Bændablaðið - 25.11.1997, Blaðsíða 6

6
Bændablaðið
Þríðjudagur 25. nóvember 1997
Sunnlenskir kúabændur á fundi í Þingborg
Skiptar skoðanir um
innflutning á erfOaefni
Jón Viðar Jónmundsson naut-
griparæktarráðunautur BÍ hóf um-
ræðuna og fjallaði í upphafi um
umræðu sem fór fram á síðari hluta
aldarinnar um innflutning kyn-
bótagripa. Stöðug umræða var um
leyfi til innflutnings holdanauta-
kynja, sem leiddi til innflutnings á
sæði úr Galloway nautum á
árunum milli 1970 og 1980 og
síðan innflutnings fósturvísa úr
Aberdeen Angus og Limousín frá
Danmörku laust eftir 1990. Um
líkt leyti koma fyrstu ályktanir frá
aðalfundum LK um innflutning á
erlendu mjólkurkúakyni í tilrauna-
skyni. I kjölfar tilraunarinnar með
íslenskar og NRF kýr í Færeyjum
verður slík umræða meiri. Á
Búnaðarþingi 1996 og aðalfundi
LK sama ár er samþykkt að vinna
að slíkum tilraunainnflutningi.
Þeim ályktunum báðum var beint
til nautgriparæktamefndar.
Lög um innflutning dýra gera
ráð fyrir að viðkomandi búfjár-
ræktamefnd semji greinargerð
fyrir umsókn um innflutning. Með
þessum samþykktum Búnaðar-
þings og LK fékk nautgriparæktar-
nefnd því það verkefni í hendur.
Lögin gera síðan ráð fyrir að þegar
umsókn liggur fyrir taki nefnd
dýralækna málið til umfjöllunar og
veiti umsögn um alla þætti sem
lúta að sjúkdómavömum og heil-
brigðiskröfum. Ráðherra getur þá
fyrst veitt leyfi til innflutnings
þegar jákvæðar greinargerðir
beggja aðila em fyrir hendi.
Greinargerð nautgriparæktar-
nefndar fjallar því aðeins um
ræktunarlega hlið þessa máls.
Henni var skilað til stjómar BÍ í
byrjun febrúar á þessu ári. Fjórir af
nefndarmönnum nautgripa-
ræktamefndar stóðu að henni en
einn sat hjá við afgreiðslu hennar.
Greinargerðin var lögð fyrir
Búnaðarþing 1997 og var til um-
fjöllunar á aðalfundi LK 1997 og
lýstu báðir aðilar stuðningi við
framhald vinnu að málinu. Aðal-
fundur LK samþykkti að skoðana-
könnun um málið færi fram meðal
bænda í ljósi blendinna skoðanna á
málinu. Tilefni fundarins er því
kynning á tillögunum og umrædd
skoðanakönnun.
Síðan fjallaði framsögumaður
um helstu atriði greinargerðar-
innar, en fyrir þeim er gerð grein í
18. tbl. Bændablaðsins. Þar er gerð
grein fyrir þeim þrem þáttum sem
lögin mæla fyrir um að greinar-
gerðin skuli fjalla um.
Rökstuðning fyrir því að slíkur
innflutningur eigi rétt á sér er að
yfirgnæfandi líkur em til að til
margra erlendra nautgripakynja
megi sækja vemlega ræktunarlega
yfirburði í ýmsum eiginleikum.
Það er rökstutt m.a. með tilvísun til
þess eina samanburðar á íslenskum
kúm og kúm af öðm kyni sem er
að finna í Færeyjatilrauninni en
einnig með tilvísun til þeirrar
þekkingar sem í dag er um ræktun-
arárangur í misstómm erfðahóp-
um, sem hefur á síðustu áratugum
leitt til að bilið á milh íslensku
kúnna og kynja sem ræktuð em í
miklu stærri ræktunareiningum
hefur verið að aukast. Gerð var
grein fyrir helstu niðurstöðum úr
tilrauninni í Færeyjum.
Nefndin mælir með því að inn-
flutningur verði reyndur með
flutningi fósturvísa frá NRF
kyninu í Noregi. Flest rök falla að
því að einhver rauðu kúakynjanna
á Norðurlöndunum falli best að
þeim kröfum sem eðlilegt er að
gera til gripa sem reyna á til
blöndunar við íslenskar kýr.
