Tímarit lögfræðinga - 01.05.1984, Blaðsíða 35

4. ÓLÖGFESTAR REGLUR
Mjög fátítt er, að Hæstiréttur leggi hlutlæga bótaábyrgð á menn,
án þess að til þess sé bein heimild í settum lögum. Til eru hæsta-
réttardómar um slíka ábyrgð vegna vinnuslysa, sem hlotist hafa af
galla eða bilun tækis, án þess að sök hafi sannast á eiganda tækisins
eða menn, er hann ber ábyrgð á, sjá Hrd. 1968, 1051, Hrd. 1970, 434 og
Hrd. 1970, 544.
1 aðeins einum öðrum hæstaréttardómi er hreinni hlutlægri ábyrgð
beitt án stoðar í settum rétti, sjá Hrd. 1958, 112. Málsatvik voru þau,
að steinn kastaðist frá afturhjóli vörubifreiðar og braut rúðu í banka-
húsi á Akureyri, en eigandi bifreiðarinnar var að vinna með hana
við akstur uppgraftar við húsið á vegum bankans. 1 dómi Hæsta-
réttar var vörubifreiðarstjóranum dæmt að bæta tjónið. Niðurstaða
var rökstudd þannig:
„Það er alkunna, að þess háttar hætta af steinkasti getur stafað
af akstri bifreiða, þegar þeim er ekið eftir vegi, þar sem möl eða
lausir steinar eru fyrir. Eðlilegast er, að ábyrgðarmaður bifreið-
ar samkvæmt 1. og 2. mgr. 35. gr. laga nr. 23/1941 beri ábyrgð
á tjóni, sem bifreið veldur með slíkum hætti, þó að ökumanni
verði ekki metið slysið eða tjónið til sakar.“
Eftir bifreiðalögum nr. 23/1941 hefði átt að sýkna eiganda bifreið-
arinnar eða dæma hann bótaskyldan eftir sakarlíkindareglu 34. gr.
laganna, en hlutlæg bótaregla var ekki lögfest um tjón sem þetta fyrr
en með umferðarlögum nr. 26/1958, sem tóku gildi fáum mánuðum
eftir að dómur Hæstaréttar var kveðinn upp.
Rökstuðningur í forsendum dóma þessara er mjög takmarkaður og
gefur litla vísbendingu um, hverjar röksemdir liggi að baki hlutlægu
ábyrgðinni. Dómurinn frá 1958 skiptir nú litlu máli vegna breyttra
laga. Hinir þrír varða allir bótaskyldu vinnuveitanda gagnvart laun-
þega, sem slasast í starfi vegna bilunar eða galla tækis, sem vinnu-
veitandinn á og notar í rekstri sínum. Dómarnir eru í góðu samræmi
við kenningar fræðimanna og dómaframkvæmd á Norðurlöndum, en
þar og víða annars staðar hefur víðtæk bótaábyrgð verið lögð á eig-
endur tækja, ef bilun eða galli veldur slysi.01 Hins vegar veita dóm-
arnir að sjálfsögðu ekki vitneskju um, hvort eða með hvaða skilyrð-
um hreinni lilutlægri bótareglu verði beitt utan þess þrönga sviðs,
sem þeir varða.
61 Sjá nánar Arnljótur Björnsson, 1979c, 178-181 ásamt tilvísunum.
29