Morgunn - 01.06.1950, Blaðsíða 12

6
MORGUNN
þrýtur, tekur dýrseðlið við. Ég efaðist með öðrum orðum
um, að unnt væri að fá nokkurn grundvöll að mannlegri
siðfræði án hugsunar um Guð og annað líf. Ég var í þessu
efni ósamþykkur vini mínum Guðjóni Baldvinssyni, hinum
ágætasta manni, en hann hélt því fram, að væri tilveran
köld, ættum við að ylja hana. Ég kannaðist að vísu við,
að þetta væri göfugt takmark, en efaðist um, að unnt væri
með skynsamlegum rökum að fá allan almenning upp á
þá sjónarhæð. Ég fann það hjá sjálfum mér, sem F. W. H.
Myers segir um sig, að ég var ekki liklegur til að verða
betri maður, en lífsskoðanir mínar gáfu mér ástæðu til,
og ég fann enga skynsamlega ástæðu til að vera góður
maður, frekar en verkast vildi, ef ekkert annað líf væri til,
sem færi að gæðum eftir breytni manna hér. Þá gat í
hæsta lagi verið ástæða til að breyta samkvæmt lögum,
til þess að reka sig ekki á þau, en engin ástæða til að
keppa að þvi siðgæði, sem er lögunum æðra, önnur en óljós
þrá og tilfinning, sem gæti hæglega orðið úti í næðingum
hversdagslífsins. Mér var það ljóst, að allt jafnar sig e k k i
héma megin grafar, — að tilveran getur hvorki verið góð
né réttlát út frá mannlegu sjónarmiði, ef litið er á þetta
líf eingöngu.
Þannig var nú háttað um siðfræðina. En ekki gekk mér
betur við sálarfræðina og trúarheimspekina. Ég fékk eng-
an botn í það, hverju væri óhætt að trúa af því, sem
nokkru máli skipti, — enga leiðbeiningu um tilveru sálar-
innar, Guð eða annað líf. Það var næstum sama, hvaða
trúarheimspeking ég kynnti mér. Annaðhvort vísuðu trú-
arheimspekingarnir slíkum hugsunum á bug, eða þeir
gengu að því vísu sannanalaust, að hlutirnir væru svona
eða svona. Höffding skilgreinir trú (religio) á þá leið, að
það sé trú á varðveizlu verðmætanna, þess, sem mönnum
sé dýrmætast, en þá skýringu hygg ég alveg ófullnæga. Og
þegar hann fer svo að sýna fram á, að kjarninn í trúar-
brögðunum, trúin á varðveizlu verðmætanna, geti haldizt,
þótt eiginleg trúarbrögð hverfi, finnst mér trú hans sjálfs