Læknablaðið - 15.09.1997, Page 16

560
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
hálshrygg geti framkallað þessi einkenni.
Blandað skyntap ásamt vægri kraftminnkun í
vöðvum gætu einnig valdið þessum einkennum
(13).
I. Göngutruflanir sem einkenni um sefasýki;
Göngutruflanir eru tiltölulega algengar í fötl-
unarsvörun (hambrigðasvörun, conversion
hysteria). Ýmsar gerðir sjást, svo sem helftar-
lömun eða lömun beggja ganglima. Sjúklingar
með fötlunarsvörun taka oft nokkur óeðlileg
skref, fæturnir bögglast síðan undir þeim og
þeir detta án þess að meiða sig. Margir sýna
ótrúlega leikni í því að bregðast við stöðu-
breytingum og endurspegla þannig gott jafn-
vægi og stöðuskyn. Hugtakið óstæði-gangstol
(astasia-abasia) er notað um sefasjúka sjúk-
linga sem geta hreyft sig eðlilega í rúminu en
geta ekki gengið. Varast ber að dæma alla
sjúklingar sefasjúka sem hafa göngutruflanir
samfara eðlilegri hreyfigetu í liggjandi stöðu.
Við áreynslubundna truflun á vöðvaspennu
eða miðlínuhnykilskemmd geta viðkomandi
hreyft sig eðlilega útafliggjandi þrátt fyrir veru-
lega röskun á göngugetu.
J. Aðrar göngutruflanir af völdum tauga-
kerfisröskunar: Ganglimaskjálfti og vöðva-
rykkjakrampi (myoclonus) í fótum þegar stað-
ið er upp er sérkennileg og sjaldgæf truflun.
Víðáttufælni (agarophobia) getur lýst sér með
göngutruflun. Pá getur dettni í börnum stafað
af flogaveiki. Þroskaheftir einstaklingar búa
sér stundum til sérkennilegt göngulag, sem
ekki verður skýrt með truflun á taugakerfis-
starfsemi.
Göngulagstruflanir af völdum
stoðkerfissjúkdóma
Göngulagstruflanir í stoðkerfi eru af öðrum
toga en truflanir sem stafa af kvillum í tauga-
kerfi. Hinar fyrrnefndu stafa af vefjaskemmd,
bæklun eða breyttri líftækni í eða nálægt ber-
andi hluta stoðkerfis sem í hlut á, andstætt því
sem oft er við göngulagstruflanir sem stafa af
kvillum eða truflaðri starfsemi taugakerfis.
Pað er því rökréttara í þessu tilviki að fylgja
lífærafræðilegri staðsetningu en tegund sjúk-
dóms og rétt að byrja ofan frá.
A. Göngutruflanir vegna kvilla í baki, búk og
mjaðmargrind: Truflanir vegna kvilla í baki og
búk eru talsvert algengar og er eðli þeirra
breytilegt eftir því á hvern hátt viðkomandi
kvilli hefur valdið bæklun eða vanskapnaði. Er
því ekki hægt að greina einkenni hvers sjúk-
dóms fyrir sig í göngulagstrufluninni einni sam-
an heldur verða hér taldar helstu ástæður slíkra
truflana. Nákvæm klínísk líkamsskoðun verð-
ur síðan að leiða í ljós orsök hverrar göngulags-
truflunar fyrir sig.
Meðal meðfæddra galla (congenital anoma-
lities) eru helstir misjöfn bygging á mjóbaks-
og spjaldsvæðum. Hálfliryggliður (hemiver-
tebra) og hryggklauf (spina bifida) eru talsvert
algengar orsakir göngulagstruflana, sem við
hina síðarnefndu getur valdið algjörri lömun
ganglima. Helstu áunnar bæklanir eru hrygg-
skekkja (scoliosis), herðakistill (kyphosis) og
lendarfetta (lordosis). Sýkingaríbeini valda og
bæklun, en afleiðingar berkla, sem voru algeng
ástæða göngulagsruflunar áður fyrr, eru hvergi
nærri eins áberandi ástæða bæklunar í hryggj-
arliðum nú. Aðrar beinsýkingar sem valda
göngulagstruflun koma þó fyrir.
Liðbólgur í hryggjarliðum eru helstar iktsýki
(rheumatoid arthritis), slitgikt (osteoarthritis)
og hryggikt (anchylosing spondylitis). Þessir
sjúkdómar geta allir valdið bæklun í baki sem
breytir líftækni berandi liða líkamans og veldur
þannig meiri eða minni göngulagstruflunum.
Bein- og brjóskbólgur eða beinklökkvar
(osteochondritis, osteochondrosis) geta á
sama hátt valdið breyttri líftækni með áhrifum
á göngulag vegna breyttrar lögunar hryggjar-
liða og má þar helsta nefna hryggliðaklökkv-
ana (Scheuermann’s vertebral osteochondritis
og Calve’s osteochondritis). Sambærilegir
klökkvar, sem einnig valda göngulagstruflun-
um í öðrum beinum líkamans, eru meðal ann-
ars bátbeinsklökkvi og beinklökkvi í höfði ann-
ars ristarleggs (Köhler’s disease I og II) og
beinklökkvi í sköflungshrjónu (tuberositas
tibiae, Osgood-Schlatter disease).
Kvillar sem valda aflfræðilegri truflun á
starfsemi baksins og þar með stundum göngu-
lagstruflunum eru meðal annars brjósklos (int-
ervetrebral discus prolapse), þursabit (acute
lumbago), hryggliðarlos (spondylolysis) og
hryggliðarskrið (spondylolisthesis). Einnig
geta æxli á baksvæðinu augljóslega valdið sams
konar eða hliðstæðum truflunum á aflfræði
baksins en einnig röskun á taugaboðum með
göngulagstruflunum.
Hvað varðar göngulagstruflanir sem orsak-
ast geta af kvillum í baki og búk má að lokum
nefna langvarandi spennuástand í liðböndum
og liðbandafestum mjóbakssvæðisins sem,