Tímarit lögfræðinga - 01.12.1977, Blaðsíða 32

útilokað að binda í settum lögum, eins og t.d. reglur um orsakasam-
band og sennilega afleiðingu (vávæni).
Það hefur með sanni verið sagt, að mjög erfitt eða ógerlegt sé
að setja skaðabótareglur, sem hafa skuli almennt gildi, vegna þess að
slíkar réglur verði annað hvort svo efnislitlar, að þær veiti enga leið-
beiningu um einstök álitamál, eða svo nákvæmar, að þær myndu í mý-
mörgum tilvikum leiða til óæskilegrar niðurstöðu (Nordenson, Bengts-
son og Strömbáck, bls. 76). Ekki er því að leyna, að margar af reglum
hinna nýju skaðabótalaga eru því marki brenndar, að þær segja tiltölu-
lega lítið. Reglurnar veita litlar upplýsingar, sem að haldi koma við
úrlausn einstakra sakarefna. Þetta er auðvitað ókostur, sem gefur
tilefni til gágnrýni. Svíar eru t.d. ekkert betur settir, þótt þeir hafi nú
lagafyrirmæli, sem segir, að hver sem tjóni valdi á mönnum eða mun-
um af ásetningi eða gáleysi skuli bæta það. Culpareglan er hvorki betri
né verri, þótt hún sé lögfest. Þó verður að minna á, að hér er um vísi-
reglur að ræða. Vísiregla er aðeins leiðbeiningarregla, er skírskotar
til mælikvarða, sem ekki er fólginn í reglunni sjálfri, en gert er ráð
fyrir, að dómari þekki þennan mælikvarða og geti haft stoð af honum.
Vísireglan er ekki sjálfsali, sem lætur dómaranum í té fullmótaða og
tilbúna úrlausn sakarefnis. Hér er e.t.v komið að aðalvandamáli þeirra,
sem glíma við að lögfesta skaðabótareglur, sem taka fram reglum, er
dómstólar hafa myndað. Vandamálið er að búa til lagareglu, sem ekki
er alveg innihaldslaus, en veitir þó dómstólum víðtækt svigrúm til að
láta réttinn þróast í samræmi við breyttar þjóðfélagsaðstæður. Áreið-
anlega eru skiptar skoðanir meðal lögfræðinga um, hvort höfundum
norrænu skaðabótalaganna hafi tekist að þræða hinn gullna meðalveg
í þessu efni. Þeirri spurningu verður ekki svarað af skynsemi, fyrr en
séð verður, hvernig dómstólar beita hinum nýju reglum.
Þó að nýju skaðabótalögin stefni í þá átt að draga úr mikilvægi
skaðabótaréttar sem bótaúrræðis og auka vátryggingar og opinberar
tryggingar að sama skapi, byggja lögin á hinum hefðbundna skaðabóta-
rétti. Hugmyndir um að leggja skaðabótaréttinn að mestu niður hafa
því ekki náð fram að ganga. Eigi er vitað, hvert verður næsta skrefið
í norrænni samvinnu á þessu sviði. Þegar litið er á hina öru þróun
tryggingamála á síðustu árum, er alls ekki sjálfgefið, að rétt sé að
láta sitja við að endurbæta skaðabótareglurnar á hinum gamla grunni.
Grein þessi er að stofni til framsöguerindi, er flutt var á málþingi Lögfræðinga-
félags íslands um skaðabótarétt í Skíðaskálanum í Hveradölum 8. október 1977 að
viðbættri fjölritaðri greinargerð, er lögð var fram á málþinginu. Fyrsti kafli greinar-
innar (sögudrög) er þó nýr.
194