Nefndin leggur til að prófun á
erfðaefninu verði gerð með notkun
á sæði úr 5-7 nautum á búum vítt
um land. Þessir gripir kæmu þar í
beinan samanburð við hreina ís-
lenska gripi á sama tíma. Til að fá
góð svör við ýmsum veigamiklum
spumingum til að meta í fram-
haldinu hvort nýta eigi erfðaefnið í
ræktunarstarfinu þyrfti að fá 300-
400 blendingskýr. Slíkt mundi að
öllum líkindum þýða 40-70 bú sem
tækju þátt í tilrauninni.
í lokin sagði framsögumaður
að nautgriparæktamefnd hefði
ekki haft þau rök á höndum að hún
teldi sig geta hafnað þeirri beiðni
félagasamtakanna að kynbætur
með innfluttu erfðaefni væri
skoðað. Að hans mati hefðu slík
rök ekki til þessa komið fram í
þessari umræðu.
Katrín Andrésdóttir, dýra-
læknir og bóndi, í Reykjahlíð tók
til máls á eftir Jóni Viðari og
spurði í upphafi hvaða tilgangi
skoðanakönnunin ætti að þjóna.
„Ef niðurstaðan verður já mun
Landssamband kúabænda nota
hana sem endanlegt samþykki
kúabænda. Ef svarið verður nei
verður þá horfið frá öllum áætlun-
um um innflutning? í öðm lagi vil
ég fá að vita hvaða rök em fyrir
því að útiloka frá atkvæða-
greiðslunni þá kúabændur sem
ekki mæta á kynningarfundina.“
Katrín spurði einnig hvaða
þættir yrðu helst vegnir og metnir
ef af tilraunainnflutningi verður.
„Hverjir setja upp tilraunina og
hverjir meta árangurinn? Er e.t.v.
ætlunin að skoða það sem við vit-
um nú - að þær mjólka meira og
em með betri júgur og spenagerð."
Katrín sagðist vilja taka það fram
að hún hefði á sínum tíma lært í
Noregi og að sér líkaði vel við þar-
lendar kýr. Þær hafi mjólkað vel
og verið umgengisgóðar. „Veður-
far í Noregi, sagði Katrín, er með
þeim hætti norðan heimskauta-
baugs að engin rök em fyrir því að
Fundir til kynningar á tilraunainnflutningi erfðaefnis
til kynbóta á íslenska mjólkurkúakyninu voru haldnir
um land allt 10. til 14. nóvember. Fundaherferðin og
skoðanakönnunin er í framhaldi af ályktun aðalfundar
LK 1997.
í Ámessýslu var haldinn fundur 12. nóvember í
Þingborg. Fundarstjóri var Sveinn Ingvarsson,
Reykjahlíð. Á fundinn mættu tæplega 200 manns og
voru skoðanir mjög skiptar.
Framsögumaður fundanna var Jón Viðar
Jónmundsson, nautgriparæktarráðunautur
Bændasamtaka íslands. í framsögu sinni kynnti hann
greinargerð sem Bændasamtök íslands fólu
nautgriparæktamefnd að vinna en bæði Búnaðarþing og
LK höfðu ályktað um innflutning.
Þrátt fyrir að niðurstaða sé fengin í málinu taldi
blaðið rétt að rekja umræður á einum af mörgum
fundum sem haldnir vom um innflutning erfðaefnis.
standa í langvinnum tilraunum á
íslandi til að finna það út að þær
geti skilað jafn miklu á íslandi. Ef
menn vilja innflutning eiga þeir að
ganga hreint til verks eins og
svínabændur hafa gert.“
Katrín spurði um hvað gert
yrði ef niðurstaða tilraunarinnar
yrði neikvæð fyrir útlenska kynið.
„Hvað verður gert við gripina.
Verður þeim eytt í einu lagi? Hver
mun bera kostnað við að breyta
fjósunum aftur í upprunalegt horf
og hver mun greiða bændum fyrir
að endumýja kúastofn sinn?“
Þá vék Katrín að sjúkdóma-
hættu og sagðist ekki skilja
hvemig bændur eigi að geta tekið
afstöðu til innflutnings án þess að
þeim væri kynntar þær hættur sem
væra samfara innflutningi. Hún
sagði sannað að ýmsir sjúkdómar
gætu borist með fósturvísum og
hún nefndi nokkra sjúkdóma í
þessu sambandi. „Sjúkdómar
þessir em ekkert einkamál kúa-
bænda og ég spyr því hvort leitað
hafi verið álits og samþykkis dýra-
læknayfirvalda. Hvað segja sauð-
fjárbændur um enn einn sjúk-
dóm?,“ sagði Katrín en einn þeirra
sjúkdóma er hún nefndi getur
borist úr kúm í kindur - og öfugt.
