Teningur - 01.10.1989, Blaðsíða 64

annað en hávaða og hamagang og
töldu hina nýju stefnu hans stjórnast
af gróðavon einni saman. En það er
rétt að veita því eftirtekt að þessi raf-
magnstónlist Colemans á lítið skylt
við rafmagnstilraunir Miles Davis og
þá tónlist sem þróaðist í framhaldi af
þeim og kölluð var jazz-rokk og síðar
fusion. Spunnið var út frá einfaldri
laglínu en ekki ákveðnum hljóma-
gangi og eins og áður í hljómsveitum
Colemans var um að ræða hópspuna
þar sem allir meðlimir sveitarinnar
gátu raunar tekið „sóló“ samtímis. í
pistli sínum á plötuumslagi segir Cole-
man sem fyrr að tónlist þessi sé
samin og útsett samkvæmt harmo-
lódísku kenningunni.
Það hefur vafist fyrir flestum að átta
sig á því hvað harmolódíska kenn-
ingin þýðir. Óræðar útskýringar
meistarans sjálfs skilja venjulega eftir
fleiri spurningar en þær svara. Sumir
hljóðfæraleikarar sem starfað hafa
með Coleman árum saman segjast
ekki hafa hugmynd um hvernig eigi
að útskýra kenninguna. í nýlegu við-
tali segir Coleman að harmolódíska
keningin geri manni kleift að átta sig á
því að röddunin, rytminn, skipting-
arnar og takturinn sé allt saman
jafngilt. „Og þegar maður hugsar um
það þannig hefur maður strax meira til
að velja úr en bara eina laglínu. Allt
þetta getur orðið laglína.“ Þessi hug-
mynd gerir hljóðfæraleikaranum kleift
að spinna út frá hvaða þætti tónlistar-
innar sem er. Og Coleman segir:
„Þegar maður fer á fætur á morgn-
ana verður maður að klæða sig til
þess að geta farið út og sinnt sínum
málum. En fötin segja þér ekki hvert
þú átt að fara; þau fara þangað sem
þú ferð. Laglína er eins og fötin þín.“
Frá því að Coleman gerði Dancing
in Your Headheíur hann starfrækt raf-
magnaða hljómsveit, Prime Time,
sem náð hefur æ betri samhæfingu
eftir því sem árin hafa liðið. Þar hefur
sonur hans Denardo leikið á trommur.
Hann lék raunar inn á fyrstu plötuna
með föður sínum 10 ára gamall árið
1966. „ Ég einbeitti mér bara að því að
spila eins vel og ég gæti," segir hann
um þessa frumraun sína og ypptir
öxlum. „Það er ennþá það sem ég
reyni að gera.“ Hann er nú farinn að
leika æ meir á elektrónískt trommu-
sett sem Ijær tónlistinni nýjan blæ. Og
hann er ekki einn um að sinna
trumbuleiknum því Calvin Weston ber
húðir líka. Sömuleiðis eru tveir bassa-
leikarar, Al MacDowell og nú síðast
Chris Walker sem kemur í stað hins
fingralipra Jamaladeen Tacuma sem
var búinn að starfa lengi með hljóm-
sveitinni. Loks eru gítarleikararnir
tveir, Bern Nix og Charlie Ellerbee
sem hafa verið með Coleman allt frá
Dancing in Your Head.
Þessir sjö hljóðfæraleikarar spinna
saman þéttan vef úr sjö jafngildum
þáttum eða „röddum". Og það er
ekki hægt að nálgast þessa tónlist á
sama hátt og þegar hlustað er á hefð-
bundna jazzsveit þar sem er eitt ein-
leikshljóðfæri í einu sem leikur við
undirleik rytmasveitar. „í hvert skipti
sem ég les gagnrýni um plötur
mínar," segir Coleman, „er því haldið
þar fram að ég sé sá eini sem tek
sóló. Það er furðulegt, því það er það
sem öll Prime Time sveitin gerir. Ég
er sásem er fastur-það eru þeirsem
eru frjálsir. Bara af því að fólk heyrir í
blásturshljóðfærinu í forgrunni heldur
það að ég sé einleikarinn, en það er
bara spursmál um það hvernig hljóð-
færin hljóma. Ég á við, þegar þú heyrir
í hljómsveit minni ve/'síþú að allir eru
að leika einleik, á harmolódískan hátt.
