Morgunblaðið - 03.04.2009, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. APRÍL 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Það er óneit-anlega um-hugsunar-
vert að á sama tíma
og Fjármálaeft-
irlitið á fullt í fangi
með að sinna rann-
sóknum á málum, sem tengjast
hruni efnahagskerfis landsins,
skuli það verja takmörkuðum
starfskröftum sínum í rann-
sókn á því hvort blaðamenn
Morgunblaðsins hafi brotið
bankaleynd með fréttaflutn-
ingi sínum.
Í grein Agnesar Bragadótt-
ur í nóvember birtust upplýs-
ingar úr lánabók Glitnis, sem
m.a. sýndu fram á hvernig
stjórnendur almenningshluta-
félagsins Glitnis notuðu fé
bankans til að hækka gengi
hlutabréfa í FL Group, sem var
stærsti eigandi bankans.
Í grein Þorbjörns Þórðar-
sonar í síðasta mánuði voru
birtar upplýsingar úr lánabók
Kaupþings, sem sýndu fram á
hvernig það almenningshluta-
félag lánaði eigendum bankans
og tengdum aðilum hátt í 500
milljarða króna.
Tveir af eigendum og stjórn-
endum bankanna, Jón Ásgeir
Jóhannesson og Sigurður Ein-
arsson, hafa komið fram opin-
berlega og krafizt rannsóknar
FME á því að bankaleynd hafi
verið brotin með þessum hætti.
Fjármálaeftirlitið hefur klár-
lega ekki látið sitt eftir liggja.
Ritstjórn Morgunblaðsins
hefur fjallað um áðurnefnd mál
og ýmis önnur, fullkomlega
meðvituð um ákvæði laganna
um fjármálafyrir-
tæki, sem kveða á
um bankaleynd.
Blaðið hefur hins
vegar litið svo á að
þessi ákvæði komi
aldrei í veg fyrir að
blaðamenn uppfylli þá skyldu
sína að upplýsa almenning um
mál, sem varða hans hagsmuni
– og allra sízt við núverandi
kringumstæður.
Það liggur skýrt fyrir að lán-
veitingar bankanna, sem stofn-
uðu til stórra áhættuskuld-
bindinga, þar með talin lán til
eigenda og tengdra aðila, voru
einn þeirra þátta sem felldu ís-
lenzka bankakerfið. Þetta hef-
ur m.a. verið staðfest skýrlega
í nýrri skýrslu finnska sér-
fræðingsins Kaarlos Jännäri.
Almenningur á að sjálfsögðu
rétt á upplýsingum um það
hvernig útrásarvíkingarnir
umgengust almenningshluta-
félögin, sem hér um ræðir.
Þessi afstaða Morgunblaðs-
ins er studd dómafordæmum,
bæði Hæstaréttar Íslands og
Mannréttindadómstóls Evr-
ópu. Blaðið og útgáfufélag þess
mun standa þétt við bakið á
blaðamönnum sínum og er
reiðubúið að styðja þá til að
fara með málið eins langt í
dómskerfinu og þörf er á til að
fá skorið úr um rétt almenn-
ings til upplýsinga.
Morgunblaðið og blaðamenn
þess munu ekki láta hræða sig
til að birta ekki upplýsingar,
sem erindi eiga við almenning
og alls ekki brjóta trúnað við
þá heimildarmenn, sem veita
Morgunblaðið lætur
ekki hræða sig
til að upplýsa
ekki almenning}
Fjölmiðlaeftirlitið?
Pétur H. Blöndalalþingismaður
mælti í fyrrakvöld
fyrir þingsályktun-
artillögu um að við-
skiptanefnd Alþingis yrði falið
að semja lög um nýja tegund
hlutafélaga sem væru með
gagnsætt eignarhald og að
bann yrði lagt við lánveitingum
og krosseignarhaldi slíkra
hlutafélaga.
Þingsályktunartillögu þing-
mannsins var í fyrrinótt vísað
til viðskiptanefndar í samráði
og sátt við þingmanninn, án
umræðu um hana. Þessi tillaga
Péturs er bæði tímabær og
skynsamleg og hún er fram
borin á tímum, þegar allur al-
menningur kallar á og krefst
breytts og bætts viðskiptasið-
ferðis.
Í greinargerð með tillögunni
segir að greinilegt sé að gagn-
kvæmt eignarhald, raðeignar-
hald og óljós eignatengsl séu
meðal þeirra ástæðna sem ollu
því að efnahagur fyrirtækja
bólgnaði út og sýndi miklu
meira eigið fé en raunverulega
var fyrir hendi.
Þingmaðurinn
leggur til að skil-
greind verði ný
tegund af hluta-
félögum, gagnsæ hlutafélög eða
GH. Slíkt hlutafélag gæti þurfti
að uppfylla fimm skilyrði. Lagt
er til að skilyrðin verði eftirfar-
andi:
„GH má ekki ekki eiga eign-
arhlut í fyrirtæki nema það sé
líka GH; GH skal birta lista yfir
öll GH sem það á í og öll GH
sem eiga í því; eigandi hlutafjár
í GH nýtur hvorki arðs né at-
kvæðisréttar nema hann sé ein-
staklingur eða GH; GH má ekki
eiga hlutabréf í hlutafélagi sem
á það beint eða óbeint; GH má
ekki lána verðmæti til aðila sem
það á beint eða óbeint.“
Raunar má taka svo djúpt í
árinni að segja að verði þings-
ályktunartillagan samþykkt, þá
sé það ákveðið skref í þá átt að
endurreisa traust fólksins í
landinu á viðskiptalífinu.
