Morgunblaðið - 26.11.2011, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. NÓVEMBER 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Umræðan umEvrópu-sambandið
og aðildarumsókn
Íslands að því er
oft og tíðum fjar-
stæðukennd, eins
og Sigmundur Davíð Gunn-
laugsson, formaður Framsókn-
arflokksins, vék að á nefnd-
arfundi Alþingis í vikunni.
Hann benti á hvernig umræðan
hefði verið að þróast innan
Evrópusambandsins um stöð-
una þar og framtíð þess. „Við
þessar aðstæður þá láta menn
hér eins og ekkert hafi breyst
frá því þessi umsókn var lögð
fram. Það er mjög undarlegt,“
sagði Sigmundur Davíð.
Þetta er hárrétt ábending
hjá formanni Framsóknar-
flokksins og alvarlegast er að
sá sem fastastur er í fjarstæð-
unum er utanríkisráðherra,
sem lætur eins og ekkert sér-
stakt sé að gerast í Evrópu-
sambandinu eða jafnvel að þró-
unin þar sé mjög til þess fallin
að styrkja röksemdir íslenskra
aðildarsinna.
En það er ekki aðeins að að-
ildarsinnar neiti að horfast í
augu við veruleikann í Evrópu,
þeir hafa líka hafnað því að
miklum tíma sé sóað í vinnu
vegna aðildarumsóknarinnar í
ráðuneytum og stofnunum hér
á landi.
Í áliti meirihluta atvinnu-
veganefndar um frumvarp til
fjárlaga næsta árs má hins veg-
ar lesa umfjöllun sem staðfestir
áhyggjur þeirra sem vakið hafa
máls á því að stjórnsýslan sé
svo upptekin af vinnu vegna að-
ildarumsóknarinnar að hún
hafi ekki nægan tíma til að
sinna öðrum og brýnum mál-
um.
Þar kemur fram að sjávar-
útvegs- og landbúnaðarráðu-
neytið hefur óskað
eftir sérstakri fjár-
veitingu vegna
aðildar-
viðræðnanna, en
einnig að mikið
vinnuálag sé á
starfsmönnum Hafrann-
sóknastofnunar, Fiskistofu og
Matvælastofnunar vegna þess-
ara viðræðna.
Hið sama á vitaskuld við um
önnur ráðuneyti og margar
aðrar stofnanir. Stjórnsýslan
er undirlögð af þessum við-
ræðum sem njóta sáralítils
stuðnings, hvort sem litið er til
almennings eða þingmanna.
Teljast verður grafalvarlegt
að mitt í blóðugum niðurskurði
skuli ríkisstjórnin leggja slíkar
aukabyrðar á stjórnsýsluna.
Fréttir eru nú til að mynda
sagðar af því að Hafrann-
sóknastofnun geti tæpast hald-
ið úti allra nauðsynlegustu
rannsóknum á helstu fiski-
stofnunum við landið, sjálfum
grundvelli atvinnu- og efna-
hagslífs landsins, vegna ítrek-
aðrar niðurskurðarkröfu.
Stofnunin hefur mátt sæta nær
fjórðungs niðurskurði í tíð nú-
verandi ríkisstjórnar og þarf á
sama tíma að sóa tíma sínum í
vinnu vegna aðlögunarkröfu
Evrópusambandsins í tilefni
umsóknar ríkisstjórnar Ís-
lands.
Sá mikli áhugi sem ríkis-
stjórnin sýnir því að keyra
áfram aðildarumsóknina sama
hvernig aðstæður eru innan
Evrópusambandsins eða hér
innanlands er með miklum ólík-
indum. Fjarstæðukenndur
málflutningurinn bætir þetta
ekkert. Hann verður þvert á
móti til að auka á áhyggjur al-
mennings sem verður þess æ
betur áskynja að ráðamenn láta
sig veruleikann æ minna varða.
Stjórnsýslan eyðir
miklum tíma og fjár-
munum í aðlög-
unarferlið að ESB}
Sóun á tímum
niðurskurðar
Ögmundur Jón-asson innan-
ríkisráðherra tók
sér góðan tíma til
að fjalla um ósk
kínversks athafna-
manns um að fá
undanþágu til að kaupa Gríms-
staði á Fjöllum, landflæmi sem
er svipað að stærð og ESB-
ríkið Malta. Ekki er hægt að
gagnrýna þann tíma sem ráð-
herrann tók til að láta undirbúa
svar sitt. Nokkur þrýstingur
stóð á ráðherrann, m.a. vegna
þess að marga þyrstir í erlenda
fjárfestingu til Íslands. Það er
ekki að undra. En það var ekki
málið sem var til úrlausnar. Að
lögum hefði þessu erindi verið
synjað sjálfkrafa.
