Tímarit lögfræðinga - 01.04.1953, Blaðsíða 49

Okur og skyld brot.
111
Vitanlega getur það borið við, að bjargandi verði talinn
hafa beinlínis notað sér neyð („bágindi") gagnaðilja síns,
er björgunarsamningur var gerður, til þess at) afla sér
,,bérsýnilega“ ósanngjarnra björgunarlauna úr hendi hans
fyrir starf sitt. Mundi 7. gr. okurl. þá taka yfir þau skipti.
Skiptir það miklu máli, með því að bjargandi yrði þá
einnig venjulega sekur við 253. gr. hegningarlaganna.
III. 1. Ákvæði 253. gr. hegningarlaganna eru nýmæli í
íslenzkum lögum og svara til 282. gr. hegningarlaga Dan-
merkur frá 15. apríl 1930, þó að nokkru mismuni um efni.
I 282. gr. dönsku hegningarlaganna segir, að sá skuli
sæta refsingu fyrir olcur, sem notar sér neyð annars manns
o. s. frv. til þess að afla sér með löggerningi (retshandel)
eða áskilja sér greiðslu, sem mismunar greinilega við gagn-
greiðsluna. Svo er þeim mælt refsing, sem hafa uppi kröfu
eða framselja slíka kröfu, enda viti þeir um það, hvernig
löggerningurinn er til kominn.
2. 253. gr. Islenzku hegningarlaganna hljóðar svo:
„Hafi maöur notaö sér bágindi annars manns, einfeldni
hans, fáhunnáttu eöa það, að hann var öörum háöur til
þess að afla sér meö löggerningi hagsmuna eöa áskilja sér
þá, þannig að bersýnilegur munur sé á hagsmunum þess-
um og endurgjaldi því, sem fyrir þá lcoma eða slcyldi
lcoma, ieða hagsmunir þessir slcyldu veittir án endurgjalds,
þá varðar það varðhaldi eða fangelsi allt að 2 árum.“
Annmarkarnir á þeim aðilja, sem hallann bíður af skipt-
unum, eru inir sömu sem í 7. gr. okurl. segir (bágindi,
einfeldni, fákunnátta og ósjálfstæði), að „léttúð“ undan-
tekinni. Þegar engum inna nefndu fjögurra annmarka er
til að dreifa, hefur víst ekki þótt ástæða til þess að refsa,
þó að aðili hafi hagnazt á léttúð einni saman, er inn síðar-
nefndi sýndi af sér við samningsgerðina, enda þótt lög-
gerningurinn sé lýstur ógildur í 7. gr. okurlaganna.
Ákvæði 253. gr. varða eingöngu refsihlið málsins. Þau
verður því að skýra í samræmi við önnur ákvæði hegning-
arlaganna. Huglægt (subjektivt) refsiskilyrði er ásetn-
ingvr, sbr. 18. gr. hegnl. Ásetningur er liér fólginn í vit-