Morgunblaðið - 05.12.2009, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 2009
Loftslags-ráðstefnaSameinuðu
þjóðanna hefst í
Kaupmannahöfn á
mánudag. Margir
binda vonir við að
á ráðstefnunni ná-
ist samkomulag um framhald
á Kyoto-bókuninni við Lofts-
lagssamning Sameinuðu þjóð-
anna um að draga úr út-
blæstri
gróðurhúsalofttegunda. Í ljósi
þess hve illa hefur gengið að
ná samkomulagi um framhald
Kyoto-bókunarinnar eru ekki
miklar líkur á að samkomulag
sem hald er í náist í Kaup-
mannahöfn. Og raunar er það
svo að ekki hefur verið sér-
stakt hald í Kyoto-bókuninni.
Ástæða þess að erfiðlega
hefur gengið að ná settum
markmiðum í loftslagsmálum
er að miklir hagsmunir eru í
húfi. Þrátt fyrir hátíðlegt tal
um annað, þegar þannig
stendur á, þá er það jafnan
svo þegar til kastanna kemur,
að sérhver þjóð gætir fyrst og
fremst að eigin hagsmunum.
Þessu höfum við Íslendingar
kynnst mjög áþreifanlega eft-
ir efnahagshrunið.
Þó verður að segjast eins og
er að það er nokkurt áhyggju-
efni í þessu sambandi að ís-
lensk stjórnvöld eru annarrar
gerðar en önnur, eins og sjá
má af afstöðunni til Icesave-
málsins. Íslensk stjórnvöld
hafa sýnt að þau
telja vænlegra til
árangurs að láta
undan ósann-
gjörnum kröfum
en að standa í
lappirnar og taka
á móti þeim sem
sýna yfirgang. Slíkt viðhorf er
ekki gott veganesti inn í al-
þjóðlegar viðræður um lofts-
lagsmál, þar sem gæta þarf
hagsmuna Íslands og halda til
haga þeirri sérstöðu sem Ís-
lendingar búa við. Hér á landi
er endurnýjanleg orka mun
útbreiddari en annars staðar í
veröldinni og þess eigum við
hiklaust að njóta, líkt og við
höfum gert með hinu svokall-
aða íslenska ákvæði Kyoto-
bókunarinnar.
Eins og aðstæður eru nú í
efnahagsmálum þjóðarinnar,
ekki síst ef ríkisstjórninni
tekst að koma Icesave-
klafanum á þjóðina, er nauð-
synlegt að hafa allt það svig-
rúm sem hægt er til að nýta
auðlindir landsins til verð-
mætasköpunar. Full ástæða
er til að hafa áhyggjur af að
núverandi ríkisstjórn hafi
getu eða vilja til að gæta
hagsmuna Íslands í loftslags-
málum á ráðstefnunni í Kaup-
mannahöfn. Það væri sann-
arlega ekki á skuldaklafann
og skattpíninguna bætandi að
svipta landsmenn tækifærum
til að auka framleiðslu og út-
flutning.
Efast má um að
ríkisstjórninni sé
treystandi fyrir
hagsmunum Íslands
í loftslagsviðræðum}
Hagsmunir í hættu
í Kaupmannahöfn
Stóryrðin semsjást í blogg-
heimum koma
sjálfsagt ekki
lengur neinum á
óvart. Það er
skaði, enda ótví-
rætt merki um að við séum að
verða samdauna þeim. Og
þrátt fyrir allt eru þau ekki
verst. Mannorðsmiskarnir eru
verri og þeir eru daglegt
brauð og ýmsir sem þó vilja
sjálfsagt að mark sé á þeim
tekið eru ekki aðeins stand-
andi huglausir hjá heldur
leggja sitt af mörkum, ýta
undir eða jafnvel auka við. Og
lesendur forðast að taka á
móti enda ekki eftirsóknarvert
að sækja yfir sig svívirðingar
og skæting ef þeir hreyfa and-
mælum eða undrast sleggju-
dómana. Flestir láta sér því
nægja að dæsa og muldra fyr-
irlitningu sína í eigin barm eða
í besta falli nefna blöskrun
sína við næsta
mann.
En ógeðfelld
framkoma af þessu
tagi er ekki bundin
við net. Dæmi um
það var rakið hér í
blaðinu í gær. Það gerði Þór
Magnússon, fyrrum þjóð-
minjavörður, og hefur grein
hans vakið verðskuldaða at-
hygli. Frásögn hans var mjög
sláandi um ógeðfelldan upp-
spuna og forkastanlega fram-
göngu.
En grein Þórs Magnússonar
er einnig þörf áminning um að
menn eiga ekki að sitja þegj-
andi hjá. Það er ekki nóg að
dæsa og muldra í eigin barm.
