Tímarit lögfræðinga - 01.12.1978, Side 16

Sama er að segja, þegar aðstæður á vinnustað eru hættulegar.
önnur dæmi, sem flokkast undir það að vernda rétt sinn skv. vinnu-
löggjöfinni, hef ég ekki, en slíkt gæti vissulega komið upp.
Hvað er verkfall?
Eftir að hafa rakið verkfallsréttinn í aðalatriðum, er vissulega þörf
á því að velta fyrir sér að lokum, hvað sé verkfall og hvaða aðgerðir
geti fallið undir það að skoðast verkfall í skilningi laga.
f vinnulöggjöfinni er hvergi að finna skilgreiningu á því, hvað
vinnustöðvun sé. Þar segir aðeins um þennan rétt í 14. gr., að stéttar-
félögum, félögum atvinnurekenda og einstökum atvinnurekendum sé
heimilt að gera verkföll og verkbönn í þeim tilgangi að vinna að fram-
gangi krafna sinna í vinnudeilum og til verndar rétti sínum samkvæmt
lögum.
Vinnustöðvun í kjaradeilum sýnir félagsleg átök, nokkurs konar
lokatilraun aðila vinnumarkaðarins til að binda endi á deilu sína. Verk-
föll og verkbönn í kjaradeilum eru því lögleg þvingunarúrræði og
nánast átök, sem hljóta að enda með sigri þess, sem sterkari er. Því
er það almenn skilgreining verkfalls, þégar verkamenn í einu stéttar-
félagi eða fleirum leggja niður vinnu að einhvei'ju eða öllu leyti í þeim
sameiginlega tilgangi að þvinga fram lausn á kjaradeilu milli stéttar-
félagsins og atvinnurekandans eða samtaka hans.
Verkfall í skilningi vinnulöggj afarinnar er þrengra en almenn mál-
vitund segir til um. Samkvæmt lögunum verður verkfall aðeins gert
af stéttarfélagi eða einhverjum hluta þess, og tilgangur verkfallsins
verður að vera sá að vinna að framgangi krafna í kjaradeilum, eða
til verndar rétti samkvæmt vinnulöggjöfinni. Þótt nokkrir verkamenn
á einum vinnustað leggi niður vinnu af öðrum ástæðum, t.d. vegna
óánægju með vinnustaðinn eða árekstra við atvinnurekandann, er ekki
um verkfall í skilningi vinnulöggjafarinnar að ræða.
Oft hefur ági’einingur um það, hvort aðgerð sé verkfall eða ekki,
komið til kasta Félagsdóms og þá gjarna í tengslum við spurninguna
hvort samtökin, sem að henni stóðu, hafi verið stéttarfélög eða ekki
eða hvort um löglega kjarakröfu hafi verið að ræða í skilningi vinnu-
löggjafarinnar.
1 Félagsdómi frá árinu 1966 (Fd. VI. 11) segir m.a. um eðli og inn-
tak kjarakröfunnar, að í vinnulöggjöfinni sé hvergi að finna skil-
greiningu á kröfum, sem stéttarfélögum sé heimilt að framfylgja með
verkfalli. En samkvæmt eðli máls og venjulegum lögskýringarreglum
verði að miða við það, að slíkar kröfur eigi rót sína í eðlilegum og rétt-
186