Íslendingur - 25.06.1968, Page 7

Ný viðhorf í sjávarútvegi íslendinga
□ Oft hefur því verið haltl-
ið fram hér á Islandi, að við
framlciddum ferskustu og beztu
sjávarafurðir, sem þekktust á
mörkuðum erlendis. Þessi stað-
hæfing átti sér lengi stoð í veru-
leikanum, en nú eru viðhorfin
orðin önnur. Ýmsar aðrar þjóðir
hafa brotizt fram fyrir okkur
með miklum átökum í nýsköp-
un og uppbyggingu fiskveiða
sinna og fiskiðnaðar og skapað
sér aðstöðu á mörkuðum okkar
með fyrsta flokks vöru og jafn-
vel mun meira úrval en hér er
unnt að afla.
Það má nefna sem dæmi um
nýsköpun í fiskveiðum hjá öðr-
um þjóðum, að Vestur-Þjóðverj-
ar hafa endurbyggt fiskveiði-
flota sinn á 5 árum og eiga nú
fjölda skipa, sem siglt geta á
mið hvarvetna í heiminum.
Þessi skip voru fyrir tveim ár-
um við austurströnd íslands og
veiddu þar síld, en sl. sumar
þótti slík útgerð ótrygg og var
þá farið á mið úti fyrir Ný-
fundnalandi, þar sem skipin
öfluðu vel í síldartroll. Austur-
Evrópuþjóðirnar hafa einnig
endurbyggt fiskveiðiflota sína
og eru þær jafnvel famar að
keppa við okkur á Bandaríkja-
markaðnum.
Með þessu er ekki sagt, að öll
sérstaða okkar þurfi að vera úr
sögunni. En það sýnir okkur og
sannar, að við sitjum ekki einir
að þeim verðmætum, sem hafið.
hefur að geyma, eða þeim mögu-
leikum, sem bjóðast, til að nota
þau verðmæti.
□ Sjávarútvegur okkar hef-
ur staðið að mestu undir gjald-
eyrisöflun okkar íslendinga, og
engin önnur atvinnugrein hefur
þróazt jafnt ört, sem útflutnings-
atvinnugrein. En að sjálfsögðu
hafa margar aðrar atvinnugrein-
ar þróazt jafnhliða sjávarútveg-
inum. Hann stendur ekki einn
út af fyrir sig. Mörg eru þau
skip og margar þær verksmiðj-
ur, sem byggðar hafa verið á
undanförnum árum. Og vissu-
lega hafa þessi nýju tæki mörg
hver skapað okkur auknar tekj-
ur og bætta lífsafkomu. En á
þessu hefur einnig verið skugga-
hlið. Aflinn, sem komið hefur
upp úr sjó, hefur jafnvel verið
of mikill, og lítils handahófs
hefur gætt í þeim efnum, að
skapa sem nýtilegast hráefni.
Verksmiðjur hafa verið byggðar
of ört og oft fremur fyrir von
en fyrirheit. Sama er að segja
um frystihúsin. Fjármunamynd-
unin hjá okkur, sem ætlum
að fleyta okkur áfram á nokkr-
um mismunandi sterkum fiski-
stofnum frá ári til árs, óveidd-
um I hafinu, getur naumast
nokkurn tíma orðið svo jöfn og
ör, að unnt sé að kljúfa slikar
framkvæmdir.
Þetta er mál út af fyrir sig,
sem ætti að kenna okkur nauð-
syn á nýjum vinnubrögðum við
uppbyggingu framleiðslutækj-
anna. Og ekki er sú nauðsyn
síðri, þegar við stöndum
frammi fyrir þeirri uppbygg-
ingu, sem orðin er hjá öðrum
þjóðum og þeirri samkeppni,
sem fylgt hefur í kjölfarið.
Q Og fyrst og fremst verðum
"™
• ENDURSKIPU-
LAGNING
• STÖÐLUN
• NÝSÖLU-
TÆKNI
við að gera okkur grein fyrir
þvf, að fleiri en við erum nú
komnir á þá markaði, sem við
réðum áður fyrr, og nú verðum
við að kanna og fylgjast með,
hverju fram vindur hjá þeim,
og taka sölumennsku okkar
föstum tökum á þeim mörkuð-
um, sem við ættum raunar að
þekkja og verðum að þekkja.