Menn eiga að láta álit sitt í ljós
og menn eiga að fordæma þeg-
ar þess er mikil þörf. Og það á
að gera með skýrum rökum og
hófstilltum hætti sem er svo
mikil andstæða þess sem nú er
fyrirferðarmest.
Það verður að taka á
móti þeim sem vega
að ósekju að mann-
orði eða persónu}
Um ljótar sögur
J
ólagleði saumaklúbbsins í gærkvöldi
hafði valdið mér hugarangri alla vik-
una. Konurnar þurftu ekkert að hafa
fyrir hlutunum fremur en endranær
heldur var körlunum skipað út að
kaupa gjafir.
Fyrirmælin voru skýr: Ein „konugjöf“ og
önnur „karlagjöf“ skal það vera og ekkert múð-
ur. Kostnaður á bilinu X til XX.
Mér datt auðvitað fyrst í hug bleik dúkka og
blár Matchboxbíll en áttaði mig svo á því að nú-
tíminn er genginn í garð og stelpurnar hefðu
heimtað bílinn.
Ég var varla kominn inn fyrir þröskuldinn í
bókabúðinni þegar lausnin blasti við mér; annars
vegar kiljan Bláir skór og hamingja, hins vegar
Vinir, elskhugar, súkkulaði, báðar eftir Alexand-
er McCall Smith, þann góða höfund.
Frábærar gjafir! Eða hvað? Hvort kynið ætti að fá
hvora? Blasir við að karlinn hreppti bókina um bláu skóna
en konan nyti elskhuga og súkkulaðis? Sendi ég vafasöm
skilaboð með þessum gjöfum? Hvort kynið myndi móðgast;
karlinn vegna þess að ég ýjaði að því að konan hans ætti
elskhuga og/eða borðaði of mikið súkkulaði? Eða konan
vegna þess að ég ýjaði að því að hún ætti elskhuga og/eða
borðaði of mikið súkkulaði? Eða konan vegna þess ég teldi
manninn ekki hamingjusaman af því að hann fengi aldrei að
kaupa sér bláa skó?
Það er vandlifað og ekki gaman að taka áhættu í vinahópi
svona rétt fyrir jólin.
Hvað með jólasokka? Eða jólasmokka? Gæti
svo sem gagnast hvoru kyninu sem er. Samt...
Eða flug, bíl og miða á Icesave-umræðuna
niðri í þingi? Nei, það rúmast víst ekki innan
kostnaðarrammans. Mér þykir líka of vænt um
þessa vini mína.
Vinsælasta gjöfin yrði ef til vill – miðað við
ástandið núna og næstu árin eða jafnvel áratug-
ina, samkvæmt spám þeirra sem gerst þekkja –
flugmiði til útlanda, aðra leiðina. Þá er bara
spurning hvert skal halda. Flýgur ekki Ice-
landair til Manitoba? Mér flaug miði þangað í
hug þegar ég sá ódýra kanadísk-íslenska orða-
bók og götukort af Gimli á 75% afslætti og átti
ekki nema fáein skref eftir að afgreiðsluborðinu
þegar ég áttaði mig á því að við hvern þann sem
flytti úr landi hækkaði kannski Icesave-skuldin
mín. Eða hvað? Verð ég skuldlaus ef ég flý land?
Hvað ef allir fara; þurrkast skuldin þá út? En ef ég skipti
um kennitölu? Það hefur reynst mörgum vel, skilst mér.
Hvað ef við reisum járntjald í kringum landið og hleypum
rukkurunum ekki inn og skuldurum ekki út? Ég heyrði um
daginn að sumum Austur-Þjóðverjum finnst vanta slíkt
tjald í Evrópu og gætu jafnvel rétt okkur hjálparhönd.
Ég tók sénsinn og keypti bækurnar eftir McCall Smith.
Sjáist ég opinberlega blár og marinn á næstunni má vænt-
anlega kenna um móðgaðri saumaklúbbskonu eða móðg-
uðum eiginmanni saumaklúbbskonu.
Hugmyndina um járntjaldið ræði ég svo nánar í kvöld, á
jólagleði vinnustaðar eiginkonunnar. skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Skór, elskhugar og súkkulaði
FRÉTTASKÝRING
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
N
ýasta útspilið í Baugs-
málinu – skattahluta
þess öllu heldur – er í
boði Mannréttinda-
dómstóls Evrópu. Alls
óvíst er hvernig dómstólar túlka
álitaefnið og líkast til verður það
Hæstaréttar að skera úr. Tekist er á
um hvort meðferð mála hjá ríkis-
skattastjóra og ákveðið álag jafngildi
dómsmeðferð.
