Vera - 01.08.1993, Blaðsíða 14

SYSTRAÞEL
FÖTLUNARINNAR
unarstörfum skyldu ekki sjá
hversu kúgaðar þær væru.
-Ég, þessi hvíta, ófatlaða, milli-
stéttar, femíniska fræðikona var
pirruð á því að þær skyldu ekki
sjá þetta. En ég varð að gera svo
vel að læra af þeim að margar
konur öðlast styrk við það að
annast fatlaða. Það má ekki van-
meta það starf sem þessar konur
eru að vinna.
Og einn viðmælenda Veru segir:
-Þú mátt ekki skrifa að hlut-
skipti mitt sem móðir fatlaðra
barna kúgi mig. Ég lít fremur á
það sem frelsun. Mér finnst ég fá
miklu meiru áorkað í réttinda-
baráttu fatlaðra en i þeirri vinnu
sem ég fæ borgað fyrir. Mér finnst
ég vera hlekkur í mikilvægri
keðju. Og ég finn samstöðu og
samhjálp sem hvergi er til nema
meðal faltaðra og aðstandenda
þeirra.
Hugarfarsbylting!
Við tölum um nauðsyn þess að
breyta viðhorfum, beija niður
fordóma og benda á að fatlaðir eru fyrst og
fremst einstaklingar en ekki hópur. Það dugir
ekkert minna en hugarfarsbylting! Gamlar hug-
sjónir um breyttan og bættan heim taka sig upp
í mér. Heim þar sem allir fá að vera það sem þeir
eru. Heim sem er afar erfitt að skapa af þvi að við
höfum svo ákveðnar skoðanir á því hvernig aðr-
ir eiga að vera.
Engin keðja er sterkari en veikasti hlekkur
hennar. Veiku hlekkirnir í keðju kvennahreyf-
ingarinnar eru samstöðuleysið og skortur á
skilningi á þvi að við erum ekki allar eins. En
það getur verið mikill styrkur að vera öðruvísi.
Því lýsir fatlaða kvikmyndagerðar- og kvenfrels-
iskonan Bonnie Sherr Klein á eftirminnilegan
hátt í grein sem hér fer á eftir. í lok greinarinnar
segir hún frá alheimsráðstefnu fatlaðra og þeirri
hugsun sem hún varð altekin af að fatlaðir væru
að endurskapa heiminn og búa til veröld þar
sem öðruvísileiki væri ekki vandamál heldur
þáttur í lausn vandamála þessa heims. Er það
ekki líka draumur kvennahreyfingarinnar?
Teikningar: Sigurborg Stefánsdóttir
NORDISK FORUM
Oft er talað um fatlaða sem kyn-
lausan hóp eða þriðja kynið. En
á Nordisk Forum í Finnlandi
sumarið 1994 ætla fatlaðar kon-
ur á Norðurlöndum að taka
höndum saman og benda á að
þeirra mál séu lika kvennamál.
Fulltrúar íslands í undirbún-
ingsnefnd eru þær Hafdís Hann-
esdóttir og Ólöf Ríkarðsdóttir.
Hafdís segir að Norræna ráð-
herranefndin hafl gert undir-
búningsnefndum allra landanna
kleift að hittast, stilla saman
strengi sína og gera grein fyrir
þvi hvað er að gerast í málefnum
fatlaðra kvenna í hverju landi.
íslenska undirbúningsnefndin
hefur kynnt hugmyndir sínar
fyrir félögum Öiyrkjabandalags-
ins. Vonast er til að frá Islandi
fari 20-30 kvenna hópur fatlaðra
og fylgdarliðs til Turku sumarið
1994. □
VINÁTTA
Margar rannsóknir sýna að vin-
átta kynjanna er ólík. Konur
deila tilfinningum sínum og
reynslu með vinkonunum,
styrkja hver aðra og styðja. Þær
eru vinkonur vinkvenna sinna
á öllum sviðum lífsins. Karl-
menn eiga aftur á móti vini á á-
kveðnum sviðum, til dæmis
strákana sem þeir spila við fót-
bolta.
