Tímarit lögfræðinga - 01.11.1973, Page 18

yfirskini fóstureyðinga (t. d. sala á lyfjum, sem valda skyldu fóstur-
láti) ekki síður en beinar aðgerðir viðvaninga, sem oft reyndust stór-
hættulegar lífi og heilsu konunnar.4 Þessa stefnu mætti einnig hugsa
sér tekna upp, vegna þess að lagabann ylli misrétti — kæmi með mest-
um þunga niður á fátækum og minnimáttar eða ýtti undir kúgun kvenna.
Annað mál er það, að siðferðisreglur og lagareglur kunna að hafa
áhrif hvorar á aðrar í aldanna rás og samspil þeirra lýsir oft menn-
ingu viðkomandi þjóðfélags. Þróun fóstureyðingalaga í Danmörku er
t. d. gott dæmi um ólíkt gildismat ólíkra tíma. Fyrsta ákvæðið bauð
að: „Letfærdige Qvindfolk, som deris Foster ombringe, skulle miste
deris Hals og deris Hovet settis paa een Stage.“5 Ekki var getið eyð-
ingar skilgetins fósturs, en henni mun hafa verið jafnað við mann-
dráp.6 Lög nr. 120, sem sett voru 24. mars 1970, báru hins vegar
lítinn keim refsilöggjafar, en líkjast miklu fremur félags- og heil-
bi’igðislöggjöf. Ekki var lögð ýkja mikil áhersla á rétt aðilanna, en
því meiri á þjóðfélagslegt réttlæti." Núgildandi lög nr. 350 frá 13. júni
1973, sem gengu í gildi 1. október s.l., viðui’kenna hins vegar ákvörð-
unarrétt konunnar á fyi’stu 12 vikum meðgöngutímans. Þessi þi’ó-
un speglar kerfin þrjú, eins og bandaríski hæstai’éttardómurinn,
en þar sem við ætlum að fjalla um siðfi’æðilega hlið málsins, þá ber
það vel að merkja, að athöfn verður ekki siðferðilega réttlætanleg
fyrir það eitt, að lögin hætta að telja hana í’efsiverða.
Munurinn á laga- og siðfei’ðisreglum vekur einnig spui’ningar varð-
andi tengsl þessai’a tveggja fyi’ii'bæi’a, þ. e. a. s. hvort siðfei’ðisreglur
séu að einhvei’ju leyti ákvarðandi fyrir lagalegan rétt einstaklinga
og fyrir gildi lagareglna. Það er almennt talin siðferðisskylda að
skerða ekki frelsi manna né meiða þá. Hins vegar ber mönnum á milli
um gildi laga, sem leyfa þi’ælahald eða úti'ýmingu kynstofna eða
tákmarka ritfrelsi eða ákvörðunarrétt fólks varðandi sigið kynlíf, eða
laga, sem banna, leyfa eða bjóða fóstui’eyðingar. Menn greinir m. ö. o.
á um gildi laga, sem stangast á við stranga siðfei’ðisi’eglu og þar af
leiðandi einnig um það, hvernig líta beri á kröfu manns, sem telur
slík lög skerða manm-éttindi sín. Sumir leggja áherzlu á sjálfstæða
tilveru laga, hvort sem þau reynist í’étt eða röng. Aðrir hugsa sér
hins vegar siðferðisreglur eins og festingu að baki lagareglna, sem
ákvai’ði takmörk þeirra. Þannig sé i’éttvísinni í sumum tilvikum skylt
að vei’nda rétt manna, hvað sem lagaboðum líður, og jafn skylt í öði’-
um tilvikum að ganga ekki á rétt manna.
Víkjum nú að meginviðfangsefni þessarar ritgerðar: þeim sið-
fræðilega vanda, sem við löggjafanum blasir. Hann varðar m. a. eðli
16