Með hliðsjón af þvf, sem þama
er að gerast með öðrum þjóðum,
verðum við að marka stefnuna
til að mæta þeim nýju viðhorf-
um, sem þar eru ríkjandi. Sú
stefna snertir a^la þætti, upp-
byggingu framleiðslutækjanna,
rekstur þeirra og sölumennsku.
Sameiginlegt átak með heild-
ina að baki verður ávallt að vera
fyrir hendi, og útilokað er, að
berjast áfram til hins síðasta, án
þess að tekið sé tillit til að-
stæðna og þá aðilans, sem við
hliðina er. Oft hefur það komið
fyrir, er raunar sígilt hjá okk-
ur, eins og nefnt hefur verið um
sjávarútveginn, að farið hefur
verið út f miklar fjárfestingar,
án þess að gera sér grein fyrir,
hvað er það minnsta, sem hægt
er að komast af með.
Þetta kemur greinilega fram í
byggingariðnaðinum. Maður,
sem hefur haft góðar tekjur eitt
ár og ekki lagt nema lítið fyrir
á fyrri starfsárum sfnum, telur
sér fært að byggja stórhýsi.
Annað er ekki byggt. Næsta ár
gefur honum ekki nægar tekjur
til að halda framkvæmdum á-
fram. Þá er þvf haldið fram, að
ekki sé hægt að lifa sómasam-
legu lífi fyrir þau laun, sem
unnið er fyrir.
Þetta er svipað því, að eitt
lítið fyrirtæki færi út í mikla
fjárfestingu, vegna þess að
hagnaður hefði komið fram á
einu ári. En enginn getur sagt
til um, hvað framtíðin ber í
skauti sér. Ef hins vegar væri
til samsteypa, sem hefði mörg
fyrirtæki innan sfns ramma,
væri hægt að koma við meiri
hagkvæmni f rekstri og uppbygg-
ingu og bæta Iffskjör fólksins
fremur en ella.
Hér er allt miðað við smæð-
ina, en ákvæðin eru fyrir fjöld-
ann, svo að erfitt er fyrir minni
fyrirtæki að halda sömu hag-
kvæmni og þau stóru. Hér er átt
við það, að við Islendingar þyrft-
um að koma fastari stefnu á
uppbyggingu okkar í einstökum
greinum, einkum sjávarútvegin-
um, og vinna saman að vel-
gengni og þá með drenglyndi,
en leggja niður þá öfund og
niðurrif. sem oft virðist ráða of
miklu. Ekkert er okkur eins
nauðsynlegt og að binda það
smáa saman, hvort sem það
I '
verða samtök eða stórfyrirtæki.
Með því er unnið að hagræðingu
og velgengni.
Q Tengsl sjávarútvegsins við
aðrar atvinnugreinar eru jafnan
náin. Við þekkjum það, að hann
hefur markað tekjustefnuna í
öllum atvinnugreinum, enda hef-
ur tekjuþróunin f flestum grein-
um atvinnulífsins farið úr skorð-
um. Það hefði einhvern tfma
þótt hart, að ekki væri mögulegt
að láta vinna við fiskvinnslu f
næturvinnu. En því miður er
þróunin orðin sú, að slíkt er
ekki mögulegt hjá minni fyrir-
tækjum og raunar tæpast held-
ur hjá þeim stóru, nema afkom-
an verði slæm og langan tfma
taki að vinna það upp.
Þarna er lfka á ferðinni mál,
sem þarf að umskapa. Sveiflurn-
ar f tekjuþróuninni, upp á við
f stórum stökkum og stundum
hrap niður á við, eru eitt höfuð
mein þjóðfélagsins. Á velgengn-
istímum er öllu skipt upp, án
tillits til lakari tfma, sem alltaf
koma. Síðan stöndum við uppi
með sáran höfuðverk yfir geig-
vænlegum vandamálum, sem
smávægileg forsjálni hefði get-
að fyrirbyggt. Þetta er glöggt
dæmi um þá spennu öfundar og
tortryggni, sem tröllríður hús-
um. Ef skynsemin réði, væri
misjöfn arðsemi atvinnuveg-
anna, milli þeirra og innan
þeirra, viðurkennd I verki.
Q Margir hafa bent' á, jað við
ásttum að bæta við vinriSlustig
þeirra sjávarafurða, sem við
framleiðum. Þetta er e.t.v. rétt,
en á því eru margir vankantar.
Heimamarkaðurinn er lftill og
vegna smæðar hans er erfitt að
byggja upp fullvinnslu, t.d. á
fiskblokkum. Sölukerfið og fram-
leiðslan verða að vera f nánum
tengslum, og birgðahald má
aldrei fara yfir neyzlu viss tfma.
