Tímarit lögfræðinga - 01.05.1984, Síða 23

þó að hafa í huga, að orðalag 2. mgr. 12. gr. er fortakslaust og er ekki
útilokað að það yrði skýrt eftir orðanna hljóðan.
Fleiri atriði í 12. gr. orka tvímælis, en þau verða ekki rædd hér.23
Vatnalög nr. 15/1923
1 vatnalögum nr. 15/1923 eru margar eignarnámsheimildir,24 en
utan sviðs þeirra má finna ákvæði, sem skýra má svo, að skaðabóta-
skylda geti stofnast án sakar, t.d. 3. mgr. 74. gr. um bætur fyrir tjón,
er leiðir af því að vatnsmiðlunarmannvirki eru lögð niður. 1 136. gr.
laganna eru fyrirmæli um bótaábyrgð, þótt gáleysi verði ekki um
kennt, en skilyrði bótaskyldu er yfirleitt, að um réttarbrot hafi ver-
ið að ræða, sbr. þó 4. mgr. 136. gr.25 Á bótaákvæði vatnalaga
reynir sjaldan í dómsmálum, sbr. þó Hrd. 1929, 1102, héraðsdóminn
bls. 1123.
Lög nr. 76/1966 um álbræðslu við Straumsvík
Samkvæmt lögum nr. 76/1966 hefur samningur um álbræðslu við
Straumsvík lagagildi á íslandi. 1 12. gr. samningsins eru ákvæði um
bótaskyldu Islenska álfélagsins hf. vegna tjóns, er hlýst af mengun
af gasi og reyk frá álbræðslunni. Ákvæðin verða ekki skilin öðru vísi
en svo, að íslenska álfélagið hf. beri hlutlæga ábyrgð vegna þess tjóns,
sem lýst er í lagagreininni.
1 greininni er annars vegar greint á milli tjóns, er hlýst utan við
svæði, sem næst er verksmiðjunni og nánar er afmarkað í 12. gr. og
fylgiskjali með hafnar- og lóðarsamningi, er fylgir álbræðslusamn-
ingnum (aðalsamningnum), og hins végar tjóns, er verður á svæði
þessu. Hin hlutlæga bótaábyrgð íslenska álfélagsins hf. sætir nokkr-
um takmörkunum að því er varðar tjón, er hlýst á umræddu svæði
næst verksmiðjunni. Hins vegar ber félagið fulla ábyrgð á hverju því
tjóni, sem hlýst af gastegundum og reyk frá bræðslunni utan við
svæðið.
Ekki eru önnur ákvæði í álbræðslusamningnum um hlutlæga bóta-
ábyrgð. Verður slík ábyrgð því ekki lögð á íslenska álfélagið hf. vegna
tjóns, sem hlýst af öðrum atvikum en mengun af gasi eða reyk, t.d.
23 Um skýringu á ákvæðum fjölbýlishúsalaga, sem í gildi voru fyrir 1976, sjá Hrd.
1981, 359. Um ólögfestar reglur um bótaskyldu eiganda fasteignar vegna tjóns sökum
vanbúnaðar sjá Hörður Einarsson, 369 o.áfr.
24 Um þær sjá Gaukur Jörundsson, 5.3.6. kafli, bls. 48-49.
25 Segja má, að í 136. gr. felist eins konar „casus mixtus" ábyrgð, sjá til athugunar
grg. með frv. til vatnalaga, Alþt. 1921 A, bls. 209.
17