Ný saga - 01.01.1989, Page 18

Ný saga - 01.01.1989, Page 18
Magnús fyrirleit og fordæmdi þá sem hófust til áhrifa og valda fyrir tilstilli Parísarlýðsins. Christian Reventlow,"27 þeim sem var forgöngumaður að búnaðarumbótunum miklu.28 Heimkominn sem konunglegur embættismaður hafði M. St. bjargfasta trú á því að þegnum landsins mundi hlotnast bless- un af „upplýsingar- og mann- elskuljósi" konungsstjórnarinn- ar.29 Slíkur maður var allt annað en líklegur til að fella sig við þá róttæku, blóði drifnu stefnu sem franska byltingin tók eftir afnám konungdæmisins og undir ógnarstjórn Jakobína. Sú hneigð sem kemur fram í ágripi M. St. endurspeglar í megin- atriðum ofangreind viðhorf. Svo er t.d. um þá vild/óvild sem hann sýnir einstökum persón- um sögunnar. Mest dálæti hefur hann á þeim Necker og Lafay- ette, hinum sömu og voru í eftirlæti hjá frjálslyndum bylt- ingarmönnum sem sameinuð- ust um það 1789 að búa Frakk- landi stjórnarskrá og setja elkur við einveldi konungs. Talað er um hinn „góða og vitra skatt- meistara Necker..hann hafi „áunnið sér elsku og virðingu af öllum..(s. 5) og 1788 hafi svo „þessi góði efnamaður... lánað því [ríkinu] öll auðævi sín“ (s. 9). Og Lafayette, „þessi vitri og mikli maður“ (s. 15), sem í upphafi byltingarinnar hafði verið kjörinn höfuðsmaður borgaraliðsins, er m.a. prísaður fyrir að hafa síðan reynt að halda „rasandi múga“ Parísar- borgar í skefjum (s. 48). Dálæti M. St. á þessum siðfág- uðu og virðulegu leiðtogum helst í hendur við fyrirlitningu hans og fordæmingu á þeim sem hófúst síðar til áhrifa og valda fyrir tilstilli Parísarlýðsins - Marat, „þeim guðlausa týr- anna... og mannófreskju ...“ (s. 64-65), og Philippe-Égalité, hertoga af Orléans, ltvers minn- ing „veri um aldur brennimerkt með allra góðra viðbjóði og forakt!" (s. 63-64). Fordæming M. St. á Robespierre er ekki jafn afdráttarlaus en hann eignar honum, ásamt Marat, mestan liluta í „því ógnarlega manna- drápi...“ í tíð ógnarstjórnarinnar (s. 64); með aftöku hans hafi „þeir vitru og hæglátu" fengið yfirhönd (s. 66). M. St. fer þann- ig ekki dult með þá skoðun sína að byltingin hafi farið úrskeiðis á þessu trímabili. Á þessu setur hann ekki fram skýringar en er þeim mun ósparari á palladóma yfir Ieiðtogum lýðsins. Óhætt er að fullyrða að M. St. hefur fylgt dyggilega frásögn Rabauts Saint-Etienne svo langt sem hún nær. (Hér er aðeins undanskilinn fremsti hluti Á- grips (s. 1-10) sem fjallar um að- draganda byltingarinnar.) Til hins franska sjónarvotts sækir hann hinar mörgu litríku lýs- ingar á einstökum atburðum hennar og uppákomum; það eru einmitt þessar myndríku lýsingar sem gera frásögnina bráðskemmtilega. Vissulega dvelur hún við smáatriði (la petite histoire) en fyrir bragðið kemur hún líka vel til skila andblæ hinna sögufrægu bylt- ingardaga í júlí og október 1789: spennunni og óvissunni sem hvikull orðrómurinn magnaði, svo ekki sé talað um „grimmd þess uppæsta, rasandi almúga" (s. 28). Segja má að kostir góðrar blaðamennsku prýði hér frásögnina en um leið vill skógurinn óneitanlega falla í skuggann af trjánum. Eftir því sem á líður verður ágrip M. St. snubbóttara og sundurlausara. Þrátt fyrir góðan ásetning tekst honurn illa að gera grein fyrir framvindu bylt- ingarinnar eftir 1791. Eflaust á sinn þátt í þessu hið knappa rúm sem höf. gaf sér og eins andúð hans á þeirri stefnu sem byltingin tók. Áftur á móti verð- ur ekki annað séð en hann hafi 16 átt aðgang að sæmilega grein- argóðum upplýsingum; er þá einkum átt við Minetva. Ber- sýnilegt er að M. St. hefur notað tímaritið við samningu ágrips- ins, svo náið svipmót er sums staðar með orðalagi þeirra.30 En þótt Minerva flytti ítarlegar fregnir af gangi byltingarinnar 1793 og 1794, hefur M.St. ekki tekist að gera sér mat úr þeim sem skyldi. í þessum hluta ágripsins gætir ruglings í ýms- um greinunt, mikilvægra stað- reynda er að engu getið og samhengi í rás atburða kemur mjög óljóst fram. Um þetta skulu nú nefnd fáein dæmi. Milli stríðsins sem frönsku byltingarmennirnir áttu í, inn á við og út á við, og hinnar rót- tæku og óvæntu stefnu sem byltingin tók með valdatöku Jakobína greinir M. St. ekki nein skýr tengsl. Jakobínar eru sagð- ir hafa fýrst og fremst viljað „verja Frankaríki gegn stríði og yfirgangi framandi þjóða...“ (s. 56). Hins er ekki getið að þeir áttu sjálfir upptök að stríð- inu við Austurríki og Prússland (apríl 1792).31 M. St. skilgreinir lýðveldi sem „land, hvar enginn sérlegur stjórnandi er, heldur margir stjórna..." (s. 59). En hann þegir alveg um hvernig stjórn „hinna mörgu“ var fyrir komið tvö fyrstu ár lýðveldisins. Lykil- stofnanir undir ógnarstjórninni eins og velferðarnefndin og byltingardómstóllinn eru ekki nefndar á nafn32 Er líkast því sent þetta stjórnarfar ltafi verið svo óskapfellt höf. að hann hafi ekki hirt um að setja sér það fyr- ir sjónir. Fyrir vikið svífúr í lausu lofti hvernig valdabarátta milli flokka og einstaklinga var útkljáð. Það auðveldar heldur ekki skilning á flokkadráttunum að lýsing M. St. á þeim fylkingum sem áttust við er mjög ruglings-
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Ný saga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.