Á sfðustu árum hefur þróunin
t.d. í Vestur-Evrópu á skömmt-
um, sem sagaðir eru úr fisk-
blokkum, farið ört fram á við,
og hafa átt sér stað sífellt mikl-
ar breytingar á stærð og lögun
skammtanna. Þess vegna verða
sölumenn og framleiðendur að
starfa náið cg vel saman, og
sveigjanleiki þarf að vera mjög
mikill í framleiðslunni. Sem
dæmi um þetta má nefna, að
fyrir tveim Srum náði fyrirtæki'
eitt f Vestur-Evrópu mikilli sölu
á skömmtum, eftir að vera búið
að koma sér upp tækni til að
breyta stærð þeirra og lögun,
eins og óskir kaupendanna sögðu
til um. Mötuneyti kröfðust
skyndilega fiskskammta, sem
henta skyldu vel á stórar steik-
arpönnur, og þetta fyrirtæki gat
aðlagað sig kröfunum þegar í
stað. Þar með var markaðurinn
unninn.
Við getum aldrei nýtt fisk-
blokkir að marki á þennan hátt
hér heima, nema gjörbreyting
verði á allri skipulagningu í
framleiðslumálum sjávarútvegs-
ins, svo og sölumennsku. Með
öðrum hætti verður þeirri
tækni, sem til þarf, ekki komið
við, þó ekki væri nema af því,
að það er ekki hlaupið að þvf að
komast yfir hana, vegna fjar-
lægðar frá tækjaframleiðendum.
Og þetta er einnig það dýr
tækni, að býðingarlaust er að
ætla sér aö nýta hana, nema
allt sé rækilega f pottinn búið.
Það má segja, að nú fari að
koma til stöðlunar á fiskskömmt-
um hjá mörgum þjóðum, og þvf
ætti e.t.v. að verða auðveldara
fyrir okkur, að komast inn á
slíka markaði, ef sölukerfiö væri
fyrir hendí og tollamálin kæm-
ust f eðlilegt horf.
Q Það eru ný viðhorf f öll-
um greinum, sem horfast verður
í augu við af fullri einurð. Sam-
fara endurskipulagningu f heild,
verður að leysa úr læðingi hug-
kvæmni og persónulegt framtak.
Sölusamtökin þurfa að vera eins
virk og sveigjanleg og þeim er
mögulegt, og samstaðan innan
þeirra heil. Þau verða að vera
framtakssöm og eiga þann dug
og áhlaupamátt, sem nauðsyn-
legur er, til þess að árangurinn
verði góður og stuðli að áfram-
haldandi velgengni þjóðarinnar,
þótt ný viðhorf séu komin til
skjalana.
— B.
SJÖTUGUR HEIÐURSMAÐUR:
Jón Benediktsson prentari
ÖRSTUTT AFMÆLISKVEÐJA.
Þegar ég ætlaði að taka í höndina á vini mínum Jóni Bene-
diktssyni á sjötugsafmæli hans nú á dögunum, var hann stung-
inn af til Reykjavíkur, svo að ég ákvað að senda honum af-
mællskvcðju „hina Ieiðina“, og auðvitað bað ég þá ISLENDING
fyrir hana, því að Jón er mikill vinur og stuðningsmaður hans.
Hér verður ekki rakinn æviferill Jóns, rifjuð upp íþrótta-
afrek hans og áratuga barátta fyrir framgangi íþróttamála i
bænum, ekki getið aiúðar hans og listfengi f starfi og jafnvel
ekki minnzt á ást hans á íslenzkri tungu og afbragðsgóða með-
ferð hans á móðurmálinu, bundnu sem óbundnu. En hvað ég
geri á 100 ára afmæliriu, læt ég ósagt.
Efni þessara lína er fyrst og fremst að þakka honum einstaka
vinsemd og rausn í garð minn og míns fólks og þann trúnað,
er hann hefur sýnt mér, þegar „andinn frá ókunna landinu“
hefur vitjað hans og kallað hann til starfa í þágu Iffs og Ijóðs.
Megi hver verkstaður á tslandi jafnan eiga svo dygga starfs-
menn sem Jón Bcncdiktsson og íslenzk tunga sem flesta slfka
liðsmenn.
Beztu kveðjur frá okkur ölium.
Gfsli Jónsson.
7 tSLENDINGUR