Þá fjallaði Katrín um fréttir
þess efnis að samsetning mjólkur-
próteina íslensku kúnna væri frá-
bmgðin því sem gerist hjá ræktuðu
kynjunum. „Annars vegar er ís-
lenska mjólkin drýgri til osta-
gerðar og hins vegar vantar í hana
prótein sem veldur skemmdum í
brisi og þar með sykursýki hjá
fólki. Eg spyr því í fyrsta lagi
hvort nautgriparæktamefnd hafi
vegið og metið hvaða eiginleikar
gætu tapast við að skipta um kúa-
kyn og í öðm lagi hvort álits
mjólkuriðnaðarins hafi verið
leitað?
Sigríður Jónsdóttir bóndi í
Gýgjarhólskoti sagðist vera gröm
yfir því að í upphafi fundar hefði
fundarmönnum verið meinað að
koma fram með andmæli við til-
lögur nefndarinnar. Sigríður sagði
furðulegt að efna til skoðana-
könnunarinnar því bændur vissu
vart til hvers hún væri. „Em
hendur þeirra sem um málið fjalla
á nokkum hátt bundnar af niður-
stöðu könnunarinnar?" sagði Sig-
ríður og svaraði því síðan neitandi.
Sigríður sagðist ekki líta á hugsan-
legan innflutning erfðaefnis sem
tilraun heldur sem óafturkræfa
aðgerð og hún kvartaði undan því
að nefndin hefði ekki upplýst
hvemig ætlunin væri að snúa til
baka ef tilraunin heppnaðist ekki.
„Þó að það sé vaninn að pófa
erfðaefni í öðmm stofnum þá efast
ég um að aðstæður séu þær hinar
sömu og hér á landi.“
Sigríður sagði íslenska kúa-
stofninn einstakan í sinni röð og
hún sagðist ekki sátt við að gerðar
yrðu tilraunir á 5-10% íslenskra
kúabúa... „bara til að finna út hvort
þetta sé sniðugt eða ekki. Ef svarið
er ekki - hvað þá?“ Sigríður sagði
að halda skyldi áffam í anda Fær-
eyjatilraunarinnar. Hingað til hefði
verið litið á niðurstöðu hennar sem
heilagan sannleika en nú brygði
svo við að tilraunir á tilraunastöðv-
um hérlendis teldust ófullnægj-
andi. En hér yrði að fara varlega.
„Það kann vel að vera að okkar
kúastofn búi yfir eiginleikum sem
ræktaðir kúastofnar í útlöndum eru
búnir að týna,“ sagði Sigíður.
Síðar kvaðst Sigríður ekki geta séð
að tillaga nautgriparæktamefndar
hljóðaði upp á innflutning í til-
raunaskyni og hún sagði að ekki
hefði komið fram hve miklum
árangri verkið þyrfti að skila svo
haldið yrði áfram. Lfldegt væri að
menn mundu sitja uppi með niður-
stöðuna og gætu ekld snúið við.
Geir Agústsson á Gerðum
sagði sjúkdómahættuna vera sér
efsta í huga og hann taldi að þeirri
hættu hefði ekki verið næganlegur
gaumur gefinn. Geir sagði kosning-
una í skötulfld og hann spurði hvers
vegna mjólkurbændur hefðu ekki
fengið sendan atkvæðaseðil heim.
Geir hvatti ráðunauta til að efla
vinnu við ræktun íslenska kúa-
kynsins og hann efaðist um að það
tækist að gera tilraun á nokkmm
tugum búa. „Ég bjó mig upp þegar
ég fór á þennan fund og setti á mig
bindi - sagði við konuna að þetta
væri kannski jarðarfarardagur ís-
lenskra kúa.“
Geir sagði vanda íslenska kúa-
stofnins ekki felast í því að hann
mjólkaði ekki nógu vel. Vandinn
fælist í framleiðslutakmörkunum.
Soffía Sigurðardóttir, frá
Neistastöðum vildi fá upplýsingar
um kostnað vegna hugsanlegrar
tilraunar. „Hver er áætluð aukning
á framlegð kynblendinganna
miðað við íslensku kýmar?“
Gyða Björk Björnsdóttir bóndi
í Skipholti, spurði hvort það gæti
talist eðlilegt að sömu menn og
stóðu að tilrauninni í Færeyjum
mætu niðurstöðumar og kynntu
þær.... „haldi síðan fundina og
biðji menn um að tjá sig ekki og
biðji síðan bændur um að greiða
atkvæði eftir þennan einhliða mál-
flutning." Gyða Björk sagði niður-
stöðu tilraunarinnar ekki gefa
bændum marktæk svör og hún bað
um að fundarmenn fengju t.d. upp-
lýsingar um heilsufar norskra kúa,
kostnað vegna dýralækna og arð-