Jazzblaðið - 01.09.1948, Blaðsíða 7

ekki troðið upp án þess að æfa eða án þess
a® treysta megi á minni hljóðfæraleikar-
anna. 0g það sem æft er eða gert eftir
Minni, er ekki improviserað. Jazz-sagan
leiðir í Ijós, að hópar þeir og tónlistarmenn,
sem iðulega eru kallaðir „improviserar11,
kafa skýra tjáningu, ekki fyrir undrakraft
°undirbúinnar yrkingar, heldur vegna þess
áformað hafði verið, að músikin hljóm-
aði þannig. King Oliver Gennetts og Okehs
Plöturnar eru undantekningarlaust teknar
sem helztu dæmin um „alls herjar“ improv-
iseringu. Þó hefur trommuleikaranum Baby
Dodds, sem lék með Oliver, sagzt svo frá,
að öll lögin hafi verið æfð alllengi. Richard
M. Jones staðfestir þetta. En sönn improv-
'sering er það, þegar músikin er leikin
fyrsta sinni og að öllu leyti ný af nálinni,
einnig í augum hljóðfæraleikarans.
ÍTr því að tónlistarmenn og jazzunnendur
nota þetta hugtak, improvisering, virðist
ekki úr vegi að gera grein fyrir meiningu
þess í málvenju jazzista. í stórum drátt-
um táknar jazz-improvisering það að leika
an nótna, eftir eyranu, ef svo mætti segja.
En ef þetta fengi staðist, væri sérhver tón-
kstarmaður, sem leggur músik á minnið,
nnproviseri, einnig svo kallaðir konsert-
Píanóleikarar, sem leika án þess að hafa
einn einasta blaðsnepil fyrir framan sig.
^n skýringin verður að vera tæknilegri.
Jazz-improvisering er í því falin, að tón-
listarmaðurinn leyfir sér að breyta laglín-
unni og eða teygja úr byggingu samhljóm-
anna, en hvort tveggja grundvallast á hin-
um upprunalegu tónasamböndum (eða sam-
hljómum) lagsins, sem verið er að leika.
því er snertir blues, sem eru byggðar
Upp af þríundum, verður improviseringin
f'i af svipaðri melódiskri og eða harmón-
'skri þenslu út fyrir samhljómabygginguna.
Margir jazzistar geta improviserað með
þessum hætti. Það er svo alvanalegt, að
Það má þykja hálf skrítið að vera að benda
a hina barnalegu aðdáun, sem svo margir
Jazzunnendur bera fyrir því. Leikni, minni,
bekking á samhljómum og næmur smekk-
ur á góðri frasasetningu, blæbrigðum og
föfinningu: þetta eru frumefni jazz-im-
proviseringar. Því lengur sem tónlistar-
maður leikur (svo framarlega sem hann
er einleikari en ekki hljómsveitarmaður),
þeim mun skarpari verður hæfni hans til
að improvisera — og minni hans gleggra,
en þangað sækir hann tíðum hráefni.
Glöggskyggni hans á þetta efni er mæli-
kvarði á hann sem improvisera og lista-
mann.
Jazz-improvisering leyfir tónlistarmann-
inum að fullkomna efni sitt og vera samt
talinn improviseri. Þetta bregður ljósi yfir
gamla málsháttinn, að góður jazzisti leiki
aldrei lag tvisvar eins. Þannig viðurkennir
hlustandinn viðleitni hans til að ná full-
komnun. Samt sem áður skýtur jazzistinn
oft og tíðum yfir markið. Hann er svo
gagntekinn af því að tjá tilbrigði og leng-
ingu laglínunnar, að honum yfirsést til-
gangurinn að ná fullkomnun, það er að
segja iðu og líf tónlistarinnar sjálfrar —
jazz, sem standast muni hina hörðustu
gagnrýni vegna sígildrar listar sinnar. Það
dylst engum, að ef lag er alltaf leikið með
mismunandi móti, muni það þýða dauða
listarinnar í jazz. í viðleitni sinni til að
endurtaka aldrei sjálfan sig, er hinum æðis-
gengna jazz-improvisera hætt við að hafna
túlkuninni, eins og hún getur fullkomnust
orðið, fyrir lélega túlkun einungis af hugs-
unarvillu um eðli improviseringar, sem hef-
ur komið honum til að halda, að hann verði
því aðeins „mikill“ að hann haldi takmarka-
laust áfram margbreytninni. í rauninni er
slíkur tónlistarmaður undir álögum hjá-
guða, hann er að þóknast smekk fjöldans
og eltast við dutlunga hans, hann er að
reyna að upphefja sjálfan sig í stað þess
að víkka sjóndeildarhring jazzins með því
að leggja skref til hans.
Jazzistinn gefur sér þannig mjög frjáls-
ar hendur, en einhvern tíma verður hann
að viðurkenna og standa við, að hann hefur
þá skuldbindingu, að endurtaka verk sitt
og raddsetja það handa eftirkomandi kyn-
slóðum. Mikið hefur verið gert í þessa átt,
en þörf er á meiri vandvirkni. Það er, m. a.
auðveldara með tamdari hugsun um im-
Framli. á bls. 21.
^azzLfaítS 7