Rannsóknir sýna að vinátta
fólks af gagnstæðu kyni er mun
sjaldgæfari en vinátta fólks af
sama kyni. Fræðikona að nafni
Ruben hefur rannsakað vináttu
fólks af gagnstæðu kyni. Marg-
ir karlmenn í rannsókn hennar
segja að vináttusamband við
konur veiti þeim hlýju og inni-
leika sem þeim finnst skorta i
vináttusamböndum við karla.
Konurnar segja aftur á móti að
í vináttusamböndum við karl-
menn séu það þær sem veiti
hlýju og hlusti. Konur segjast
leita hver til annarrar eftir ná-
inni/gagnkvæmri vináttu.
Vinátta fatlaðra og
ófatlaðra
Rannsóknir gefa til kynna að
vinátta ófatlaðra kvenna við fatlaða af báðum
kynjum sé mun algengari en vinátta karla við
fatlað fólk. Ástæðan er líkiega sú að konum
finnst sjálfsagt að styðja við bakið á vinum sín-
um og eru ekki hræddar við að vináttan krefjist
þess stundum að þær þurfi að annast um vini
sína. í rannsókn sinni á umönnunarhlutverki
kvenna talaði Rannveig Traustadóttir við konur
sem áttu fatlaða vini. Þær lögðu flestar áherslu á
tilfinningalegan þátt vináttunnar. Bæði þeim
fötluðu og ófötluðu fannst jafnvægi ríkja í vinátt-
unni þó að annar aðilinn þyrfti að leggja á sig
meiri vinnu. Fatlað fólk hefur mikið að gefa sem
vegur upp á móti vinnunni sem vinátta við það
getur haft í för með sér. Það gefur ást sína, hlýju
og huggun. Það er einmitt þetta sem konur
sækjast eftir hjá vinum sínum og því eignast þær
frekar en karlmenn fatlaða vini.
Rannveig nefnir nokkur atriði sem hugsanlega
vinni gegn þvi að karlmenn eignist fatlaða vini.
Karlmenn hafa litla þjálfun í að sýna umhyggju
og tilfinningalegan stuðning og slík nálgun er
nánast tabú meðal þeirra. Þeir óttast að vera
álitnir hommar sýni þeir slíka umhyggju eða að
liggja undir grun um að misnota fatlaða vini sína
kynferðislega.
Vinótta og umönnun
Yfirleitt er orðið vinátta ekki nefnt i sömu andrá
og orðið umönnun, en í rannsóknum Rannveig-
ar kemur fram að í vináttu kvenna við fatlaða er
að finna sömu þætti og í umönnunarhlutverki
mæðra fatlaðra og starfskvenna
sem með þeim starfa. Vinkonur
fatlaðra bera í brjósti ást og um-
hyggju til vina sinna og þær
þurfa líka oft að leggja af mörk-
um talsverða vinnu til að vera
samvistum við þá, sérstaklega
þá sem eru mikið fatlaðir. Þær
taka líka á sig hið framlengda
umönnunarhlutverk, sem felst
meðal annars í mannréttinda-
baráttu fyrir fatlaða.
Rannveig telur að nýjar hug-
myndir um að bijóta niður fé-
lagslega einangrun fatlaðra
með þvi að leggja áherslu á vin-
áttu í stað þjónustu eigi mikið
sameiginlegt með hefðbundn-
um kvennastörfum sem ganga
út á að koma til móts við þarfir
annarra og láta fólki líða vel í
samneyti við aðra. Þetta á bæði
við um það hlutverk sem konur
ganga inn í þegar þær gerast
vinir fatlaðra og þá vinnu sem
það krefst að aðstoða fatlaða við
að eignast vini meðal ófatlaðra.
BÁ
(Byggt ó grelnum Rannveigar Trausta-
dóttur ÍTASH Newsletter í nóvember 92 og
desember/janúar 93).
14