Í febrúar sl. kvað Mannréttinda-
dómstóll Evrópu upp stefnumark-
andi dóm. Róbert R. Spanó, starf-
andi umboðsmaður Alþingis og
ritstjóri Tímarits lögfræðinga, fer yf-
ir dóminn og hugsanlegar afleiðingar
hans í nýlegri ritstjórnargrein. Ró-
bert bendir á að dómurinn sé stefnu-
markandi fyrir þær sakir að hann er
sá fyrsti sem yfirdeild dómstólsins
kveður upp um 1. mgr. 4. gr. 7. við-
auka við Mannréttindasáttamála
Evrópu (Ákvæðið er skýrt hér til
hliðar).
Dómstólinn vék frá fordæmum
sínum í málinu og leit til niðurstöðu
Evrópudómstólsins sem segir að
bannið við endurtekinni máls-
meðferð eða tvöfaldri refsingu verði
að afmarka þannig að skilyrði um
sama brot feli aðeins í sér að atvik
séu þau sömu í málunum tveimur.
Var Símon forspár?
Máli ákæruvaldsins gegn Jóni
Ólafssyni og fleirum fyrir meirihátt-
ar brot gegn skattalögum var einmitt
vísað frá héraðsdómi með vísun í téð
ákvæði, og til þess litið að ríkisskatt-
stjóri hefði ákvarðað skattaðilunum
álag eftir ákvæðum skattalaga. Taldi
dómari málsins, Símon Sigvaldason,
að álagið, í ljósi samspils þess við
refsiákvæði laganna um frádrátt
álags frá refsingu, hefði yfir sér það
yfirbragð að vera refsikennd við-
urlög í skilningi 4. greinarinnar.
Hugsanlega má segja að Símon
hafi reynst forspár því hann kvað
upp dóm sinn í desember fyrir ári,
tveimur mánuðum áður en dómur
Mannréttindadómstóls var kveðinn
upp.
Dómstóla að skera úr um
Ekki er þó auðvelt að túlka dóma
Mannréttindadómstóls Evrópu eða
áhrif þeirra á íslenskt réttarfar.
Verjendur Jóns Ásgeirs Jóhannes-
sonar, Tryggva Jónssonar, Kristínar
Jóhannesdóttur, Baugs og Gaums
munu eflaust láta á það reyna, að
meðferðin hjá skattayfirvöldum hafi
jafngilt dómsmeðferð og álagið refs-
ingu. Því beri að vísa málinu frá. Sé
litið til máls Jóns Ólafssonar er það
ekki ólíkleg niðurstaða.
Ákæruvaldið mun að sjálfsögðu
mótmæla því að dómur Mannrétt-
indadómstólsins hafi þýðingu í mál-
inu en fari svo að hann hafi áhrif þá
hafi hann aðeins áhrif á hluta ákæru-
liða, þ.e. ákæruliða vegna eigin
skattskila Jóns Ásgeirs og Tryggva.
Hvað varðar ákærur á hendur öllum
vegna starfa þeirra í þágu félaganna
Baugs og Gaums er til þess að líta að
álag var lagt á félögin en ekki fram-
kvæmdastjóra þeirra.
Að lokum er það dómstóla að
skera úr um þessi álitaefni og ljóst
að Baugssagan heldur áfram í rétt-
arsölum enn um hríð.
Tekist á um tvöfalda
refsingu í Baugsmáli
Morgunblaðið/Golli
Barátta Gestur Jónsson og Jakob R. Möller, verjendur Jóns Ásgeirs Jó-
hannessonar og Tryggva Jónssonar, á göngum Héraðsdóms Reykjavíkur.
Baugsmálið svonefnda er líklega
lífseigasta dómsmál síðari tíma,
með öllum sínum öngum og út-
úrdúrum. Með nýju útspili verj-
enda verður enn á ný reynt að fá
því vísað frá dómi.
Í 1. málsgrein 4. greinar 7. við-
auka við Mannréttinda-
sáttmála Evrópu er lagt bann
við endurtekinni málsmeðferð
eða tvöfaldri refsingu vegna
sama brots.
Orðrétt segir: „Enginn skal
sæta lögsókn né refsingu að
nýju í sakamáli innan lögsögu
sama ríkis fyrir brot sem hann
hefur þegar verið sýknaður af
eða sakfelldur um með loka-
dómi samkvæmt lögum og
sakamálaréttarfari viðkomandi
ríkis.“
Mannréttindadómstóll Evr-
ópu hafði fram til í febrúar síð-
astliðins túlkað ákvæðið frekar
þröngt, eða á þann veg að til
þess að um sama brot væri að
ræða væri ekki fullnægjandi að
hið fyrra og síðara mál beind-
ist að sömu atvikum, heldur
þyrftu efnisskilyrði refsi-
ákvæðanna að vera samsvar-
andi í grundvallaratriðum, líkt
og segir í nýlegri ritstjórnar-
grein Róberts R. Spanó í Tíma-
riti lögfræðinga.
Bann er lagt við
tvöfaldri refsingu
vegna sama brots
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon