Morgunn - 01.06.1950, Blaðsíða 82

76
MORGUNN
ókomna barst. Þannig var það einu sinni, að frú ein sá í
dulsýn bifreiðarslys, sem hún var í sjálf, og í sýninni sá
hún bifreiðarstjórann aka i vissa átt, renna þar til á veg-
inum og lenda þar í öðru slysi. Nokkurum dögum síðar
lenti bifreiðin í árekstri. Þá minntist hún dulsýnarinnar,
og afstýrði því að bifreiðarstjórinn æki á áttina, sem hann
ætlaði sér, og hún hafði séð hitt slysið verða í.
Það er augljóst, að þarna var síðara slysinu afstýrt.
En það mundi annars áreiðanlega hafa orðið, eins og frúin
sá það fyrir í sýninni. Það, sem vér verðum hér að hafa í
huga, er, að þarna sér frúin ekki það, sem raunverulega
varð, en hefði aftur á móti orðið ef hún hefði ekki afstýrt
því með viljaákvörðun sinni. 1 sýninni sá hún ekki það,
að hún mundi afstýra slysinu, en hún sá slysið sjálft, sem
annars hefði orðið. 1 þessu tilfelli virðist hinn frjálsi vilji
konunnar vissulega hafa gripið inn í rás viðburðanna.
Sú staðreynd, að framtíðina er unnt að sjá, hlýtur því
nær að sannfæra oss um, að mat vort á tímanum, hug-
myndir vorar um hann, séu mjög á villigötum. Ef forspáin
er staðreynd, neyðumst vér til að breyta hugmyndum vor-
um um tímann. Þegar heimspekingar fyrri tíma voru að
glíma við ráðgátuna um eðli tímans, gengu þeir fram hjá
þessum staðreyndum, að hið ókomna er unnt að sjá fyrir.
Þeirri trú, að enginn geti séð hið ókomna fyrir, hafa þeir
goldið þegjandi samþykki sitt, og hagað athugunum sín-
um og röksemdafræslum eftir því. En ef yfirvenjuleg
skynjun hins ókomna er staðreynd — og dæmin af fyrir-
boðum og forspám sanna það — þá verður að endurskoða
fyrri tíðar hugmyndir um tímann og reikna með þessum
staðreyndum. Það verður gaman að sjá átökin, þegar vits-
munamennimir neyðast til að endurskoða afstöðu sína.
Fyrirboðarnir, forspárnar, setja oss andspænis mörgum
vandamálum, svo sem frjálsum eða bundnum vilja, orsaka-
samabandinu, tímanum og mörgum öðrum frumspekilegum
og yfirskilvitlegum haugtökum. Þessar dularfullu stað-
J