Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2010, Blaðsíða 226

Blýmengun í neysluvatni á herstöðinni á Keflavíkurflugvelli
í þessum kafla er gerð grein fyrir mælingum á blýmengun í áðurnefndu íbúðarhverfi á
herstöðinni á Keflavíkurflugvelli og þær settar í samhengi við núgildandi íslenskar
reglur um neysluvatn. Þessar upplýsingar eru byggðar á gögnum úr gagnagrunni
Umhverfisdeildar Varnarliðsins sem fyrsti greinarhöfundur hannaði. Á Keflavíkurflug-
velli tíðkaðist að leggja neysluvatnslagnir í húsum úr eir. Fram undir 1990 voru þessar
lagnir lóðaðar saman með tini sem innihélt 50% blý eða svokölluðu 50-50 tini, en þá var
notkun þess bönnuð samkvæmt tilmælum frá yfirstjórn herstöðvarinnar, í takt við
breytingar á Safe Drinking Water Act (SWDA) frá 1988 (Eysteinn Haraldsson, 2010.
Munnleg heimild).
Bandarískar herstöðvar, þar með talin herstöðin á Keflavíkurflugvelli, fylgja Overseas
Environmental Baseline Guidance Document (OEBGD) sem styðjast meðal annars við
SDWA og Lead and Copper Rule (LCR). Á grundvelli þessara leiðbeininga var neyslu-
vatnið á Keflavíkurflugvelli sóttvarið með klór. Jafnframt var flúor bætt í vatnið vegna
tannverndarsjónarmiða (Naval Air Station Keflavik Iceland, 1998). Miðað var við að
halda styrk frís klórs við minnst 0,2 mg/L í öllu kerfinu (Gottskálk Friðgeirsson, 2010.
Munnleg heimild). Styrk flúors í dreifikerfinu var haldið í kringum 0,7 mg/L (Ragnar
Darri Hall, 2010. Munnleg heimild).
Mælingar á blýstyrk á herstöðinni á Keflavíkurflugvelli hófust árið 1993 og leiddu í ljós
að vatnið var blýmengað (Gottskálk Friðgeirsson, 2010. Munnleg heimild). Þá var gripið
til mótvægisaðgerða. Fyrst var skipt um sóttvarnarefni, úr klórgasi yfir í kalsíum hýpó-
klórít og natríum flúorít notað sem flúorgjafi í stað hexaflúorkísilsýru (H2SiF6) (Gottskálk
Friðgeirsson, 2010. Munnleg heimild). Frá árinu 1996 var matarsóda bætt í vatnið
(Gottskálk Friðgeirsson, 2010. Munnleg heimild) til að hækka sýrustig þess, en
rannsóknir hafa sýnt að hætta á útleysingu blýs minnkar verulega með sýrustigi hærra
en pH 8 (Schock, 1990). Þrátt fyrir þessar mótvægisaðgerðir hélt blýstyrkur í neysluvatn-
inu áfram að mælast hár.
0,9
03
0,7
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 > 100
Styrkur Pb I \i%Jl
Mynd 2: Dreifing blýstyrks í 243 sýnum tekin í ibúðum
við Skógarbraut i janúar og mars 1999.
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 >100
Styrkur Pb \i%/L
Mynd 3:Dreifing blýstyrks i 225 sýnum tekin (ibúðum
við Skógarbraut íjúnl 1999, eftir (blöndun ZOP.
Mynd 2 gefur dæmi um dreifingu blýstyrks í vatnssýnum
frá hverfinu Skógarbraut í Asbrú snemma árs 1999.
Stöplaritið sýnir að einungis 60% sýna voru með blýstyrk
innan núgildandi heilsuverndarmarka, skilgreind sem
10 pg/L í reglugerð um neysluvatn nr. 536/2001. Mikil
dreifing var á blýstyrk og sérstaka athygli vakti að rúmlega
20% sýna voru með blýstyrk yfir 100 pg/L, sem er tífalt
hærra en núgildandi heilsuverndarmörk. I kjölfar þessara
niðurstaða var bannað að nota vatnið til drykkjar og
matreiðslu um nokkurra vikna skeið og átappað vatn var
flutt frá Reykjavík og afhent íbúum hverfisins á meðan
unnið var að úrbótum.
Mynd 3 sýnir dreifingu á blýstyrk sýna tekin í júní 1999
eftir ZOP íblöndun. Myndin sýnir að 90% sýna mældust
með blýinnihald innan heilsuverndarmarka, í stað þeirra
60% sem mældust nokkrum mánuðum áður (sjá mynd 2)-
Dreifingin á blýstyrk var mun minni og aðeins eitt útgildi
(>100 pg/L) mældist. Þessi niðurstaða taldist viðunandi að
mati Varnarliðsins og neysla vatns í hverfinu var heimiluð
á ný.
Eftir að herstöðin var lögð niður haustið 2006 var íblöndun
klórs og flúors hætt strax en íblöndun ZOP var hætt um
hálfu ári síðar (Ragnar Darri Hall, (2009). Munnleg heimild)-
2 2 4
Arbók VFf/TFÍ 2010