Hér er ég með hljómsveit sem bygg-
ist á því að hver og einn búi til laglínu
á staðnum, tónverk, úr því sem fólk
kallaði áður spuna, og enginn virðist
hafa áttað sig á því að það sé það sem
um er að ræða."
Þess vegna verður að hlusta á
Prime Time sem eina samvirka heild.
Það er ekki nóg að hlusta bara á eitt
hljóðfæri í einu. Hljómsveitin er eins
og maður sem andar, hugsar, tyggur
og finnur til á sama andartaki, segir
Coleman. Það er lögð ákveðin laglína
til grundvallar en hver hljóðfæraleikari
gefur henni ákveðin lit. Úr þessu
verður samspil lita sem er í raun ný
laglína. Það eru þessi litbrigði sem
eru hið raunverulega framlag hljóm-
sveitarinnar, segir meistarinn. Með
laglínu virðist hann eiga við einhvers
konar samhljóm. „Og það er til jafn
margs konar samhljómur og það eru
stjörnur á himninum."
Árið 1987 sendi Coleman frá sér
tvöfalt albúm, In all Languages.
Undirtitillinn er: 30 ár harmolódískrar
tónlistar 1957-1987. Á annarri plöt-
unni leikur gamli kvartettinn með Don
Cherry, Charlie Haden og Billy
Higgins, en á hinni er Prime Time.
Sumpart eru það sömu lögin sem
hljómsveitirnar tvær leika og er
útkoman vitaskuld æði ólík. Þetta eru
allt stutt verk, falleg, einföld stef sem
útfærð eru af mikilli leikgleði. Meistar-
inn leikur eins og engill á altsaxófón-
inn og trompetleikur hans er líka orð-
inn býsna magnaður.
Hinn vinsæli fusion-gítarleikari Pat
Metheny er mikill sérfræðingur í tón-
list Colemans og hefur hljóðritað fjöl-
mörg laga hans í gegnum árin. Gítar-
leikarar Prime Time, þeir Bern Nix og
Charlie Ellerbee, eru reyndar fyrrver-
andi nemendur Methenys í Berkleey.
Það var því vel við hæfi að þeir Cole-
man og Metheny leiddu saman hesta
sína og tóku upp plötu í sameiningu
sem út kom árið 1986 og ber heitið
Song X. Þess má einnig geta að á
síðustu plötu Colemans, Virgin
Beauty, sem út kom á síðasta ári,
leikur annar frægur bandarískur gít-
arsnillingur með Prime Time í
nokkrum lögum, Jerry Garcia úr The
Gratefui Dead. Það kann að virðast
langur vegur frá Grateful Dead til
Prime Time, en báðar hljómsveitirnar
hafa þó þróað sinn sérstæða raf-
magnsspunastíl sem enginn leikur
eftir þeim. Enda nýtur Garcia sín bara
vel í hinu harmolódíska klangverki.
Stundum er borin á borð sú túlkun
á jazzsögunni að sú djarfa tilrauna-
mennska sem ástunduð var á 7. ára-
tugnum og kennd var við frjálsan jazz
eigi raunar lítið skylt við jazz og skipti
sáralitlu máli i þróun þessa listforms.
Þessir byltingarmenn hafi fyrr eða
síðar lent í blindgötu, endað í ringul-
reið og hávaða. Þetta virðist raunar
orðin ráðandi söguskoðun í jazzheim-
inum á síðustu árum. Þeir hljóðfæra-
leikarar sem nú njóta mestrar hylli
62