eru
einkum þjálfaðir hjá byrjendum í grunnskóla.
Talmál - hlustun
Niðurstöður sýna að talmál var aðallega þjálfað í þeim markvissa tilgangi að örva
málþroska. Það var gert undir stjórn kennarans bæði í undirbúningi lestrarkennslu
og samhliða henni. Þjálfun talmáls í daglegum samskiptum var einkum þegar börn-
in töluðu hvert við annað og persónulega við kennarann.
... pau virkilega purfa að tjá mér alla hluti. (Kennari B)
Markviss þjálfun talmáls miðaðist í báðum skólum aðallega við kennsluefnið Mark-
J
18