En það var beðið
um undanþágu frá
lögunum, eins og
þau gefa svigrúm
til. Undanþágur
hafa verið veittar,
en þær eru smávægilegar, svo
sem eðlilegt er. Undanþága í
þessu tilviki hefði þýtt að ráð-
herrann væri að gera laga-
bannið að engu. Til þess er
hann ekki bær. Þau rök, að
hinn erlendi fjárfestir hefði
getað leikið á löggjafann með
brögðum eins og gert var í
magmamálinu, eru ekki fram-
bærileg. Magmamálið var
venjulegt svindl og lögleysa, en
ekki fordæmi.
Niðurstaða innan-
ríkisráðherrans
mátti vera
fyrirsjáanleg}
Óhjákvæmileg niðurstaða V
arúð: Fyrir þá sem nenna ekki jól-
unum er ekki ástæða til að lesa
lengra. Hvað um það.
Klisjur geta verið dásamlegar og
stundum svo réttar. Til dæmis
þessi um afstæði tímans. Á morgun, fyrsta
sunnudegi í aðventu, kveikjum við á spádóms-
kertinu og þá byrjar jólastressið opinberlega
fyrir þá sem á annað borð ætla, vilja og þurfa
að halda jól, nema allt saman sé.
Hin fullkomna húsmóðir er líka skemmtileg
klisja. Þegar jólin nálgast finn ég hvernig fyrr-
greind fullkomin húsmóðir sem birtist gljá-
fægð og straujuð á síðum kvennablaða frá
sjötta áratug síðustu aldar vaknar úr dvala, þar
sem hún hefur legið í híði í afskekktu herbergi í
skúmaskotum hugans frá því að hún náði síð-
ast að sleppa út.
Nútímahúsmóðir sem vill, og eftir atvikum þarf, vera í
vinnu, getur átt erfitt með að uppfylla nostalgískar kröfur
um jólahreingerningar þar sem allt heimilið er hvítskúrað
frá útidyratröppum og upp í loft, auk þess að baka tugi
smákökusorta, rúlluterta og lagkaka og strauja allt sem
hönd á festir, niður í borðtuskur. Ég verð samt að játa að
innst inni dáist ég að þessari hugmynd um jólin og vildi svo
gjarnan geta búið í myndablaði en ég hef bara sjaldnast
tíma í svoleiðis lúxus. Tíminn er nefnilega lúxusvara þegar
líður að jólum og ég myndi gjarnan þiggja gjafabréf að ein-
um aukasólarhring í jólagjöf.
Þá komum við aftur að afstæði tímans. Því að á meðan
við fullorðna fólkið, sem erum ekki svo skipu-
lögð að vera búin að öllu í nóvember, erum á
fullu þá er þetta lengsti mánuður ársins hjá
börnunum. Sem betur fer hjálpa þó gjafmildu
jólasveinarnir þrettán aðeins til og gera óbæri-
lega biðina eftir jólunum léttari. Flestir foreldr-
ar vita líka að til að ná einhverju jafnvægi á
þennan tímamismun er um að gera að eyða
þeim tíma sem er aflögu í jólaundirbúning með
ungviðinu.
En það er líka í anda jólanna að hugsa um þá
sem minna mega sín. Allt árið um kring er fólk
víðs vegar um landið að biðja um framlög til
góðra málefna og þess að við látum eitthvað af
hendi rakna og látum þannig gott af okkur leiða.
Á aðventunni erum við oft móttækilegri fyrir
slíkum beiðnum.
Klisjan að það sé sælla að gefa en þiggja á því
sjaldan betur við en um jólin. Það ætti alla vega að vera
þannig ef jólaboðskapurinn og boðskapurinn um náunga-
kærleikann er tekinn alvarlega.
Jólagjöfin í ár er sögð spjaldtölva sem verður að teljast
nokkuð kaldhæðnislegt í ljósi þess að margir Íslendingar
hafa ekki efni á að halda jól. Gjafir þurfa nefnilega ekki allt-
af að vera stórar og dýrar til að gleðja. Þar slær inn gamla
góða klisjan um að það sé hugurinn að baki sem skipti máli.
Það sem er samt svo dásamlegt við margar þessara
klisja er að þrátt fyrir að mörgum þyki orðfærið slitið og
flatt, þá getur það öðlast aftur merkingu um jólin.
Gleðilega aðventu.
Sigrún Rósa
Björnsdóttir
Pistill
Klisjur tengdar jólum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
Eftirspurn eftir blóði ogblóðhlutum á eftir að vaxaá komandi árum eftir þvísem íslenskt samfélag
verður eldra. Þess vegna er mik-
ilvægt að reyna að stilla notkuninni á
sjúkrahúsum í hóf eins og hægt er og
kynna blóðgjafir fyrir yngri hópum
fólks. Þetta segir Sveinn Guðmunds-
son, yfirlæknir Blóðbankans.
Á Íslandi er notað svipað magn af
blóði og gert er í Svíþjóð og Finnlandi
miðað við höfðatölu en í síðarnefnda
landinu er gert ráð fyrir að notkun
blóðs og blóðhluta aukist um tíu pró-
sent á næsta áratugnum og um allt að
þrjátíu prósent á næstu tuttugu ár-
um.
