Vera - 01.09.1995, Blaðsíða 34

HVAÖ CÆíUVl
1 PEKINC?
NNBmiNCA
Bjarney Friöriksdóttir
KONUEt?
Fyrir 30 árum voru settir fram á vegum Samein-
uöu þjóöanna sáttmálar um mannréttindi sem
kveöa á um aö bannað sé aö mismuna fólki
eftir kyni. Á þetta viö um borgaraleg og stjórn-
málaleg réttindi ásamt og efnahagslegum,
menningarlegum og félagslegum réttindum.
Samt sem áður eru konur enn aö berjast fyrir
því að grundvallarhugsun alþjóölegra mann-
réttinda, þ.e. aö öll höfum við meðfæddan
sama rétt, sé virtí mannréttindastarfi Samein-
uðu þjóðanna. Ástæða þessa er eflaust m.a.
sú að krafan um að ekki megi mismuna fólki
eftir kyni er í andstöðu við hefðbundnar hug-
myndir og félagslegt skiþulag flestra samfé-
laga heims. í öllum samfélögum finnast viðmið
um rétt fólks til lífs, öryggis og fleiri sértækari
þátta, en jafnframt því heföir og venjur sem
misvirða rétt kvenna. Við túlkun á alþjóölegum
mannréttindasáttmálum er gert ráð fyrir að
sáttmálarnir taki einungis til samskipta á milli
opinberra aðila og einstaklinga. Því hefur það
sem hægt er að kalla kerfisbundin brot á rétt-
indum kvenna, og á sér rætur í félagslegu
skipulagi og tengslamyndun í samfélögum,
fallið utan lögsögu þeirra.
EILÍFIR FYRIRVABAB
Einungis þremur árum eftir að sáttmálarnir um
borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og efna-
hagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi
voru lagðir fram til samþykktar var ákveðið að
semja sáttmálann um afnám allrar mismunun-
ar gagnvart konum. Ástæða þess var að fyrr-
greindu sáttmálarnir þóttu ekki veita konum
nægilega vernd gegn mannréttindabrotum.
Meginmunurinn á sáttmálanum um borgaraleg
og stjórnmálaleg réttindi og sáttmálanum um
afnám allrar mismununar gagnvart konum er
sá að orðalag T síðarnefnda sáttmálanum er ít-
arlegra og í hverri grein hans er kveðið á um aö
aðildarríki skuldbindi sig til framkvæmda í því
skyni að afnema mismunun gagnvart konum.
Sáttmálinn um borgaraleg og stjórnmálaleg
réttindi kveður hins vegar á almennari hátt á
um skyldu ríkja til að veita borgurum sínum
þessi réttindi, óháð kyni.
í starfi Sameinuöu þjóðanna í þágu mann-
réttinda er þess ekki gætt að undirstöðuatriði
alþjóðlegra mannréttinda séu virt, heldur líðst
aðildarríkjum að aðskilja réttindi kvenna og
karla jafnt hugmyndafræðilega sem og við
framkvæmd sáttmálanna. Þetta kemur ber-
lega í Ijós þegar borin er saman afstaða ríkja
til þessara tveggja sáttmála, því mörg ríki hafa
mjög ólíka afstöðu til mannréttinda eftir því
hvort þau taka til allra eða sérstaklega til
kvenna. Til dæmis segir í 16. gr. sáttmálans
um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi að „all-
ir skulu eiga rétt til þess að vera viðurkenndir
fyrir lögum". Allir þýðir hér auövitað bæöi kon-