Kannski ekki stórt skref, en
vissulega spor í rétta átt og það
skiptir máli.
Almenningur krefst
bætts siðferðis}Tímabær tillaga
A
llir snjöllustu stjórnmálamenn og
hugsuðir sögunnar vissu að mik-
ilvægustu ákvarðanir heimsins
væru ekki teknar á þingum,
fundum eða ráðstefnum. Mik-
ilvægustu ákvarðanirnar eru teknar í léttu
spjalli og með hálfkveðnum vísum, augn-
tillitum og skálauppréttingum, í veislum og á
förnum vegi. Franska stjórnarbyltingin fædd-
ist og dó með augngotum diplómatans Tall-
eyrands.
Þetta á ekki bara við um stjórnmálalegar
ákvarðanir. Við þekkjum það úr skáldsögum
og kvikmyndum hvernig tilhugalíf fólks úr yf-
irstéttum fór fram fyrr á öldum. Þegar konur
gengu um skrúðgarða með sólhlífar á meðan
lafafrakkaklæddir herramenn gjóuðu til þeirra augum. Í
slíku andrúmslofti skipta smáatriðin mestu máli. Eitt lít-
ið augnagot, munnvipra, hönd á hattbarð, ræsking eða
hneiging gat verið örlagavaldur og markað líf persón-
anna það sem eftir var. Þetta er rómantískt í eiginlegum
skilningi orðsins enda kjörið viðfangsefni bókmennta og
lista.
Í dag hafa hlutirnir breyst. Þeir hafa ekki breyst mik-
ið, en þeir hafa samt breyst.
Margir segja að internetið sé hinn nýi vettvangur. Þar
rísi og hnígi öldur samfélagsins, sambönd hefjist og
slitni, borgarahreyfingar myndist og hjörtu þjóða og
kúgaðra hópa slái. Ekkert gæti verið eins fjarri sannleik-
anum. Á internetinu gerist ekkert sem hefur þýðingu
fyrir mannkynið. Ég veit hins vegar hvert
verður sögusvið rómana framtíðarinnar. Ég
veit hvar hlutirnir gerast í dag, hvar örlög
fólks eru mörkuð og einstök augnagot breyt-
ast í lífsgjöf Adams eða refsivönd heiðinna
goða. Í dag gerist það í Ikea.
Í Ikea endurspeglast allt sem er áhugavert
við mannlegt samfélag. Ikea er tákn upphafs-
ins og endisins. Unga saklausa parið með
barnið í maganum fetar sig hægt og óvisst
gegnum stíginn endalausa. Allt er spennandi,
allt er nýtt og frábært. Þau sjá hverja einustu
mublu sem fallega hannaða vörðu í lífsleið
sinni. Það á ekki við um nýfráskilda bitra
manninn sem finnur gömlu sárin ýfast upp
við Ikea-göngu sína. Allt er gamalt, leið-
inlegt, ofhannað og heimskulegt. Samt mætir hann í
Ikea. Hann mætir í Ikea til að skola af sér syndirnar og
byrja upp á nýtt. Og í hinni hægu Ikea-göngu mætast
andlitin, þeirra vongóðu, þeirra bitru, þeirra sem eru
einmana og hinna hvers hugir eru fullir af ást en hjörtun
tóm. Og í litlum augnablikslöngum gotum finnur fólk fyr-
ir allri lífsleið sinni í andartaki. Í fjarlægð á bak við
frottebólstraða sófa sérðu sjálfan þig eftir 50 ár eða sjálf-
an þig fyrir 50 árum. Og það besta er að þú getur aldrei
flúið sýnina, því í Ikea rekstu alltaf á þann sem þú vilt
ekki hitta, sama hvað þú reynir að forðast hann, því gólf-
skipulagið í Ikea er með þeim hætti að þú munt rekast á
hann aftur og aftur og aftur.
bergur.ebbi.benediktsson@gmail.com
Bergur Ebbi
Pistill
Í Ikea
ASÍ vill að lífeyris-
sjóðir fái siðareglur
FRÉTTASKÝRING
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
M
iðstjórn Alþýðu-
sambands Íslands
(ASÍ) vill bregðast
með afgerandi hætti
við gagnrýni á líf-
eyrissjóðina undanfarið. Hún álykt-
aði um málefni þeirra í framhaldi af
aukaársfundi ASÍ 25. mars sl. og um-
ræðunni undanfarið. Í ályktun mið-
stjórnar frá 1. apríl sl. eru talin upp
nokkur atriði sem grípa þarf til.
Í fyrsta lagi að óska eftir því að
Fjármálaeftirlitið kanni sérstaklega
„hvort lífeyrissjóðir hafi á und-
anförnum árum starfað eftir lögum,
samþykktum og fjárfestingarstefnu“.