„Þetta er auðvitað þung byrði að
bera og þess vegna eru menn að leita
allra leiða sem þeir geta til að nýta
blóðið sem best og að það sé einungis
notað þegar þess er þörf,“ segir
Sveinn.
Íslendingar eru tiltölulega ung
þjóð en þessi þróun er þeim þó ekki
óviðkomandi, segir Sveinn. Þó hér sé
til nægilegt blóð eins og er þá standi
Íslendingar frammi fyrir því sem aðr-
ar þjóðir hafa farið í gegnum varð-
andi aldursdreifingu samfélagsins.
Það sé fyrst og fremst fólk yfir 65 ára
aldri sem fái mest af blóðhlutum og
þjóðin sé að eldast.
Flóknari aðgerðir kalla á blóð
„Það eru helst þeir sem eru aldr-
aðir sem þurfa blóð og blóðhluta. Það
er vegna þeirra sjúkdóma sem á þá
herja. Það getur verið vegna aðgerða
eins og mjaðma-, hné- og hjartaað-
gerða,“ segir Sveinn.
Meira blóð þurfi í flóknari aðgerðir
sem þessar. Þannig stefnir allt í met-
notkun á blóðflöguþykkni á þessu ári
en það er helst notað við flóknar
skurðaðgerðir og við meðferð á
krabbameini, ekki síst illkynja blóð-
sjúkdómum á borð við hvítblæði,
mergæxli og eitlakrabbameini. Hefur
heildarframleiðsla á blóðflöguþykkni
hjá Blóðbankanum aukist um 27,9
prósent á fyrstu tíu mánuðum þessa
árs miðað við sama tímabil í fyrra
samkvæmt starfsemisupplýsingum
Landspítalans.
Blóð hefur aukaverkanir
Því segir Sveinn að mikilvægt sé að
eiga blóð og ná til yngra fólks í því að
gefa blóð. Það hafi einnig sýnt sig að
því aðhaldssamari sem hægt sé að
vera í að gefa blóð og blóðhluta því
betur farnist sjúklingunum. Hug-
myndir manna um blóðgjafir hafi
breyst umtalsvert á undanförnum
áratugum og viðmið breyst um hve-
nær sjúklingur þurfi raunverulega á
þeim að halda.
„Blóð er lífsnauðsynlegt þeim sem
þurfa það en það hefur aukaverkanir.
Til dæmis virðist það auka tíðni ým-
issa sýkinga í líkama sjúklinga sem
liggja lengi á sjúkrahúsi, Það hefur
sýnt sig í rannsóknum að það leiði til
lengri sjúkrahúslegu og meiri kostn-
aðar fyrir samfélagið,“ segir Sveinn.
Hafa náð að draga úr notkun
Á Landspítalanum hafa verið í gildi
klínískar leiðbeiningar til lækna og
heilbrigðisstarfsfólks um notkun á
rauðkornaþykkni frá árinu 2004.
Voru þær nýlega endurskoðaðar.
Benda tölur um notkun rauðkorna-
þykknis til þess að árangur hafi náðst
í því að draga úr notkun blóðs. Hefur
hún sveiflast til um tæp fimm prósent
á milli ára undanfarin ár og á fyrstu
tíu mánuðum þessa árs hefur hún
dregist saman um 4,1 prósent.
„Það er mjög vel og merki um að
það hefur tekist vel til um samstarf
Blóðbankans og klínískra deilda. Ef
við höldum þessu starfi áfram þá gæti
það hjálpað okkur sem mótvæg-
isaðgerð þegar þjóðin verður eldri og
við getum betur tekið við þeim breyt-
ingum,“ segir Sveinn.
Búa sig undir meiri
eftirspurn eftir blóði
Rauðkornaþykkni
inngefin fyrir sjúkling 2007-2010
Blóðflöguþykkni
notkun 2007-2010
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
2.000
1.800
1.600
1.400
1.200
1.000
800
600
400
200
0
2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010
Áhugi manna á notkun blóðs og
blóðhluta hefur aukist á und-
anförnum árum, segir Sveinn
Guðmundsson, yfirlæknir Blóð-
bankans. Eftirspurn eftir blóði
sé orðin meiri en framboðið hjá
sumum þjóðum vegna breyttrar
aldursdreifingar þeirra og fleira
eldra fólks en áður.
„Þar hefur orðið blóðskortur
og hefur hann gjarnan verið
tímabundinn eða á ákveðnum
svæðum landa. Til dæmis er al-
gengt að blóð og blóðhlutar séu
fluttir á milli ríkja Bandaríkj-
anna. Svo koma oft tímabil með
blóðskorti þar sem aflýsa þarf
aðgerðum,“ segir Sveinn.
Blóðskortur
hefur orðið
BLÓÐ Í BRENNIDEPLI
Gjöf Blóðgjafar að störfum.