Tímarit lögfræðinga - 01.11.1983, Síða 47

Breytingin skv. lögum 20/1981 er fyrst og fremst fólgin í því, að
flokkar líkamsmeiðinga af ásetningi verða nú þrír, 217. gr., 218. gr.
1. og 2. mgr., en 219. gr. er eftir sem áður einskorðuð hlutrænt við
efnisinntak 218. gr. í heild sinni (1. og 2. mgr.). Meginbreytingin er
sú, að efnissvið 218. gr. er klofið í tvo flokka, með mismunandi refsi-
mörkum. Skilin milli 217. gr. og 218. gr. verða í höfuðdráttum með
sama hætti og nú er, sbr. þó hér síðar, og hafa dómveniur, sem skap-
ast hafa í því efni, grundvallargildi, sbr. ísl. dómaskrár III, bls. 335—
367 og Þætti úr refsirétti I, bls. 18—22 og yfirlit hér á eftir.
VIII. 1. 217. gr. hgl., sbr. 10. gr. laga 20/1981.
I 217. gr. er tvennu breytt með hinum nýju lögum. Annars vegar
liggur fangelsi því aðeins við broti, að háttsemi sé sérstaklega víta-
verð og er að því leyti dregið úr viðurlögum. Hinsvegar er nú lög-
mælt afdráttarlaust opinber saksókn út af þessu broti, og er afnumin
eldri regla, sem fól í sér, að einstaklingur, sem misgert var við, gæti
sjálfur sótt sök. Því er þó bætt við í 217. gr., svo sem henni hefir nú
verið breytt, að mál skuli eigi höfða, nema almenningshagsmunir
krefjist þess. Ákvæði, er ætla einstaklingi, sem misgert er við, af-
skiptarétt af því, hvort opinbert mál verði höfðað, eru tiltölulega
fágæt nú orðið, sbr. þó t. d. að því er alm. hgl. varðar 250. gr. i.f.,
256. gr. 2. og 3. mgr., 242. gr. 2. tl. og 191. gr 3. mgr. sbr. og lög
67/1963, 89. gr., vatnalög 15/1923, 154. gr. Um einkarefsimál vísast
til 242. gr. 3. tl. alm. hgl. og m. a. 59. gr. 1 mgr. höfundalaga 73/1972
og laga um vörumerki 47/1968, 37. gr., og til laga 12/1923, 22.
gr. (einkaleyfi). Ef einstaklingur hefur uppi refsikröfu um sök, er
sætir opinberri ákæru, ber að vísa máli frá dómi, sbr. t. d. tilvikið í
hrd. LXVI (1975) :753 (759), þar sem máli var þó ekki frávísað ber-
um orðum (sjá og um saksókn vegna 217. gr. hrd. XVIII:560—561).
Má færa ýmis rök að því, að afskipti einstaklinga af málssókn til að
koma fram refsiviðurlögum séu vafasöm. Með þeim fyrirvara í grein-
inni, að mál skuli ekki höfða nema almenningshagsmunir krefjist þess,
sbr. viðmiðun 24. gr. opl., er til þess höfðað, að sumar atlögur geta
verið svo lítilsháttar og atvik að þeim etv. sérstæð, sbr. t. d. áflog,
ertingar, leikir, íþróttakeppni o. fl., að ekki sé ástæða til ákæru, og
að máli verði eftir atvikum ráðið til lykta með dómsátt. Verður þetta
mat í höndum ríkissaksóknara. Mjög er fátítt, að einstaklingur sæki
mál vegna brota á 217. gr., sbr. þó t. d. hrd. XXXVII :440 og frá eldri
tíð IV :238 um sambærileg ákvæði.
165