Í öðru lagi að lífeyrisnefnd ASÍ og
skipulags- og starfsháttanefnd ASÍ
setji sem fyrst tillögur að siðareglum
um fjárfestingar sjóðanna og fyr-
irmyndarreglur um daglega starf-
semi þeirra. Þar á meðal starfskjör,
risnu og ferðalög. Reglurnar verði
kynntar á ársfundi lífeyrissjóðanna.
Í þriðja lagi beinir miðstjórn ASÍ
því til fulltrúa launafólks í stjórnum
sjóðanna, vegna þess sem liðið er, að
þegar í stað verði óskað eftir því að
innri endurskoðendur geri sérstaka
úttekt á starfsemi lífeyrissjóðanna
undanfarin ár. Talið er mikilvægt að
fá upplýsingar um þátttöku í ferðum
eða móttöku á gjöfum.
Þá segir miðstjórnin að það sé
„hvorki viðeigandi né afsakanlegt að
taka þátt í skemmtiferðum í boði
annarra sem samrýmast á engan
hátt starfsemi sjóðanna eða hags-
munum sjóðsfélaga. Því er óhjá-
kvæmilegt að kalla þá til ábyrgðar
sem hafa orðið uppvísir að slíku, þó
formlegum reglum hafi ekki verið til
að dreifa.“
Margir sjóðir hafa sett reglur
Arnar Sigurmundsson, formaður
stjórnar Landssamtaka lífeyrissjóða,
sagði nær alla lífeyrissjóði vera með
starfsreglur stjórna og stjórnenda. Í
samtökunum eru 33 lífeyrissjóðir.
Settar hafi verið stífar reglur um
verðbréfaviðskipti stjórnenda og
starfsfólks. Þá séu sumir sjóðir með
reglur um siðferðislegar fjárfest-
ingar. Margir sjóðir hafi einnig sett
mjög ákveðnar reglur sem starfsfólki
og stjórnendum beri að fylgja varð-
andi boðsferðir. Arnar segir að sér
sýnist að ASÍ leggi til að fulltrúar
stéttarfélaga taki þetta mál upp í
stjórnum sjóðanna.
„Þetta er mjög eðlilegt og þessi
mál eiga alltaf að vera í endur-
skoðun,“ sagði Arnar. Hann benti á
að stjórnir flestra lífeyrissjóða eigi
eftir að halda stjórnarfundi fyrir árs-
fundi í vor. Eðlilegt sé að stjórnir
sjóða verði búnar að skerpa á þessum
reglum fyrir ársfundina.
Landssamtök lífeyrissjóða hafa
smíðað reglur um verðbréfaviðskipti
stjórna, stjórnenda og starfsfólks líf-
eyrissjóða, sem Arnar segir að sé
stærsta málið. Komið hefur til tals í
stjórninni að útbúa reglugerð til fyr-
irmyndar sem sjóðir geti stuðst við.
Morgunblaðið fjallaði um lífeyr-
issjóði sl. sunnudag. Þar var m.a.
sagt frá boðsferðum fjármálafyr-
irtækja sem stjórnendum lífeyr-
issjóða stóðu til boða og sagt að slík-
ar ferðir hafi verið þegnar í
einhverjum tilvikum.
„Við hringdum í forstöðumenn 19
sjóða á sunnudag til að fá þetta upp.
Niðurstaðan varðandi þessar til-
greindu ferðir var að enginn frá líf-
eyrissjóðunum tók þátt í þeim, fyrir
utan einn fulltrúa frá einum sjóði
sem hafði tekið þátt í einni ferð,“
sagði Arnar.
Morgunblaðið/Þorkell
Siðvæðing Lífeyrissjóðir geyma helsta sparnað margra. Miðstjórn ASÍ vill
að stjórnir lífeyrissjóða móti sér reglur, m.a. um starfskjör, risnu og ferðir.
GYLFI Arnbjörnsson, forseti ASÍ,
sagði að siðareglur lífeyrissjóða
hefðu verið ræddar nokkuð lengi
innan sambandsins. „Við höfum
horft bæði til fjármálastofnana,
norska olíusjóðsins, finnska lífeyr-
issjóðsins og fleiri til að viða að
okkur fyrirmyndum.“ Hann sagði
marga íslenska lífeyrissjóði hafa
sett reglur um siðferði í fjárfest-
ingum og stuðst við viðmið-
unarreglur Sameinuðu þjóðanna.
Gylfi sagði að ASÍ vildi bregðast
við gagnrýni á sjóðina af fullri
ábyrgð og setja skýrari reglur um
fleiri þætti en gert hefði verið. Ekki
mætti þó taka ályktunina svo að
það væri verið að ráðast á neinn.
Gylfi sagði að setja þyrfti reglur
um fagferðir en ljóst væri að menn
vildu ekki líða skemmtiferðir
tengdar lífeyrissjóðum. „Við teljum
reyndar að menn í svona stöðu eigi
að vita að svona gerir maður ekki.“
SKÝRARI
REGLUR
››